Morgunblaðið - 10.08.2008, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. ÁGÚST 2008 19
Eftir Ian Buruma
H
ætta er á því að Belgía
leysist upp. Þjóðinni
hefur á undanförnum
sex mánuðum ekki
tekist að mynda rík-
isstjórn sem geti sameinað frönsku-
mælandi Vallóna (32% íbúanna) og
hollenskumælandi Flæmingja (58%)
.Konungur Belgíu, Albert II., reynir í
örvæntingu að hindra þegna sína í að
brjóta ríkið í sundur.
Ef við horfum fram hjá konung-
inum (sem gæti misst vinnuna) hverj-
ir eru það þá sem láta sig þetta ein-
hverju skipta? Í fyrsta lagi eru það
Vallónar. Þótt frönskumælandi Belg-
ar hafi hleypt af stokkunum iðnbylt-
ingunni á meginlandi Evrópu á
nítjándu öld búa þeir núna í eymd-
arlegu ryðbelti sem þarf á stuðningi
ríkisins að halda, umtalsverður hluti
þess fjárstuðnings kemur frá skött-
um sem Flæmingjar borga en þeir
eru bæði auðugri og hátæknivæddari.
Nokkrir hægrisinnaðir hollenskir
draumóramenn fylgjast líka vel með
af því að þeir vilja sameina Flæm-
ingjaland hollensku fósturjörðinni.
En því miður fyrir þá vilja Flæm-
ingjar ekkert af því tagi. Þegar öllu er
á botninn hvolft varð Belgía sjálf-
stætt ríki einmitt til þess að kaþólsku
Flæmingjarnir og Vallónarnir slyppu
við að verða annars flokks borgarar í
hinu hollenska konungsríki mótmæl-
enda.
En ef til vill ættum við öll að láta
okkur þetta skipta, amk. einhverju af
því að það sem er að gerast í Belgíu
er óvenjulegt en alls ekki einstætt.
Tékkar og Slóvakar eru þegar skildir
að skiptum og það gerðu líka þjóð-
irnar mörgu í Júgóslavíu. Margir
Baskar vildu gjarnan segja skilið við
Spán, sama er að segja um marga
Katalóna. Korsíkumenn vildu fegnir
losna við Frakkland og margir Skot-
ar við Bretland.
Og þá má auðvitað minna á vanda
Tíbeta í Kína, Tétséna í Rússlandi og
svo framvegis. Enginn vafi er á því að
sumar af þessum þjóðum myndu geta
komist prýðilega af sjálfar. En sagan
sýnir að hrun ríkis hefur sjaldan leitt
til góðs þegar tekið er tillit til allra
þátta.
Söguleg slys
Aðskilnaðarsinnar í Belgíu benda
oft á að Belgía var aldrei eðlilegt
þjóðríki heldur sögulegt slys. En
sama má segja um svo mörg slík
dæmi ef ekki flest. Venjan er að stað-
setja þetta sögulega slys hvað Belgíu
snertir snemma á nítjándu öld, um
hafi verið að ræða afleiðingar af hruni
veldis Napóleons og hroka Hollend-
inga. Í raun mætti alveg eins nefna
aannað slys á sextándu öld þegar
keisara Habsborgaraættarinnar
tókst að hanga á syðri hluta Nið-
urlanda (núverandi Belgíu) enda þótt
héruð mótmælenda í norðri rifu sig
laus.
Hvað sem því líður urðu þjóðríki
oft til á átjándu og nítjándu öld til að
vinna að framgangi sameiginlegra
hagsmuna sem oft spönnuðu ólíka
menningu, þjóðerni, tungu og trúar-
brögð. Þetta átti við um Bretland og
Ítalíu ekki síður en Belgíu.
Vandinn núna er að hagsmunirnir
eru ekki þeir sömu og jafnvel ekki
sameiginlegir. Evrópusambandið,
sem leggur áherslu á að tryggja
hagsmuni svæða innan ríkja, hefur
veikt myndugleika ríkisstjórna þjóð-
ríkjanna. Hvers vegna ættum við að
treysta á stjórnvöld í London ef
Brussel-fólkið kemur að meira gagni,
spyrja Skotar sig.
Þegar sameiginlegur hagsmunir
hætta að vera í forgrunni fara tunga
og menning að skipta meira máli. Ein
af ástæðum þess að flæmskum Belg-
um mislíkar að þurfa að styðja Val-
lóna með skattapeningunum sínum er
að þeir líta nánast á þá sem útlend-
inga. Flestir Flæmingjar lesa ekki
dagblöð eða skáldsögur á frönsku,
Vallónar endurgjalda þeim í sömu
mynt. Hvor hópur hefur sínar sjón-
varpsstöðvar. Og sama er að segja
um grunnskóla, háskóla og stjórn-
málaflokka.
Á sama hátt mislíkar Ítölum í norð-
urhluta landsins að skattpeningum
þeirra sé varið í aðstoða íbúana í suð-
urhlutanum, en þeir deila þó að
minnsta kosti sameiginlegu tungu-
máli - svona í stórum dráttum - og
líka sjónvarpsstjörnum, landsliði í
fótbolta og Silvio Berlusconi. Belgar
eiga bara konunginn og hann er af
þýskum ættum eins og flestir krýndir
þjóðhöfðingjar álfunnar.
En aftur, af hverju ætti þetta að
skipta máli? Finnum við ekki til sam-
úðar með Tíbetum í baráttu þeirra
fyrir frelsi? Af hverju ættu Flæm-
ingjar ekki að geta farið sína leið?
Eitt er að styðja þjóð sem sætir
kúgun einræðisstjórnar. Og Tíbetar
eiga raunverulega á hættu að glata
eigin menningu. Það er verra þegar
fólk ákveður að sundra þjóðríki vegna
þess að það vill ekki deila auð-
æfunum, af þjóðernis- eða tungu-
málaástæðum.
Ef flæmskir borgarar vilja ekki að
skattpeningar þeirra renni til Vallóna
verður þá atvinnulausum innflytj-
endum frá Afríku hjálpað, fólki frá
álfu þar sem Belgar réðu yfir stóru
svæði, arðrændu það og lögðu þannig
að verulegu leyti grunninn að auð-
sæld sinni? Það ætti ekki að koma
neinum á óvart að flokkur flæmskra
þjóðernissinna (Vlaams Belang) er
líka andvígur innflytjendum.
Örlög Belgíu ættu því að vera
áhugamál allra Evrópumanna eink-
um þeirra sem vilja Evrópusamband-
inu vel. Það sem er að gerast núna í
Belgíu gæti farið að gerast í allri álf-
unni.
Ef ég nefni dæmi, hvers vegna
ættu hinir auðugu Þjóðverjar að
halda áfram að leggja skattfé í sam-
eiginlegan sjóð til að aðstoða Grikki
eða Portúgala? Erfitt er að halda
uppi lýðræðislegu kerfi af hvaða tagi
sem það er, hjá einni þjóð eða í allri
Evrópu, ef vitundina um samkennd
skortir. Það geri leikinn auðveldari ef
þessi vitund er byggð á einhverju
sterkara en sameiginlegum hags-
munum: tungu, tilfinningu fyrir sam-
eiginlegri sögu, hreykni af menning-
arafrekum. Evrópuvitundin er enn
langt frá því að vera traust í sessi.
Slæmar kenndir úr læðingi
Ef til vill eiga borgarar Belgíu ekki
lengur nógu margt sameiginlegt og
betra væri fyrir Flæmingja og Val-
lóna að slíta böndin. En vonandi ger-
ist það ekki. Skilnaður er aldrei sárs-
aukalaus. Og þjóðernisstefna leysir
úr læðingi kenndir sem nær alltaf eru
slæmar.
Við vitum hvað gerðist áður fyrr
þegar hugtökin blóð og jörð mörkuðu
stefnuna í Evrópu. Evrópusambandið
virðist nú óafvitandi vera að ýta undir
sömu öfl og einingarhugmyndirnar í
álfunni eftir seinni heimsstyrjöld áttu
að halda í skefjum.
Andlát ríkis í Evrópu
Reuters
Erfingjarnir „Heldurðu að ég verði nokkurn tíma kóngur?“ gæti Philippe krónprins verið að hvísla að Mathilde
prinsessu á hersýningu sem þau sóttu í Brussel í tilefni þjóðhátíðardagsins 21. júlí.
Erlent
 Þrátefli er í belgískum stjórnmálum og hætta á að ríkið leysist upp
 Flæmingjar eru ósáttir við að greiða meira í sameiginlega sjóði en Vallónar
»Ein af ástæðum þessað flæmskum Belg-
um mislíkar að þurfa að
styðja Vallóna með
skattapeningunum sín-
um er að þeir líta nánast
á þá sem útlendinga.
Reuters
Kreppa Yves Leterme, starfandi
forsætisráðherra. Ekki hefur tekist
að koma saman nýrri stjórn.
Ian Buruma er prófessor í mannréttinda-
málum við Bard College. Síðasta bók
hans nefnist Morð í Amsterdam: Morðið
á Theo van Gogh og takmörk umburð-
arlyndis. ©Project Syndicate 2008
Í HNOTSKURN
»Belgía er um 30.000 fer-kílómetrar eða innan við
þriðjungur af Íslandi.
» Íbúar eru um 10,6 millj-ónir, þar af rösklega helm-
ingur Flæmingjar sem tala
tungu náskylda hollensku.
Vallónar tala hins vegar
frönsku.
Styrkir til nýsköpunar
TÆKNIÞRÓUNARSJÓÐUR
• Tækniþróunarsjóður er sjóður sem heyrir undir iðnaðarráðherra og starfar
samkvæmt lögum nr. 75/2007 um opinberan stuðning við tæknirannsóknir,
nýsköpun og atvinnuþróun.
• Tækniþróunarsjóður fjármagnar nýsköpunarverkefni í samræmi við meginstefnu
Vísinda- og tækniráðs.
• Umsækjendur geta verið fyrirtæki, einstaklingar, rannsóknastofnanir og háskólar.
• Sjóðurinn veitir framlög til nýsköpunarverkefna sem eru til þess fallin að auka
samkeppnishæfni íslensks atvinnulífs.
• Forsenda fyrir aðkomu sjóðsins er að fyrir liggi vel mótuð hugmynd um hagnýtt
gildi og líklegan ávinning sem þróun viðkomandi verkefnis getur leitt til.
• Reglur um viðurkenndan kostnað hafa verið rýmkaðar. Allt að 10 milljónir króna
eru nú viðurkenndur kostnaður vegna undirbúnings markaðs- og sölustarfsemi
og vegna uppbyggingar innri starfsemi.
• Framlag til framúrskarandi verkefna getur numið allt að 30 milljónum króna
samanlagt á þrem árum.
• Umsóknarfrestur er til 15. september næstkomandi.
Umsóknareyðublöð og nánari upplýsingar um Tækniþróunarsjóð
eru á heimasíðu Rannís, www.rannis.is
Rannsóknarmiðstöð Íslands • Laugavegi 13 • 101 Reykjavík • Sími 515 5800 • www.rannis.is