Morgunblaðið - 10.08.2008, Blaðsíða 33
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10. ÁGÚST 2008 33
BARA nafnið á
hópnum er nóg til að
gefa Íslendingum ær-
legan hroll (stundum
mér líka) því það kann
að hljóma eins og
hrokafullur trúboða-
hópur, kominn til að
hjálpa vanþróuðum
víkingunum upp úr fá-
tækt og heimsku. En
fæstir gera sér grein
fyrir því að nafnið varð
til þegar hópur ís-
lenskra umhverf-
issinna sem var orðinn
þreyttur á aðgerða-
leysi samlanda sinna,
kallaði eftir alþjóðlegri
hjálp við að stöðva
eyðileggingu íslenskra
öræfa vegna orku-
framleiðslu fyrir stór-
iðju.
Í kjölfarið komu
saman umhverfis- og
mannúðarsinnar alls
staðar að frá Evrópu,
söfnuðu pening, stund-
uðu rannsóknir og
lögðu alla sína orku í
að skilja og reyna að
stöðva þetta stórslys.
Með sömu aðferðum
og hafa reynst árangursríkar í
breskri náttúruverndarbaráttu, evr-
ópskum herferðum gegn kjarnorku-
framleiðslu og alþjóðlegri baráttu
gegn stríði, var áætlunin að reyna að
stöðva eyðileggingu vistkerfa þess-
arar einstöku eyju. En markmið
þeirra reyndist á endanum mun erf-
iðara en þeir bjuggust við.
Íslenskt sinnuleysi
Skoðanakönnun Gallup frá 2007
sýndi að 58% þjóðarinnar voru
andsnúin stóriðjuvæðingu Íslands,
og nýjar kannanir gefa til kynna að
sú tala fari hækkandi. Í lýðræðisríki
eins og Íslandi ætti það að þýða eitt-
hvað, en samt heldur ríkisstjórn
landsins ótrauð áfram stór-
iðjuáætlun sinni, án þess að taka tillit
til kosningaloforða og fyrrnefndrar
andstöðu. Þá er vert að spyrja:
hvernig ætla þessi tæpu 60% að láta
andstöðu sína heyrast? Ætla þau
kannski bara að sitja hjá og horfa á
náttúru landsins hverfa, þrátt fyrir
ósætti sitt? Og þegar SI gerir allt vit-
laust einu sinni enn, ætla þessi 60%
þá að láta reyna á sínar eigin aðferð-
ir; skrifa bréf eða bloggfærslu? Eða
einfaldlega gagnrýna allar þær til-
raunir sem gerðar eru til að vinna
fyrir málstað þeirra?
Ísland er eyja þar sem fólk er var-
kárt, oft efins og hrætt við að segja
skoðun sína upphátt; þar sem ut-
anaðkomandi ábendingum er tekið af
tortryggni. Í þessu einstæða sam-
félagi hefur borgaraleg óhlýðni og
beinar aðgerðir nú verið reyndar, en
hvorki verið velkomnar né mætt
skilningi.
Ergelsi talskonu
Eftir að hafa búið á þessu fallega
landi í rúmt ár er ég farin að skilja ís-
lenskt hugarfar betur og hvers konar
skilningi aðgerðir SI mæta. Ólíkt
öðrum Evrópulöndum, getum við bú-
ist við því að hvert smáatriði aðgerða
okkar sé vandlega skoðað og birt í
fjölmiðlum, jafnvel með nákvæmum
upplýsingum um áform okkar, skoð-
anir og meiningu, en samt sem áður
eru það gefnu jakkarnir, skrýtnar
hárgreiðslur og asnaleg föt, sem
verða umtalsefni eftir á.
Ég trúi því sjálf að
aðferðir okkar hafi
hugsanlega ekki alltaf
verið í samræmi við að-
stæður. Við höfum verið
gagnrýnd fyrir að vera
kærulaus, skemmt okk-
ur og ekki viljað sam-
ræður, og þó ég skilji oft
sjónarmið þessarar
gagnrýni, verð ég mjög
svekkt þegar ég sé
ástríðufull skilaboð okk-
ar týnast í þeirri um-
ræðu. Trúið því sem þið
viljið, en við erum að
reyna að hreyfa við
ástríðu fólks, brjóta
múra hefðbundinna
þögulla íslenskra mót-
mæla og fyrst og fremst
reyna að stöðva þessi
ómannúðlegu fyrirtæki
frá því að tortíma einum
af síðustu öræfum Evr-
ópu. Á sama tíma bend-
um við á hvernig mann-
réttindi fólks í þriðja
heiminum eru brotin
aftur og aftur fyrir
skammtímagróða ís-
lensks samfélags. Þó vel
geti verið að margir Ís-
lendingar skilji það
ekki, er helsta áhyggjuefni sumra
okkar að sjaldgæf og einstök náttúra
Íslands tapist. Við einfaldlega getum
ekki setið kyrr og horft á landið
drukkna, brotna og hverfa. Eins og
svo margir aðrir varð ég bókstaflega
ástfangin af þessu landi um leið og ég
steig hingað fæti og þykir jafnvænt
um það og mitt eyðilagða heimaland.
Ég veit að flestir Íslendingar eru
stoltir af náttúrufegurð þessa lands
og finna fyrir sársauka og vanmætti
þegar þeir sjá gljúfur sprengd í loft
upp og fossum drekkt. En hvers
vegna eru þá svo margir hræddir við
að stíga örlítið skref fram á við, tjá
skoðun sína og hjálpast að við að
vernda landið? Að vera í fullu starfi
og eiga fjölskyldu er vissulega tíma-
frekt, en að velja sér það að líta
framhjá þeirri staðreynd að þetta
stórslys á sér stað beint fyrir framan
nefið á okkur, er óábyrgt fyrir okkur
og komandi kynslóðir. Fyrsta skrefið
getur verið að skrifa eitt bréf, blogg-
færslu, tala við fjölskylduna, ná-
granna og vini. Því meira sem við
gerum, því öflugri verður baráttan.
Sem talskona SI í sumar hef ég
orðið vitni að lygum um sjálfa mig,
áreiti á götum úti og morðhótunum á
internetinu. Uppbyggjandi gagnrýni
er okkur nauðsynleg en fyrrnefndar
árásir eru ekki til neins. Búðir okkar,
aðgerðir og aðferðir geta vel verið
rangar fyrir íslenskt samfélag. En ef
þið trúið á málstaðinn – eruð mót-
fallin þessari iðnvæddu ný-
lendustefnu – og vitið betur hvernig
á að stöðva hana, hvet ég ykkur til að
eyða ekki tímanum í að skálda upp
lygasögur um SI og reyna að brjóta á
bak aftur baráttu okkar. Heldur ekki
sitja ein í þögninni, heldur gerið eitt-
hvað sjálf. Hvað sem er, til þess að
reyna að bjarga þessari einstöku
náttúru frá glötun, því hún mun svo
sannarlega hverfa ef ekkert er að
gert.
Ergelsi talskonu
Miram Rose skrifar um
hugsjónir og aðgerðir
Saving Iceland
Miriam Rose
» Aðferðir
okkar eru
eflaust ekki allt-
af réttar og
mega vel sæta
gagnrýni. En
hvað ætla Ís-
lendingar að
gera til að koma
í veg fyrir tor-
tímingu lands-
ins?
Höfundur er jarðfræðingur og tals-
maður Saving Iceland.
HINN 7. júní sl. fórum við þre-
menningarnir, Lilja dóttir mín,
Jens Á. Jónsson tengdasonur minn
og ég austur að Urriðafossi í
Þjórsá með viðkomu á Stokkseyri
og Selfossi.
I
Svo undarlegt sem það er, hafði
ég aldrei komið að Urriðafossi,
enda nýja brúin yfir Þjórsá ekki
komin lengst af ævi minnar. En
hvílík opinberun. Afburðagott veð-
ur var þennan dag og myndaði sól-
in regnboga yfir fossinum, svo úr
varð ólýsanleg fegurð. Hefur nokk-
ur maður getað hugsað sér að eyði-
leggja slíka perlu. Jú, þegar árið
1918 kom út bókin „Vandkraften í
Thjórsá Elv, Island“
eftir verkfræðinginn
G. Sætersmoen,
Kristiania, Gröndahl
& Söns Boktrykkeri.
Gottfred Sætersmoen
var fæddur 1870 og dó
1962. Hann var
kvæntur Helgu Jóns-
dóttur Jakobssonar
(1896-1977) lands-
bókavarðar. Þau
skildu.
II
Bók Gottfreds er
mjög fróðleg, þar sem hann lýsir
virkjunarmöguleikum á 6 virkj-
unum í Þjórsá. Þegar er búið að
virkja við Búrfell og Hrauneyj-
arfoss, en eftir eru Hestafoss,
Þjórsárholtsvirkjun, Skarðsvirkjun
og Urriðafossvirkjun. Menn
skiptast í tvo hópa um þær virkj-
anir, sem óbyggðar eru, annars
vegar landeyðingarmenn og hins
vegar landverndarmenn. Ég til-
heyri síðari flokknum.
En af hverju var hætt
við allar þessar virkj-
anir á sínum tíma?
Tvær ástæður hafa
verið nefndar, fyrri
heimsstyrjöldin 1914-
1918 og fjárglæfra-
menn, sem að Tit-
anfélaginu stóðu. Þeim
var ekki treyst.
Bóndadóttir frá Bratt-
holti, Sigríður Tóm-
asdóttir (1871-1957),
lagði á sig ófáar ferðir
til Reykjavíkur til þess að hindra
virkjun Gullfoss, oft fótgangandi í
stormi og byl. Brattholt átti virkj-
unarréttinn að hálfu. Mál hennar
tapaðist í réttarsölunum, en leigu-
taki Gullfoss gleymdi að borga leig-
una, svo samningurinn féll úr gildi.
III
Ég hélt að minning Sigríðar í
Brattholti væri landsmönnum heil-
ög, en nú virðast þjónar Mammons
ætla að hafa betur, Urriðafoss-
virkjun er á teikniborðinu, jarðir
hafa verið keyptar upp, skipulagi
breytt, aðeins eftir að hnýta loka-
hnútinn. Ég skora á landsmenn alla
að bregða sér austur að Urriðafossi
og ganga í lið með okkur land-
verndarmönnum og selja ekki sál
fyrir ál.
Urriðafoss – perlan í Þjórsá
Leifur Sveinsson mótmælir
Urriðafossvirkjun
» ...nú virðast þjónar
Mammons ætla að
hafa betur, Urriðafoss-
virkjun er á teikniborð-
inu, jarðir hafa verið
keyptar upp, skipulagi
breytt, aðeins eftir að
hnýta lokahnútinn.
Leifur Sveinsson
Höfundur er lögfræðingur
í Reykjavík.
Urriðafoss Sólin myndar regnboga yfir fossinum.
Verðlaunatillaga
+Arkitekta að nýjum
Listaháskóla við
Laugaveg hefur verið
fyrirferðamikil í um-
ræðunni síðustu daga.
Bæði af góðu og
slæmu. Helst lýtur
gagnrýnin að umfangi
byggingarinnar og
áhrifum á götumynd
Laugavegarins, en byggingin verð-
ur um 14,5 þúsund fermetrar að
stærð og krefst niðurrifs gamalla
bygginga við sögufræga götu.
Mörgum sárnar þær fórnir þótt til-
gangurinn sé göfugur. Ekki er tek-
in nein sérstök afstaða hér hvort
magnið sé of mikið fyrir reit upp á
rétta þrjú þúsund fermetra eða
hvort tilgangurinn réttlæti mikið
niðurrif gamalla bygginga.
Staðsetning á nýbyggingu
Listaháskólans hefur verið í gangi
um alllangt skeið, og lauk, eða var
talið ljúka, með samningi ríkisins
við eignarhaldsfélagið Samson pro-
perties um makaskipti á lóðum í
Vatnsmýrinni og umræddri horn-
lóð við Laugaveginn. Óskir
Listaháskólans um að vera í iðu
mannlífs og byggðar vógu þar
þungt. Hins vegar virðist lítt hafa
verið skoðað hvort á þessu sama
svæði væru aðrar ríkislóðir, eða
aðrir möguleikar, sem gætu haft
sömu jákvæðu eiginleikana. Þegar
vel er að gáð virðast þeir vera
nokkrir.
Nú er það svo að harla ólíklegt
er að þróun mála verði á þá leið að
fallið verði frá uppbyggingu
Listaháskólans á umræddi hornlóð
við Laugaveginn. Meiri líkur eru á
að unnið verði að lausn sem sætti
betur sjónarmið uppbyggingar og
verndunar á þessum stað. En ef
svo skyldi nú fara, að
fallið yrði frá samn-
ingum við Samson
um uppbyggingu á
þessum reit má velta
upp öðrum möguleika
sem gæti reynst far-
sæll og jafnvel heppi-
legri.
Við Hverfisgötu
113-115 standa skrif-
stofur lögreglustjór-
ans á höfuðborg-
arsvæðinu á lóð sem
er um 8 þúsund fer-
metrar að stærð. En það mun
fljótlega breytast. Samkvæmt vef
dóms- og kirkjumálaráðuneytisins
er stefnt að því að byggja nýjar
höfuðstöðvar undir starfsemi lög-
reglustjórans á höfuðborgarsvæð-
inu á næstu árum á öðrum stað.
Staðarvalsvinna fyrir það virðist
farin af stað og líklega má vænta
ákvörðunar um nýjan stað á næstu
misserum. Lóðin við Hverfisgötu
er í eigu Reykjavíkurborgar en
húseignir í eigu íslenska ríkisins.
Á undanförnum árum hefur ver-
ið mikil uppbygging í og við Borg-
artún og má jafnvel segja sem svo
að þangað sé það svæði, sem í
hugum flestra kallast miðborg
Reykjavíkur, að þróast. Reitur lög-
reglustöðvarinnar liggur þar á
mikilvægum stað mitt á milli
Laugavegarins og Borgartúns, við
umferðarmiðstöðina Hlemm og
borgartorgið Hlemmtorg. Nýr
Listaháskóli á reitnum við Hlemm
gæti reynst góð leið til að binda
betur saman þessa tvo hluta mið-
borgarinnar, þann gamla og þann
nýja, auk þess að hafa ýmsa aðra
kosti í för með sér.
Reiturinn við Hlemm er mikið
til auður og vannýttur. Núverandi
byggingar eru komnar til ára
sinna og vænta má endurnýjunar
og niðurrifs að hluta, hvað svo sem
kemur í staðinn. En á 8 þúsund
fermetra reit má hæglega koma
fyrir 14 þúsund fermetra bygg-
ingu. Nýtingarhlutfall yrði þannig
um 1,7, sem er álíka og á mörgum
nálægum reitum. Inni á reitnum
mætti jafnvel koma fyrir nem-
endagörðum í ofanálag. Hlemm-
torgið býr yfir ýmsum kostum sem
getur prýtt gott borgartorg og
gæti vel rúmað fleiri viðburði og
meira mannlíf en það gerir í dag.
Nýr Listaháskóli gæti reynst mikil
vítamínsprauta fyrir það, og þar
með einnig fyrir Laugaveginn. Og
ekki spillir nálægðin við miðstöð
strætisvagna fyrir nemendur í list-
um, sem ekki eru þekktir fyrir
mikil fjárráð. Nýr Listaháskóli á
þessum reit með stórfengnum
arkitektúr myndi blasa við frá Sæ-
braut, Snorrabraut og Rauð-
arárstíg, ólíkt reitnum við Lauga-
veg sem byrgður er sýn nema rétt
þegar komið er að honum.
En eins og fyrr sagði eru litlar
líkur á öðru en að áfram verði
haldið áfram með uppbyggingu
Listaháskólans á núverandi horn-
lóð við Laugaveg. En ef svo ólík-
lega skyldi fara að staðsetningin
yrði endurskoðuð enn á ný er
þessari ábendingu hér með komið
á framfæri.
Listaháskóli við Hlemm?
Samúel T. Pétursson
skrifar um skipu-
lagsmál
»Ef svo ólíklega
skyldi fara að stað-
setning á nýjum
Listaháskóla yrði end-
urskoðuð gæti reitur
lögreglustöðvarinnar
við Hverfisgötu reynst
góður kostur.
Samúel T. Pétursson
Höfundur er skipulagsverkfræðingur
og starfar við fasteigna- og skipu-
lagsþróun.
MORGUNBLAÐIÐ birtir alla út-
gáfudaga aðsendar umræðugrein-
ar frá lesendum. Blaðið áskilur sér
rétt til að hafna greinum, stytta
texta í samráði við höfunda og
ákveða hvort grein birtist í um-
ræðunni, í bréfum til blaðsins eða á
vefnum mbl.is. Blaðið birtir ekki
greinar, sem eru skrifaðar fyrst og
fremst til að kynna starfsemi ein-
stakra stofnana, fyrirtækja eða
samtaka eða til að kynna viðburði,
svo sem fundi og ráðstefnur.
Innsendikerfið
Þeir sem þurfa að senda Morg-
unblaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðs-
ins. Formið er undir liðnum
„Senda inn efni“ ofarlega á forsíðu
mbl.is. Einnig er hægt að slá inn
slóðina www.mbl.is/sendagrein.
Ekki er lengur tekið við grein-
um sem sendar eru í tölvupósti.
Móttaka aðsendra greina