Morgunblaðið - 10.08.2008, Blaðsíða 4

4 SUNNUDAGUR 10. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Halldór Armand Ásgeirsson
haa@mbl.is
VÍSBENDINGAR eru um að mögu-
lega hafi stuðningur við jafnrétti
kynjanna inni á heimilinu og á vinnu-
markaði náð há-
marki sínu í
Bandaríkjunum
og í Bretlandi og
nú kunni að halla
undan fæti. Þetta
sýna niðurstöður
nýrrar könnunar,
sem unnin var á
vegum Cam-
bridge-háskóla í
Bretlandi. Frétt
um könnunina hefur verið birt á vef
VR.
Könnunin sýnir ekki að jafnrétt-
isbaráttan sem slík eigi undir högg
að sækja en niðurstöðurnar virðast
hins vegar benda til þess að vaxandi
stuðningur sé við gamaldags hug-
myndir um að staða konunnar sé inn-
an veggja heimilisins, ekki á vinnu-
markaðnum.
Jacqueline Scott, prófessor við
Cambridge-háskóla og höfundur
könnunarinnar, segir að viðhorf til
stöðu kvenna á vinnumarkaði og á
heimili virðist vera á þann veg að
aukin atvinnuþátttaka kvenna sé á
kostnað bæði konunnar sjálfrar og
fjölskyldu hennar. „Það kann að vera
að viðhorf hafi breyst nú þegar mesti
sjarminnn er farinn af súper-
mömmunni og draumurinn um
framakonuna, sem jafnframt bakar
smákökur og les fyrir börnin á
kvöldin, er utan seilingar að mati
venjulegs fólks,“ segir hún.
Jafnréttishugsjónin á sér lengri
sögu í Bandaríkjunum og Bretlandi
en víða annars staðar. Þar virðist nú
hins vegar gæta aukinna efasemda.
Um miðjan tíunda áratuginn töldu
um 50% kvenna og 51% karla í Bret-
landi að atvinnuþátttaka konunnar
myndi ekki bitna á fjölskyldunni. Nú
eru þessar tölur 46% meðal kvenna
og 42% meðal karla. Breytingarnar
eru jafnvel enn meiri í Bandaríkj-
unum. Árið 1994 töldu 51% að at-
vinnuþátttaka konunnar myndi ekki
bitna á fjölskyldunni en árið 2002 var
hlutfallið komið niður í 38%.
„Ég spyr hvar karlarnir eru í
þessu samhengi. Forsenda fjöl-
skylduvæns samfélags er jafnrétti
inni á heimilum,“ segir Drífa Snædal,
framkvæmdastýra Vinstri grænna.
Dvínandi
stuðningur?
Mögulega hefur fylgi við jafnrétti
kynjanna þegar náð hámarki sínu
Drífa Snædal
„Jafnrétti hefur farið í bylgj-
um í gegnum tíðina og það
þarf að verja áunnin réttindi.
Þess vegna er verið að hamast
daginn út og inn í jafnrétt-
isbaráttunni,“ segir Drífa
Snædal, framkvæmdastýra
Vinstri grænna.
„En það eru blikur á lofti og
ég hef áhyggjur. Nýleg rann-
sókn á Akureyri sýndi að ung-
lingar þar eru mun íhaldssam-
ari í kynjaviðhorfum en þeir
voru fyrir 10 árum. Þetta sýnir
bara þörfina á baráttunni.“
„Blikur á lofti“
Eftir Pétur Blöndal
pebl@mbl.is
ÍSLENSKIR fiskútflytjendur náðu
sterkri stöðu á svissneska markaðn-
um eftir uppbyggingarstarf í rúm-
lega áratug. Svo var komið árið 2006
að þrjár stærstu stórmarkaðakeðj-
urnar í Sviss, sem eru með 75% af
allri ferskfisksölu, ákváðu að kaupa
eingöngu íslenskan þorsk. Þegar
best lét var heildarmarkaður fyrir ís-
lenskan þorsk í í Sviss 2 til 3 þúsund
tonn upp úr sjó.
„Við unnum með stórfyrirtækjum
eins og Iceland Seafood, HB Granda
og Brimi, en einnig minni fyrirtækj-
um eins og Sjávariðjunni á Rifi, sem
útvegaði okkur mikinn þorsk, línu-
veiddan af dagróðrarbátum – ferskt
og fínt hráefni.“ Og þó að kröfurnar
séu miklar er kosturinn við sviss-
neska markaðinn sá, að sögn Hilmu
Sveinsdóttur, sem rekur Ice-co
GmbH., að verðið er hátt og eftir-
spurnin helst stöðug allt árið.
Fluttu sig yfir í eldisþorsk
Svo gerðist það í fyrra að þrjár
stærstu stórmarkaðakeðjur Sviss
hættu að selja villtan íslenskan
þorsk. Ástæðan sem gefin var fyrir
þeirri ákvörðun var sú að ekki hefur
verið vottað að veiðarnar séu sjálf-
bærar. „Það gekk einhver bylgja yfir
um að nú ætti allur fiskur að vera
vottaður,“ segir Hilma. „Svisslend-
ingar vilja ekki taka þátt í ofveiði og
því vilja keðjurnar annaðhvort vott-
aðan villtan þorsk, til dæmis af MSC
[Marine Stewardship Counsil], eða
þær skipta einfaldlega yfir í eldis-
þorsk.“
Þessi þróun var þó ekki alls óvænt,
því umræðan hafði verið mikil í
Sviss, þar sem umhverfismál eru of-
arlega á baugi. Allt frá árinu 2004
hafði Ice-co sett þrýsting á íslensk
stjórnvöld og hagsmunaaðila í sjáv-
arútvegi um að fá vottun á íslenskar
fiskafurðir. „Við höfum átt fundi með
sjávarútvegsráðherra og hagsmuna-
aðilum, en af ýmsum ástæðum hafa
menn ekki verið tilleiðanlegir að
taka þátt í þessu í samræmi við óskir
svissneskra kaupenda.“
Afleiðingin er sú að talsvert hefur
dregið úr fiskútflutningi frá Íslandi
til Sviss og tekjutapið er tilfinnan-
legt fyrir Ice-co. „En okkur tókst
með mikilli vinnu að selja þeim eld-
isþorsk frá Íslandi, sem vegur eitt-
hvað á móti. Þetta hefur hinsvegar
líka slæmar afleiðingar á Íslandi, til
dæmis fyrir Sjávariðjuna á Rifi, sem
byggði sína afkomu að miklu leyti á
þessum viðskiptum og missir þau
mitt í kvótaniðurskurðinum. Þannig
að talsvert miklir hagsmunir eru í
húfi. Og það er ekki góð þróun að á
þessum kröfuharða markaði, þar
sem greitt er hátt verð, skuli íslensk-
ur þorskur vera orðinn annars flokks
vara.“
Hún segir að það sé í raun sár-
grætilegt að íslenska fiskveiðistjórn-
unarkerfið, sem sé eitt það besta og
þróaðasta í heiminum, hafi ekki verið
vottað. Þar af leiðandi fáist ekki við-
urkennt að Íslendingar stundi
ábyrgar fiskveiðar. „Af því að þetta
er ekki vottað með stimpli, þá fáum
við ekkert fyrir það,“ segir hún.
„Stórmarkaðir geta ekkert nýtt sér
þetta í markaðssetningu sinni, þar
sem lagt er upp úr grænum
áherslum, og þess vegna geta þeir
ekki keypt af okkur fiskinn. Það er of
flókið að koma þessum skilaboðum
til kúnnans eftir öðrum leiðum. Ég
held að umhverfismerkingar séu
stærsta hagsmunamálið í íslenskum
sjávarútvegi í dag. Það er í raun
ótrúlegt hversu litlu fjármagni,
mannafla og rannsóknum er varið í
þær. Við erum búin að vinna 80% af
heimavinnunni með því að koma á fót
fiskveiðistjórnunarkerfinu og eigum
aðeins 20% eftir til þess að vera með
pálmann í höndunum, eina þjóðin í
heiminum með vottaðar veiðar á
villtum þorski. Við höfum eytt mikl-
um fjármunum í að bæta nýtingu á
flökum, en arðurinn af þeirri fjár-
festingu er aðeins brot af því sem við
fengjum við vottun á fiskveiðistjórn-
unarkerfinu.“
Hvað þarf til þess?
„Fyrst og fremst vilja hjá stjórn-
málamönnum og hagsmunaaðilum.
Ég veit að unnið er í þessum málum
núna, sem betur fer. En það er full-
seint í rassinn gripið, að minnsta
kosti fyrir svissneska markaðinn.
Það hafa einnig orðið ákveðin vatna-
skil í sölumálum á þorski. Í fyrsta
skipti í áratugi eru þorskkaupendur í
Evrópu ekki nauðbeygðir til að eiga
viðskipti við Íslendinga. Nú er það
valkostur að fara yfir í eldisþorskinn.
Ef Norðmenn ná viðlíka árangri þar
og í laxi, þá er ófyrirséð hvaða afleið-
ingar það hefur fyrir íslenskar
þorskveiðar og þorskeldi. Við mun-
um alltaf eiga undir högg að sækja
hvað framleiðslukostnað varðar, en
okkar svar gæti verið að fara út í líf-
ræna ræktun á þorski, eins og Skot-
ar og Írar gerðu í eldislaxi. Ger-
breyttar forsendur varðandi
umhverfismerkingar og umhverfis-
mál almennt, þorskeldi, orkuverð og
fleira kallar á endurskoðun á því
hvernig við Íslendingar byggjum
upp arðbæran sjávarútveg í framtíð-
inni.“
Ljósmynd/Margrét Þóra Þórsdóttir
Tekjutap Hilma Sveinsdóttir, sem rekur Ice-co GmbH., segir grætilegt að ís-
lenska fiskveiðistjórnunarkerfið hafi ekki vottun um sjálfbærar veiðar.
Vilja stimpil sem allir þekkja
Svissneskir stórmarkaðir hætta að selja íslenskan villtan þorsk því vottun um sjálfbærar veiðar vantar
Fyrstu skref Ice-co inn á sviss-
neska markaðinn voru stigin
með gát árið 1994. „Það kom
okkar á óvart að við komum
alltaf að lokuðum dyrum,“
segir Hilma Sveinsdóttir.
„Svisslendingar vilja fá örugg-
ar sendingar í hverri viku árið
um kring, en tilhneigingin hjá
Íslendingum var sú að ef betra
verð fékkst í Ameríku í nokkr-
ar vikur, þá fóru þeir þangað
með fiskinn. Síðan, þegar þeir
ætluðu að snúa aftur til Sviss,
var þeim úthýst.“
Lokaðar dyr
í upphafi
VEGFARENDUR við Hallgrímskirkju ráku margir
hverjir upp stór augu í gærmorgun en fána Tíbets
hafði verið komið fyrir á einum vinnupallinum við
kirkjuna. Ekki er vitað hverjir voru að verki en málið
er í skoðun hjá lögreglunni.
Ekki virðist sem lögbrot hafi verið framið en það
verður í verkahring framkvæmdaaðila að fjarlægja
fánann. Í tilefni af Ólympíuleikunum hafa margir notað
tækifærið til að beina sjónum að málefnum Tíbeta en
þeir berjast fyrir sjálfstæði sínu og aðskilnaði frá Kína.
Morgunblaðið/Kristinn
Blakti á Hallgrímskirkju