Morgunblaðið - 09.08.2008, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. ÁGÚST 2008 23
MENNING
Safnasafnið við Svalbarðs-strönd í Eyjafirði stendurvið þjóðveginn og vekur
forvitni og laðar inn í húsakynnin
vegfarendur sem á sumrin sjá
þar glaðlega „móttökunefnd“ ut-
anhúss: fólk af ýmsum stærðum
og gerðum í útfærslu Ragnars
Bjarnasonar alþýðulistamanns. Í
fjölbreytni sinni bjóða þær alla
flóru mannanna velkomna og slá
jafnframt tóninn fyrir andrúms-
loft og áherslur safnastarfsins.
  
Þetta vinalega safn er afurðhugsjónastarfs og alúðar
hjónanna Níelsar Hafstein mynd-
listarmanns og Magnhildar Sig-
urðardóttur geðhjúkrunarfræð-
ings sem hafa rekið það í 11 ár
án fastra tekna en með sívaxandi
stuðningi frá opinberum aðilum,
fyrirtækjum og einkaframlögum.
Starfsemin fer fram í þremur
samtengdum húsum; í glæsilegri
nýbyggingu auk tveggja húsa er
tengjast menningarsögu Sval-
barðsstrandarhrepps nánum
böndum. Annað er heimili
hjónanna en þar var áður starf-
ræktur barnaskóli og haldnar
ýmsar samkomur, hitt er gamla
kaupfélagið.
Safn og heimili fléttast því
saman og persónuleg nærveran
ljær safninu sérstakt yfirbragð í
formi hlýlegs viðmóts hjónanna
ekki síður en í ræktarlegum
gróðri innanhúss (takið eftir
bleiku og gulu Hawaii-rósunum!)
og í garði sem sjónrænt (með
gluggum) og hljóðrænt (með
lækjarniði) er samþættur safn-
rýminu. Einnig má fá nasasjón af
heimilisrými hjónanna í gegnum
glugga á milli húsa en slík skör-
un einkarýmis og opinbers safn-
rýmis er mjög óvenjuleg. Safn-
eignin, að viðbættum gjöfum, er
sprottin af söfnunarástríðu þeirra
hjóna en þess má geta að Níels
hóf að sanka að sér vísi að
„byggðasafni“ þegar sem ung-
lingur í sveit.
  
Viðmót safnsins mótar reynslusafngesta. Í samtali við und-
irritaða lýsir Níels þeirri um-
breytingu sem hann sjái stundum
á safngestum er virka þreytuleg-
ir í upphafi heimsóknar en fara
frá safninu endurnærðir og
áhugasamir líkt og eftir „vítamín-
sprautu“. Stafsemin lýtur einkum
að alþýðulist og iðnaðarvöru svo
sem brúðusafni og leikfangasafni
en „með ívafi framsækinnar
myndlistar sem tekur mið af
safninu, eign þess og umhverfi“
eins og Níels greinir frá. Fram-
setning safngripa og sýninga er
til þess fallin að má út hefð-
bundin mörk milli „alþýðumenn-
ingar“ og „hámenningar“ og búa
til afslappað andrúmsloft þar sem
allir geta fundið sig á skapandi
hátt.
Svo virðist sem safngestir, sem
annars sýna samtímamyndlist og
söfnum lítinn áhuga og bera fyrir
sig skilningsleysi, njóti áreynslu-
laust þess sem Safnasafnið býður
upp á. Ef til vill vegna þess
hvernig þar skarast list lærðra
sem leikra – sem minnir jafn-
framt á að myndlistin sækir
gjarnan í brunn alþýðlegs hand-
verks og óheftrar tjáningar
barna eða geðfatlaðra, og einmitt
þetta allt er á boðstólum á sýn-
ingum safnsins til 12. október.
  
Sjá má verk eftir ýmsa mynd-listarmenn. Í gryfju á neðri
hæð safnsins hefur Aðalheiður S.
Eysteinsdóttir skapað „lifandi“
fjárréttarstemmningu úr viði og
ýmsum fundnum hlutum. Hinar
samsettu fígúrur kallast á vissan
hátt á við samklipp úr plasthúð-
uðum þakjárnsafgöngum eftir
iðnaðarmanninn Óskar Beck á
efri hæðinni. Þar setja verk Rósu
Sigrúnar Jónsdóttur einnig
skemmtilegan svip á rýmið og á
sýningu Gjörningaklúbbsins undir
hinni viðeigandi yfirskrift, „Gest-
risni“, blandast t.d. kleinur, lopi,
gæruskinn, skotthúfa og silf-
urskúfur saman við nælon, neon
og stórisa, auk menningaráhrifa
úr austurvegi eða frá Afríku.
Hugurinn hvarflar til Herðu-
breiðarverka nævistans Stórvals
þegar staðið er inni í eins konar
snjóhettu í verkinu Fjallkona sem
vissulega er býsna herðabreið. Í
Svalbarðsstrandarstofu og í sal
með innréttingum og munum úr
aflagðri verslun Ásgeirs G. Gunn-
laugssonar og Co. (sem komin er
frá Reykjavík) eru einnig sýn-
ingar sem lýsa skapandi samspili
þess sem nýtt er og gamalt í
hand- og hugverki.
  
Lifandi þræðir tengja samanallar þessar sýningar, hvort
sem um ræðir verk atvinnu- eða
áhugafólks. Safnið er í marghátt-
aðri samræðu við samfélagið.
Hvað snertir nánasta umhverfi
má nefna forláta teppi úr þæfðri
ull sem safnið fékk að gjöf frá
leikskólabörnum á Svalbarðseyri
með mynd af safninu eins og það
blasir við frá eyrinni. Á neðri
hæð eru sýningar á afurðum ár-
legra samstarfsverkefna safnsins
og grunnskólabarna á Svalbarðs-
eyri og á Grenivík og er þar sýn
barnsins framlag til merkingar-
starfs safnsins. Hugmyndaauðgi
og sköpunargleði sjást einnig í
verkum ýmiss hagleiksfólks og
má þar nefna frumlega skreytta
geisladiska Jóhönnu Bjarnadóttur
frá Eyjólfsstöðum í Vatnsdal.
Huglistar-hópurinn frá Akureyri
og einkar tjáningarrík verk Ingv-
ars Ellerts Óskarssonar eru til
sýnis í tengslum við þátttöku
Safnasafnsins í „List án landa-
mæra“ en Ingvar glímdi á sinni
ævi við geðklofa.
Í Safnasafninu er leitast við að
draga fram skapandi neista ein-
staklingsins í samfélagslegu sam-
hengi og bent á hvernig hin ýmsu
svið mannlífsins geta sameinast í
slíkum neista. Jafnframt er safnið
sjálft frjór jarðvegur hins sam-
félagslega sköpunarkrafts – og
það mitt í fjarðarfegurðinni.
annajoa@simnet.is
Skapandi skörun rýma
AF LISTUM
Anna Jóa
» Framsetning safn-gripa og sýninga er
til þess fallin að má
út hefðbundin mörk
milli „alþýðumenn-
ingar“ og „hámenn-
ingar“ og búa til af-
slappað andrúmsloft
þar sem allir geta fundið
sig á skapandi hátt.
Rík tjáning Ingvar Ellert Óskarsson og ein af myndum hans á sýningu í
Safnasafninu (manneskjan á myndinni ver fuglinn í brjósti sínu).
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
MÚLASTOFA, menningarsetur Jóns Múla og Jónasar
Árnasona, verður opnuð í Kaupvangi á Vopnafirði í dag kl.
14. Í tengslum við Múlastofu er nú í fyrsta sinn efnt til
menningarhátíðar, sem á að verða árviss viðburður, og ber
hátíðin það viðeigandi nafn, úr einum ástsælasta texta
Jónasar: Einu sinni á ágústkvöldi.
Magnús Már Þorvaldsson, menningarmálafulltrúi
Vopnafjarðarhrepps, segir hugmyndina að opnun Múla-
stofu byggða á því að þeir bræður voru Vopnfirðingar og
þar stendur Kirkjuból, hús foreldra þeirra, enn. „Ég flutti
hingað til Vopnafjarðar frá Þórshöfn haustið 2002. Ég
komst þá fljótlega að því að þessir andans bræður hefðu
fæðst hér og fór brátt að garfa í málinu. Áður en langt um
leið hafði ég fengið sveitarstjórann og sveitarstjórnina á
sveif með mér, og var svo heppinn að ná í Björn G. Björns-
son sem er meistari í þeim fræðum að hanna sýningar.“
Listræn upplifun í Múlastofu
„Við viljum bera áfram til komandi kynslóða hversu
stórmerkilegir þessir bræður voru, og það sem eftir þá
liggur. Við setjum setrið þannig upp að flutningur tónlist-
ar, leiklistar og annars listræns efnis verður mjög fyr-
irferðarmikill. Við verðum með stórar myndir sem gaman
er að skoða, texta þeim tengdan og svo auðvitað tónlistina
þeirra, upplestur og annað sem kemur til með að auka
áhrifin. Þarna verða líka munir sem fjölskyldur þeirra
hafa lánað, eins og trompet Jóns Múla,
ritvélin hans Jónasar og Lenínstyttan
hans Jóns. Þetta eru munir sem til-
heyra þeirra sögu.“
Magnús Már segir opnun Múlastofu
stóran áfanga, en þó sé stærsta verkið
eftir. „Við eigum eftir að þróa þetta inn
í framtíðina. Við þurfum til dæmis að
leita uppi ýmiss konar efni sem þeir
sem hingað sækja geta hagnýtt sér. Til
þess erum við með grúsk-herbergi fyrir
þá sem vilja læra meira um verk og
sögu bræðranna. Við verðum með nót-
ur að lögum Jóns og leikrit og texta
Jónasar, en þurfum að leita fanga víð-
ar. Ríkisútvarpið er lykilaðili í þessu
sambandi og hefur veitt okkur dygga aðstoð. Allt þetta er
framtíðarsinfónía fyrir okkur.“
Leggja af stað í langferð
Þegar Magnús Már er spurður hvernig Vopnfirðingar
hafi tekið verkefninu spyr hann að bragði hvort hann eigi
að vera heiðarlegur. „Ég veit ekki hvort þeir skynja ennþá
hversu merkilegt setrið er. Ráðamenn gera það og hafa
stutt þetta með stolti. En hinn almenni Vopnfirðingur
virðist ekki vera búinn að kaupa það ennþá hvað Múla-
stofa getur þýtt, bæði í menningarlegu tilliti og í ferða-
þjónustu. En það á eftir að koma seinna
þegar fólk er búið að ganga þar um gólf
og sjá hvaða stórvirki hefur verið unnið
þarna, og íhuga möguleikana til fram-
tíðar. Komið er síðan að stórviðburði í
kvöld, þegar hin eiginlega tónlist-
arhátíð, Einu sinni á ágústkvöldi, hefst.
Eyþór Gunnarsson kemur með stór-
sveit sína, sem hann setti saman bein-
línis vegna þessa viðburðar til að spila
lög Jóns Múla og Jónasar. Annað kvöld
verða heimamenn með dagskrá. Þá fer
nú fólk vonandi að tengja og sjá að það
er heilmikið í kringum þetta. Við erum
að leggja af stað í langferð,“ segir
Magnús Már.
Einu sinni á ágústkvöldi
Bræðurnir Jón Múli Árnason og Jónas Árnason.
Múlastofa Jóns Múla og Jónasar Árnasona opnuð á Vopnafirði
Jón Múli og Jónas Árnasynir áttu með sér einstaklega frjótt samstarf á tíu
ára tímabili er þeir sömdu einhverja vinsælustu söng- og gamanleiki sem
hér hafa komið fram. Samvinna þeirra að leikritagerð hófst árið 1954 er
Ríkisútvarpið frumflutti gamansöngleik þeirra Delerium Búbónis, rétt fyr-
ir jólin. Báðir voru bræðurnir skrifaðir fyrir textanum, Jón Múli hafði að
sjálfsögðu samið lögin en Jónas söngtextana.
Á þessum árum var Ríkisútvarpið öflugur leikmiðill og vakti leikurinn
mikla athygli og var fljótlega endurfluttur. Hann var síðan leikinn í Iðnó
1959 í talsvert breyttri mynd. Næst kom Rjúkandi ráð, haustið 1959, þá
Allra meina bót 1961 og loks Járnhausinn í Þjóðleikhúsinu 1965. Öll hafa
þessi verk bræðranna verið flutt á sviði um allt land, ótal sinnum.
Bræðurnir nutu einnig farsæls starfsferils hvor í sínu lagi. Jónas var rit-
höfundur og alþingismaður um árabil. Jón Múli var þulur í Ríkisútvarpinu,
djassmaður og kennari við djassdeild Tónlistarskóla FÍH.
Bræðralag
Í dag
Kl. 14 Múlastofa opnuð.
Kl. 20 Stórsveit Eyþórs Gunn-
arssonar leikur lög Jóns Múla
í Miklagarði.
Á morgun
Kl. 20 Samkór Vopnafjarðar,
Húnarnir og hljómsveit Pálma
Gunnarssonar, Park Projekt, í
Kaupvangi.
Dagskrá