Morgunblaðið - 09.08.2008, Blaðsíða 33

lekanda og greindust á átta ára
tímabili 1997-2004 eða um það bil
50 manns á hvoru tímabili. HIV-
smituðum fjölgar einnig með
hverju árinu sem líður. Smokk-
urinn er eina kynsjúkdómavörnin
og því er mikilvægt að fólk í
áhættuhópum fyrir kynsjúkdóma
noti smokka, en það er einkum
ungt fólk. Við teljum líklegt að
lækkun verðs á einu kyn-
sjúkdómavörninni, smokknum,
leiði til aukinnar notkunar, auk
þess sem kynsjúkdómasmitum og
unglingaþungunum fækkar. Þetta
var einmitt eitt meginmarkmið
okkar með verkefninu Sex-í-viku
sem Ástráður var einn aðal-
aðstandandi að nú á vormánuðum.
Unglingamóttökur, líkt og þær
sem reknar hafa verið með góðum
árangri á Akureyri og í Hafn-
arfirði undanfarin ár, eiga nú
verulega undir högg að sækja.
Ekki fást fjárveitingar til að
standa undir þessari starfsemi,
þrátt fyrir að sýnt hafi verið að
þjónustan er vel nýtt af aldurs-
hópnum sem henni var ætlað að
þjóna. Ein meginástæðan fyrir því
að þjónustan er ekki betur sótt, er
sú að hún hefur lítið verið auglýst,
auk þess sem það skortir áþreif-
anlega fastmótaða heilbrigð-
isáætlun fyrir aldurshópinn 15-24
ára, sem er í mestri áhættu varð-
andi kynlíf og aukaverkanir tengd-
ar því.
Ef litið er til Íslands þá sjáum
við að á síðustu 5 árum hafa verið
framkvæmdar að meðaltali 193
fóstureyðingar á ári í aldurs-
hópnum 15-19 ára. Þetta eru 3-4
fóstureyðingar á viku bara í þess-
um aldurshóp. Við í Ástráði teljum
þessa tölu vera allt of háa og telj-
um að hægt sé að gera mun betur.
Þann 1. mars 2006 var byrjað að
greiða niður hormónagetn-
aðarvarnir fyrir unglingsstúlkur á
aldrinum 16 ára til og með 19 ára í
Noregi. Þessar stúlkur geta valið
sér getnaðarvörn en ríkið borgar
fasta krónutölu á móti. Þetta eru
100 norskar krónur á 3 mánaða
tímabili en þetta nægir fyrir 3
mánaða skammti af pillunni en ef
stúlkun velur sér dýrari tegund
verður hún að greiða mismuninn.
Pillan er nú þegar lyfseðilsskyld
hér á Íslandi og því lítið mál að
taka upp svipað kerfi hér á landi.
Heilbrigðisráðherra hefur orðið
tíðrætt um mikilvægi forvarna og
teljum við að hér sé kjörið tæki-
færi til að sýna fram á að þetta
séu meira en orðin ein. Við gerum
okkur grein fyrir að niðurgreiðsla
á smokkum og öðrum getn-
aðarvörnum mun ekki leysa vand-
an en teljum að þetta sé stórt
skref í rétta átt. Einnig viljum við
sjá að heilbrigðisáætlun sem fjöl-
margir, t.d. Guðrún Ögmunds-
dóttir, hafa mælt fyrir verði sett í
fullan gang og að unglinga-
móttökur verði virkjaðar, í stað
þess að loka þeim, eins og virðist
vera tilhneigingin í dag.
Höfundar eru læknanemar.
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. ÁGÚST 2008 33
HIN svokölluðu Evr-
ópumál eru komin á
dagskrá. Og það heldur
rækilega. Um nokkurt
skeið hefur í fjölmiðlum
vaxið ört sá hópur sem
talar ákveðið fyrir því
að við Íslendingar göng-
um í Evrópusambandið.
Hættum þessum fífla-
látum segja menn, tök-
um upp evru og hlekkj-
um okkur við klettinn. Það tryggir
sem kunnugt er stöðugleikann sem
menn þrá svo heitt í timburmönnum
útrásarinnar.
Allir virðast í orði kveðnu vilja mál-
efnalega og upplýsandi umræðu varð-
andi tengsl Evrópu og Íslands. Sjálf-
ur efast ég um að umræðan geti verið
fullkomlega hlutlæg alla leið. Til þess
er málið of margþætt og snýst þegar
upp er staðið ekki síst um sjálfsvitund
og tilfinningar. Það segir mér enginn
hvað mér finnst. En, eins lengi og
stætt er skulum við
vera málefnaleg. Ein
möguleg nálgun spurn-
ingarinnar hvort skyn-
samlegt sé fyrir Íslend-
inga að æskja inngöngu
í Evrópusambandið er
að líta til sögunnar.
Segir hún okkur eitt-
hvað og hvað þá?
Mannkynssagan: Þó
okkur sé gjarnt að of-
meta þær breytingar
sem við upplifum sjálf
er um það almenn sátt
þegar fullyrt er að síðustu 200 ár af
10.000 árum menningarsögunnar hafi
verið ár mikilla breytinga. Hugs-
anlega mestu breytinga sem orðið
hafa í þessari sögu. Breytingarnar
lúta einkum að samgöngum og fjar-
skiptum. Það eru samgöngur og fjar-
skipti sem eru hreyfiaflið í hnattvæð-
ingunni. Það er enginn staður á
jarðkringlunni sem ekki er hægt að
ná til á innan við sólahring og upplýs-
ingar berast heimshorna á milli á
nokkrum sekúndum. Í hnattvæðing-
unni er ekki boðið upp á þann mögu-
leika að vera áhorfandi, þar verðum
við Íslendingar þátttakendur hvort
sem okkur líkar betur eða verr. Auð-
vitað felast í hnattvæðingu hættur og
þær af stærri gerðinni. En fyrst og
fremst felast þó í hnattvæðingunni
möguleikar fyrir okkur öll, Íslendinga
sem aðrar þjóðir. Mörg af stærstu
viðfangsefnum samtímans verða ekki
leyst nema á heimsvísu. Evrópusam-
bandið, með sitt fría flæði inn á við og
rammbyggðu girðingar út á við, virð-
ist ekki samrýmast því sem er já-
kvætt og framsækið við hnattvæð-
inguna. Öðru nær, í þessum skilningi
er Evrópusambandið varnarsamtök
um gömul forréttindi.
Evrópusagan: Á margan hátt eru
síðustu 500 ár tími Evrópu, á þessu
tímabili verður heimurinn evrópskur.
Bandaríki Norður-Ameríku urðu evr-
ópsk. Vísindi og tækni ættuð frá Evr-
ópu drifu hagþróun í öllum heims-
álfum og kristin kirkja festi rætur.
Margt bendir hins vegar til þess að
„sumur Evrópu séu nú hin fegurstu
liðin“. Hjáleigurnar hafa víða vaxið
óðalinu yfir höfuð. Þetta gerist alls
staðar, bæði í íslenskum sveitum og í
stóru mannkynssögunni. Evrópa hef-
ur alltaf verið og verður vonandi alltaf
einhver besti staður sem um getur.
Það eru hins vegar önnur svæði heims
sem eru líklegri til stórræða á 21. öld-
inni og því sem henni fylgir. Svæði
þar sem fleiri búa og löndin eru
stærri. Land er einmitt eitt sem Evr-
ópu skortir, annað er aðgangur að sjó.
Ef illa færi í samskiptum Íslendinga
og vina okkar og frænda í Evrópu er
sjálfsagt að minna á að markaðir sem
kynnu að tapast í Evrópu þá má
vinna upp annars staðar. Það aðgengi
að sjó og landi sem Evrópa fengi með
inngöngu Íslands í Evrópusambandið
getur hún ekki fengið annars staðar.
Íslandssagan: Ekki er allt ýkja-
björgulegt í rúmlega 1100 ára þjóð-
arsögu okkar Íslendinga. Oft furðar
maður sig á kímnigáfu þessa norræna
fólks sem á opnum skipum fauk yfir
Atlantshafið til þessarar eyju sem
einn úr hópnum í geðvonskukasti
uppnefndi Ísland. Löngum stundum
hefur þetta verði óttalegt basl. Á
þessu hefur þó orðið breyting. Það er
ekki margir staðir þar sem 20. öldin
gerði jafnmargt gott og á Íslandi. Á
þessari öld, sem jafnframt er öld
þjóðfrelsis og sjálfstæðis Íslendinga,
breytist Ísland frá því að vera í upp-
hafi aldarinnar fátækasta land Evr-
ópu í að vera einn besti staður ver-
aldar. Þetta er svokölluð söguleg
staðreynd. Blessuð tæknin hentar
fáum betur en þeirri þjóð sem byggir
Ísland. Fyrir hennar tilstilli fer Ís-
land býsna langt með að mega kallast
sælureitur. Mér sýnist að þær fórnir
sem eru því samfara að velja sér Ís-
land til búsetu hafi þegar verið færð-
ar. Það gerðu mestan part formæður
okkar og -feður. Ávinningurinn af
þessu ráðslagi bíður afkomendanna
og annarra þeirra sem kjósa sér Ís-
land sem heimili.
Þrjár smáskissur eins og hér að
framan segja að sjálfsögðu ekki alla
söguna. Höfundur þessara orða dreg-
ur upp þær myndir sem falla að
ákveðnum hugmyndum. Þannig er
það alltaf, alls staðar. Ofsatrúarmenn
gleyma stundum að taka þetta fram.
Niðurstaða mín er þessi: Möguleikar
Íslendinga eru fágætir. Sjálfstæði, al-
menn velmegun, raunverulegt lýð-
ræði, ríkidæmi, menntun og víðsýni
gætu einkennt okkar ferð og verið
þar skýrari einkenni en á því ferða-
lagi sem bíður Evrópu. Við skulum
ekki gera neitt sem minnkar líkurnar
á því að þetta verði að veruleika.
Evrópa í sögulegu samhengi
Björn Vigfússon
skrifar um Evr-
ópumál
»Möguleikar Íslend-
inga eru fágætir.
Sjálfstæði, almenn vel-
megun, raunverulegt
lýðræði, ríkidæmi,
menntun og víðsýni
gætu einkennt okkar
ferð …
Björn Vigfússon
Höfundur er framhaldsskólakennari
á Akureyri.
Vorum að fá í sölu vandaðan nýjan 109 fm sumarbústað á eignarlóð.
Húsið afhendist fullfrágengið að utan. Þakefni er steinn. Allir gluggar og útihurðir úr Maghony. Að innan er húsið tilbúið
undir klæðningu og innréttingar. Allt efni til klæðninga og milliveggja er á staðnum ásamt innihurðum (hvíttaður panell í
loftum, hefðbundin tvöföld klæðing á útveggjum og innveggjum). Allir milliveggir uppsettir og einföld klæðning að hluta.
Steyptir sökklar og botnplata, gert ráð fyrir gólfhita. Rafmagn og vatn komið í hús. Rotþró frágengin. Búið að skipta um
jarðveg á bílastæðum fyrir 3-4 bifreiðar. Bústaðurinn skiptist í: forstofu, þrjú svefnherbergi, gestasnyrtingu, eldhús, stofu,
baðherbergi og geymslu. Húsið er sérlega vandað Danskt timburhús. Einnig stendur til boða að fá sumarbústaðinn
fullfrágenginn að innan ásamt verönd ef þess er óskað.
Stórkostlegt útsýni frá bústaðnum yfir Þingvallavatn og góð fjallasýn. Malbikaður vegur alla leiðina frá Reykjavík
að sumarbústaðarbyggðinni. Akstur frá Reykjavík er um 45 mínútur. Læst rafstýrt hlið er inn á svæðið.
ÁHUGASAMIR VINSAMLEGAST HAFIÐ SAMBAND VIÐ SÆMUND Í SÍMA 898 2817 (er á svæðinu)
VIÐ ÞINGVALLAVATN
GLÆSILEGUR SUMARBÚSTAÐUR TIL SÝNIS
Ármúla 21 • 108 Reykjavík • Sími 533 4040 • kjoreign@kjoreign.is • www.kjoreign.is
Dan V.S. Wiium hdl., lögg. fasteignasali gsm 896 4013jöreign ehf
Kristinn Valur Wiium sölumaður s. 896-6913 Ólafur Guðmundsson sölustjóri s. 896-4090
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
HELDUR betur hefur lifnað yfir tón-
listarlífinu undanfarna tvo til þrjá
áratugi. Um 100 tónleikar voru
haldnir í desember 2007 og tónlist-
arhátíðir eru í hverju landshorni, svo
dæmi séu nefnd. Nú er Reyk-
holtshátíð nýlokið með vandaðri dag-
skrá að venju og góðri aðsókn. Glæsi-
legir kammertónleikar vöktu athygli,
þekktur tenór frá Bandaríkjunum,
Donald Kaasch, brilleraði meðal ann-
ars í íslenskum sönglögum og aufúsu-
gestirnir í Kór heilags Basils frá
Moskvu, með raddfagurri söngkonu
sem viðbótareinsöngvara, áttu frá-
bæra daga, bæði á höfuðbólinu gamla
og fyrir norðan. Stefnir í að þeir
heimsæki okkur aftur á næsta ári og
að þannig verði til hefð sem Steinunn
Birna Ragnarsdóttir, stjórnandi há-
tíðarinnar, og húsráðendur Reyk-
holtsstaðar geta verið stolt af.
Enginn vafi leikur á því, í þessari
gósentíð tónlistar, að umfjöllun fjöl-
miðla er ekki í samræmi við umsvifin.
Vissulega eru birtar fréttir eða
fréttatilkynningar, jafnvel viðtöl við
tónlistarfólk en ýmislegt stingur um
leið í augu (og eyru). Almennt er of
lítið um hvers konar umfjöllun um
listræna hlið alls þessa tónleikahalds.
Á ég þá við umsagnir, dóma og um-
ræður. Sjónvarpið sinnir tónleikum of
sjaldan og of lítið, nema helst sumum
sem haldnir eru í Reykjavík og þá að-
allega í símskeytastíl, e.t.v. að
Listahátíð slepptri. Morgunblaðið er
hætt að senda gagnrýnendur út á
land og hefur skorið niður rými
þeirra í blaðinu. Önnur blöð fjalla
helst um dægurtónlist og engin út-
varpsstöð nema Rás 1 flytur ferskt
tónlistarefni nema í dægurdeildinni
sem er vissulega víð og merkileg um
margt. Auðvelt er að bera við fjár-
skorti því ekki er um áhugaleysi les-
enda eða hlustenda að ræða. Um það
vitnar aðsóknin að öllum tónleikum
landsmanna. Raunveruleg ástæða er
líklega miðlunarstefna (eða -stefnu-
leysi?) sem tekur mið af því mati eig-
enda og/eða stjórnenda að þessi hluti
menningar sé mun lítilvægari en víð-
feðm umfjöllun um t.d. íþróttir, frægt
fólk, bíla eða fjármálaheiminn og er
þá ekki gert lítið úr nauðsyn þess að
sinna áhugamálum sem flestra. Ekki
varð neinn var við nokkurn þann fjöl-
miðlamann við vinnu í Reykholti sem
kynni að gera einhverju sem þar fór
fram listræn skil. Að sjálfsögðu er
fjölbreytni og fjöldi tónleika slíkur að
ekki er hægt að sinna öllu en einhver
skekkja er án efa í því mannrækt-
arstarfi sem fjölmiðlar ættu að sinna í
þessum efnum.
ARI TRAUSTI
GUÐMUNDSSON,
Fannafold 132, Reykjavík.
Betur má ef duga skal
Frá Ara Trausta Guðmundssyni