Morgunblaðið - 13.08.2008, Blaðsíða 20

20 MIÐVIKUDAGUR 13. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Athyglis-verðarupplýs-
ingar komu fram í
grein Guðlaugs Þ.
Þórðarsonar heil-
brigðisráðherra
hér í blaðinu í gær. Hann
segir þar frá samningi um
fjölgun augasteinaaðgerða,
sem gerður var síðastliðið
vor og auðveldar almenningi
að komast í slíkar aðgerðir.
Fram til þessa hafa slíkar
aðgerðir eingöngu verið
gerðar á sjúkrahúsum. Í vor
var að undangengnu útboði
samið við tvö einkafyrirtæki,
Sjónlag hf. og Lasersjón, um
að taka að sér 1.600 aðgerðir
næstu tvö árin.
Samningurinn þýðir að að-
gerðum verður fjölgað um
44%. Strax á næsta ári mun
biðlisti eftir slíkum aðgerðum
því heyra sögunni til.
Útboðið lækkaði sömuleiðis
kostnað skattgreiðenda við
að veita þessa þjónustu. Um-
samið heildarverð fyrir
hverja aðgerð er talsvert
lægra en það, sem Landspít-
alinn kostaði til þjónustunnar
á síðasta ári.
Þátttaka sjúklinganna í
kostnaði við aðgerðirnar er
óbreytt og jafnframt óháð því
hver gerir aðgerðina.
Þetta segir heilbrigðis-
ráðherra að sé skólabókar-
dæmi um þann árangur, sem
hann vilji ná í heilbrigð-
isþjónustunni. „Styttri bið og
greiðari aðgangur
að þjónustunni.
Aukið val hinna
sjúkratryggðu.
Aukið aðhald að
þeim sem veita
þjónustuna.
Lægri kostnaður hins op-
inbera. Aukið val fagfólks í
heilbrigðisþjónustunni varð-
andi starfsvettvang. Tæki-
færi sjúkrahúsanna til að
nýta aðstöðu sína og mann-
afla til að efla frekar þá þjón-
ustu sem þau ein geta veitt.“
En þetta er líka það, sem
sumir vilja kalla einkavæð-
ingu í heilbrigðiskerfinu og
telja afleita þróun. Það eina,
sem breytist gagnvart not-
andanum, er þó að hann fær
betri þjónustu. Ríkið, þ.e.
skattgreiðendur, stendur
áfram undir um 85% kostn-
aðar við þjónustuna að með-
altali.
Þetta er þó líklega það,
sem Ögmundur Jónasson,
formaður BSRB og þing-
flokksformaður vinstri
grænna á við þegar hann seg-
ir á heimasíðu sinni: „Á Ís-
landi verður engin þjóðarsátt
ef haldið verður áfram að […]
einkavæða heilbrigðisþjón-
ustuna …“
Stendur aukið val notenda,
minni bið eftir þjónustu og
lægri kostnaður skattgreið-
enda í vegi fyrir þjóðarsátt á
Íslandi? Getur Ögmundur
Jónasson útskýrt betur
hvernig það má vera?
Stendur minni bið
og lægri kostnaður
notenda í vegi fyrir
þjóðarsátt?}
Hin vonda einkavæðing
Það er sjálfsagtmál að hvetja
fólk til að neyta
hollari matar og
hreyfa sig meira.
Offita er faraldur sem breið-
ist nú út á Íslandi samkvæmt
mælikvörðum Alþjóðaheil-
brigðisstofnunarinnar.
Aukin neysla á mat sem
inniheldur mikið magn af
sykri, salti eða fitu um leið og
hreyfing hefur minnkað er
meginorsök þessarar þróun-
ar. Við innbyrðum einfaldlega
miklu meira af orku en við
brennum. Það verður að
hrista upp í kyrrsetu- og syk-
urkynslóðunum, eins og þær
hafa verið kallaðar.
Í Morgunblaðinu í gær var
haft eftir Elvu Gísladóttur
verkefnisstjóra næringar hjá
Lýðheilsustöð að stofnunin
styddi takmarkanir á auglýs-
ingum á óhollri matvöru sem
beint væri sérstaklega gegn
börnum. Undir þetta sjón-
armið hafa margir tekið.
Í stað þess að veifa reglu-
gerðarsvipunni og vilja tak-
marka athafnafrelsi manna
væri kannski ráð
að beina sjónum
sínum meira að
þeim sem bera
ábyrgð á unga
fólkinu; foreldrum. Það er í
þeirra verkahring að útskýra
fyrir börnum gildi hollrar
fæðu. Það er líka í þeirra
verkahring að gæta þess að
skyndibita sé neytt í hófi á
heimilum. Það er hlutverk
foreldra að segja nei og út-
skýra af hverju. Þeir eru
fyrst og fremst uppalendur
unga fólksins en ekki hið op-
inbera.
Auðvitað er góður ásetn-
ingur að baki hugmyndum um
boð og bönn ríkisvaldsins í
þessum efnum. Hins vegar
eru fræðsla og forvarnir inni
á heimilunum miklu öflugra
vopn í baráttunni fyrir bætt-
um lífsstíl til langs tíma.
Við megum ekki taka
ábyrgðina á uppeldi
barnanna af foreldrum. Það
er betra að hvetja fólk ein-
faldlega til að slökkva á sjón-
varpinu og fara saman í
göngutúr.
Foreldrar verða að
kunna að segja nei}Baráttan fyrir bættum lífsstíl
M
ikið var hún falleg, Lin litla í
rauða kjólnum sínum, sem
bærði varirnar við lagið Óð
til ættjarðarinnar á sama
tíma og fáni kínverska al-
þýðulýðveldisins var borinn inn á leikvang-
inn við setningarathöfnina.
Eins og tónlistarstjórinn Chen Qigang
benti réttilega á var það í þágu þjóðarhags-
muna að tefla þessari níu ára „lýtalausu“
stúlku fram en ekki Yang Peiyi, sjö ára
stúlkunni sem söng lagið. Það hefði eyðilagt
sjónarspilið að tefla fram venjulegri stúlku
en ekki „brosandi engli“.
Sjónarspilið er alveg einstakt sem á sér
stað á Ólympíuleikunum í Kína.
Hvernig á annars að vera hægt að miðla
ólympíuhugsjóninni til áhorfenda? Ef hún á
að „virka“ þarf að búa hana til. Það er ekki hægt að
sýna veruleikann eins og hann er, heldur þarf að búa til
nýjan veruleika, þar sem ekkert er eins og það sýnist.
Ekki einu sinni flugeldasýningin, sem þrír milljarðar
sjónvarpsáhorfenda fylgdust agndofa með, átti sér stoð
í raunveruleikanum. Þar sáust 29 fótspor varða leiðina
frá suðri til norðurs í Peking. Og nú hefur verið upp-
lýst að fótsporin, sem virtust kvikmynduð úr þyrlu,
voru tölvugerð og meira að segja sett inn smámóða til
þess að líkja eftir menguninni í Peking.
Kannski er þetta lýsandi fyrir þessa glæsilegu Ól-
ympíuleika. Þar er mest lagt upp úr því að öll umgjörð-
in líti vel út eða að minnsta kosti stjórnvöld.
Auðvitað er þetta saklaust sjónarspil sam-
anborið við farandverkamennina sem hrakt-
ir voru úr borginni Peking, verksmiðjurnar
sem var lokað, hverfin sem voru jöfnuð við
jörðu allt í þágu skrautsýningar kínverska
kommúnistaflokksins.
Og nærtækt er að rifja upp söguna af Grí-
gorí Pótemkín, valdamesta manni Rúss-
lands, sem sagt er að hafi sviðsett lítil þorp
fyrir Katrínu miklu keisaraynju til að fegra
ástandið í landinu. Síðan er talað um Pótem-
kíntjöld þegar reynt er að fegra veru-
leikann.
Slíkar æfingar hafa gjarnan viljað loða við
einræðisríki kommúnismans. Og víst er að
Pekingtjöld kínverskra stjórnvalda eru mun
skrautlegri en Pótemkíntjöldin forðum.
Leiksýningin er hafin. Og hópar sem ekki eru „lýta-
lausir“ eru „óvelkomnir“ á sviðið. Nú síðast mótmælti
Hugarafl því með þögulli samstöðu fyrir utan kín-
verska sendiráðið að fólki með geðsjúkdóma væri út-
hýst frá Ólympíuleikunum.
Þeim gestum sem ekki hafa verið fjarlægðir af svið-
inu hafa verið kenndir mannasiðir. Með áróðurs-
spjöldum er almenningi kennt að spyrja gestina ekki
um viðkvæm mál eins og aldur, laun, ástarlíf, heilsufar,
stjórnmálaskoðanir eða trú. Það á að þegja um allt sem
skiptir máli.
Það má ekkert trufla sjónarspilið. pebl@mbl.is
Pétur
Blöndal
Pistill
Leiksýningin er hafin
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
F
rá því Georgíumenn öðl-
uðust sjálfstæði eftir
hrun Sovétríkjanna hef-
ur leið til velsældar og
pólitísks stöðugleika
reynst ærið grýtt. Ríkissjóður lands-
ins hefur rambað á barmi gjaldþrots
og hagsmunaaðilar og herinn komið
ár sinni fyrir borð á kostnað þjóð-
félagslegra umbóta.
Vandinn var því ærinn þegar
Mikhail Saakashvili Georgíuforseti
hóf afskipti af stjórnmálum um miðj-
an síðasta áratug. Námsframi Saak-
ashvilis hafði þá vakið eftirtekt og
taldi samstarfsmaður Eduard Shev-
ardnadze, þáverandi forseta, hann á
að bjóða sig fram í flokki forsetans.
Mikið hafði gengið á á meðan
Saakashvili las lög við erlenda há-
skóla og aðeins þrjú ár liðin frá því
Shevardnadze, eða „hvíti refurinn“,
sneri aftur til heimalandsins árið
1992.
Borgarastríð hafði þá brotist út í
Georgíu og hafði hinn róttæki þjóð-
ernissinni Zviad Gamsakhurdia,
fyrsti forseti landsins, hrökklast frá
völdum þegar Shevardnadze tók við
stjórnartaumunum, með stuðningi
stjórnarandstæðinga úr hernum.
Upplausn ríkti eftir átökin við að-
skilnaðarsinna í héruðunum Abkha-
zíu og Suður-Ossetíu og var það for-
gangsverk Shevardnadze að koma í
veg fyrir að landið liðaðist í sundur,
þótt leiðtogar héraðanna hafi allar
götur síðan litið á þau sem sjálfstæð.
Vegur hans í stjórnmálunum óx og
þegar forsetaembættið var end-
urreist árið 1995 var Shevardnadze
kjörinn forseti með yfirburðum.
Saakashvili var framan af hliðholl-
ur Shevardnadze, sem naut virðingar
á Vesturlöndum, og eftir að hann
gekk til liðs við forsetann beitti hann
sér fyrir umbótum á stjórnkerfinu,
sem þótti líða mjög fyrir úrelt kosn-
ingakerfi og skort á sjálfstæði dóm-
stóla og lögreglu.
Varð dómsmálaráðherra
Nokkrum misserum síðar, nánar
tiltekið árið 2000, varð Saakashvili
dómsmálaráðherra í stjórn Shev-
ardnadzes, þar sem hann lagðist til
atlögu gegn spillingu í dómskerfinu,
starf sem aflaði honum virðingar utan
landsteinanna. Hann hafði hins vegar
ekki verið lengi í embætti þegar þessi
krossferð hans steytti á skeri. Hann
sagði af sér embætti árið 2001 með
þeim orðum að spillingin hefði náð til
efstu laga stjórnarinnar. Stjórn-
arelítan, að Shevardnadze með-
töldum, hefði sankað að sér glæsivill-
um á meðan örsnauð alþýðan í Tíblisi
lap dauðann úr skel.
Saakashvili hafði í kjölfarið hlut-
verkaskipti og gerðist andstæðingur
stjórnarinnar, sem smátt og smátt
missti tiltrú þorra almennings. Hægt
og bítandi dró úr vinsældum Shev-
ardnadzes og í nóvembermánuði 2003
voru dagar hans í embætti taldir eftir
fjöldamótmæli gegn stjórnarháttum
forsetans og umfangsmiklum svikum
fylgismanna hans í þingkosningunum
um haustið.
Fór fyrir rósabyltingunni
Friðsöm „rósabylting“ Saakashvili
hafði þá borið árangur.
Tími Saakashvilis var runninn upp
og þegar hann tók við embætti í jan-
úar 2004 var eitt af helstu verkefnum
hans að færa aðskilnaðarhéruðin nær
Georgíustjórn á ný, en líkt og átök
síðustu sólarhringa vitna um eru
tengsl þeirra við rússnesk stjórnvöld
stöðugt ágreiningsefni.
Saakashvili hét því einnig að hann
myndi beita sér fyrir „stórbrotinni
löggjöf gegn spillingu“. Undir lok
fyrra kjörtímabils hans sakaði fyrr-
verandi ráðherra, Irakli Okruashvili,
hann hins vegar um spillingu, einræð-
istilburði og mannréttindabrot. Alda
mótmæla braust út í höfuðborginni
Tíblisi og sakaði Saakashvili Rússa
um að hafa hönd í bagga. Hann var
örugglega endurkjörinn í ársbyrjun.
Reuters
Leiðtogi Saakashvili ávarpar fjöldafund í Tíblisi í gær. Leiðtogar Eystra-
saltsríkjanna þriggja, Póllands og Úkraínu gagnrýndu Rússa á fundinum.
Fjöltyngdur boðberi
pólitískra umbóta
MIKHAIL Saakashvili Georgíu-
forseti er kominn af mennta-
fólki. Móðir hans, hin þjóð-
þekkta Giuli Alasania, er
prófessor í sagnfræði við rík-
isháskólann í Tíblisi og faðir
hans, Nikoloz Saakashvili,
læknir sem fer fyrir lækninga-
miðstöð þar sem heitum böð-
um er beitt gegn ýmsum kvill-
um.
Það lá því beinast við að
Saakashvili gengi mennta-
veginn. Hann var 24 ára að
aldri þegar hann lauk prófi í
alþjóðalögum frá Ríkisháskól-
anum í Kíev í Úkraínu. Eftir
námið vann hann að mannrétt-
indamálum heima fyrir um hríð
en fékk síðan styrk frá banda-
ríska utanríkisráðuneytinu til
framhaldsnáms í Bandaríkj-
unum. Þar nam hann við tvær
af fremstu menntastofnunum
landsins, lauk fyrst lagaprófi
frá Columbia-háskóla í New
York og síðan doktorsprófi frá
George Washington-háskóla.
Hann hélt svo til Frakklands
þar sem hann útskrifaðist með
diplóma frá alþjóðamannrétt-
indastofnuninni í Strassborg.
Hann er fjöltyngdur og talar
reiprennandi úkraínsku, rúss-
nesku, ensku og frönsku,
ásamt því að kunna nokkuð í
spænsku og ossetísku.
Skjótur
námsframi