Morgunblaðið - 13.08.2008, Page 22
22 MIÐVIKUDAGUR 13. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MIG dreymdi óhugn-
anlegan draum í nótt.
Mig dreymdi að búið
væri að eyðileggja alla
banka í landinu og að-
eins einn banki stóð eft-
ir. Búið var að kjafta
hina bankana niður í
fjölmiðlum og blekkja
almenning um leið.
Þessum eina banka sem
eftir var tókst að fá fjöl-
miðla á sveif með sér og
telja almenningi trú um
að gamli bankinn þeirra
væri ótraustur og myndi
loka brátt. Almenningur
lét blekkjast og færði
allt sitt yfir í þennan
banka sem varð hrika-
lega stór. Þessi nýja bankastærð var
búin að innlima alla aðra banka í land-
inu og stjórnaði nú hagkerfi Íslands og
Alþingi um leið. Engin samkeppni,
himinháir vextir, allt almennt fólk sett
í ánauð eins og til forna. Þetta var
mjög óþægileg tilfinning í draumnum
og ég fann hvernig möguleikar al-
mennings í landinu rýrnuðu og frelsið
hvarf með innlimun allra banka í einn
risastóran. Allt persónulegt samband
við bankann minn hvarf í draumnum.
Nú var ég bara ónefnd stærð en fólk
var aðallega flokkað eftir því hversu
ríkt það var. Ef ég átti ekkert fé,
skuldaði bara, þá gat bankinn kreist
líftóruna úr mér.
Ég vaknaði upp af þessum vonda
draumi og ég óttast hreinlega að þetta
sé að gerast nú hér á Íslandi. Þetta má
ekki verða og það er okkar allra sem
enn erum vakandi að stöðva þessa þró-
un.
Gamli góði bankinn minn
Þar sem ég ólst upp var í raun bara
einn banki sem skipti einhverju máli,
Sparisjóðurinn í Keflavík, og þennan
banka þekktu allir bæjarbúar mjög
vel. Í dag er þessi banki meira en 100
ára gamall, skiptir enn jafnmiklu máli
og alltaf jafn-persónulegt og notalegt
að koma þangað inn. Ég hef prófað
viðskipti við aðra banka en ég saknaði
alltaf heimilislega andrúmsloftsins og
viðmótsins í gamla bankanum mínum.
Þar eru allir jafnir, hvort sem þeir eiga
pening eða ekki. Þú skiptir nefnilega
máli hjá sparisjóðnum sem persóna.
Eftir að KB innlimaði SPRON ný-
lega, las ég grein eftir einhvern fjár-
málaspekúlant að sparisjóðirnir væru
að líða undir lok. Þá datt
mér strax í hug að nú
ætti að fara að kjafta
niður alla banka nema
Kaupþing banka. Það
líst mér ekki á.
Heilaþvottur
fjölmiðla
Við höfum nú fylgst
með því á þessu ári
hvernig það virðast sam-
antekin ráð þeirra sem
stýra heilaþvottinum á
almenningi í gegnum
fjölmiðla, hvernig þeir
hafa kjaftað okkur til að
trúa því að allt væri á nið-
urleið. Og það fór allt nið-
ur þegar búið var að telja
fólkinu trú um það.
Nema hjá þeim sem
hugsuðu nýjar leiðir til að
vinna á ástandinu og
bjarga sér. Af hverju er-
um við ekki frekar hvött
til dáða í gegnum fjölmiðla þegar
ástandið er slæmt? Af hverju allt þetta
niðurrifstal?
Fjölmiðlar eru gríðarlega öflugir og
móta alla umræðu í landinu og þess
vegna þurfa þeir að vanda sig, hvetja
og byggja upp. Ef allt er á niðurleið þá
eigum við ekki að sogast inn í þá um-
ræðu, ekki að velta okkur upp úr henni
endalaust. Við eigum frekar að horfa í
nýja átt og sjá hvar sólin getur skinið
nið’r á okkur næst.
Ekki gleyma upprunanum
Ég fæddist rétt eftir miðja síðustu
öld og þekki því gamla hljóminn í
klukkunni í stofunni heima hjá ömmu
og afa. Fyrir mér eru raunveruleg
verðmæti fólgin í fólki sem hefur lifað
en ekki átt eitthvað. Þetta nýríka Ís-
land og græðgi er að villa okkur sýn.
Ég er orðin hundleið á því að lesa um
ríka fólkið, það er alls staðar verið að
hampa nýríku fólki og þeim sem eiga
peninga og merkjavörur. Þetta er bara
bull.
Ég elska að lesa og heyra um
hvunndagshetjur, kynnast fólki með
safaríkar lífsskoðanir. Þættirnir hans
Gísla þar sem hann fer Út og suður
eru þess vegna ómissandi.
Við skulum ekki gleyma uppruna
okkar, við erum bara nýstigin út úr
moldarkofanum. Allt þarf sinn tíma.
Núna erum við dál’tið að tapa rót-
inni og breyta stemningunni í landinu
okkar í eitthvað sem virkar yfir-
borðskennt, innihaldslaust og froðu-
kennt með þessari ofuráherslu á pen-
inga og auðævi eða hvað finnst þér?
Ekki láta plata þig
Hvetjum hvert ann-
að til dáða og hætt-
um öllu niðurrifs-
tali, segir Marta
Eiríksdóttir
» Við eigum
frekar að
horfa í nýja átt
og sjá hvar sól-
in getur skinið
nið’r á okkur
næst.
Marta Eiríksdóttir
Höfundur er kennari.
ATHYGLISVERT
viðtal við varaformann
Sjálfstæðisflokksins og
menntamálaráðherra
var í Viðskiptablaðinu
föstudaginn 1. ágúst
síðastliðinn. Þar upp-
lýsti ráðherrann að hún
hafi allan tímann verið
sannfærð um það að
ríkisstjórn Sjálfstæð-
isflokksins og Samfylk-
ingarinnar væri sú stjórn sem gæti
tekist á við erfiða tíma með tilstyrk
mikils þingstyrks.
Fréttapunkurinn er það mat að
stóra ríkisstjórn hafi þurft til. Hvern-
ig hefur það gengið eftir hingað til?
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir er
einmitt spurð að því í viðtalinu. Svar
hennar segir býsna mikið : „Maður
þorir varla að segja það, því þá er
bara gert grín að manni, en það hefur
gengið vel.“ Það þarf svo sem ekkert
að tilfæra dæmi um misvísandi
áherslur og skoðanir einstakra ráð-
herra í mörgum stórmálum fram að
viðtalinu, þau eru fólki fersk í minni.
Enn hefur bæst í þann sarp á þeim
fáu dögum sem liðnir eru frá því að
viðtalið birtist. Hafi það
verið talið grín í upp-
hafi mánaðarins að
segja að samstarf
stjórnarflokkanna
gangi vel þá er það lík-
lega stólpagrín að
halda slíku fram núna
eftir blaðaviðtalið.
Menntamálaráð-
herra tilgreindi þar
sérstaklega tvö mál
sem ríkisstjórnin væri
sammála um. Annars
vegar segir hún mik-
ilvægt að ríkisstjórnin gefi út skýrar
yfirlýsingar um að „við ætlum í þess-
ar álversframkvæmdir í Helguvík og
á Bakka og það fyrr en ella. Máli
skiptir að þau merki séu skýr og
skorinorð og að ekki sé verið að
humma þetta fram af sér.“ Forsætis-
ráðherra hefur að auki sagt skýrt á
öðrum stað að þetta sé stefna rík-
isstjórnarinnar. En sama dag og við-
talið birtist felldi umhverfisráðherra
úrskurð sinn um sameiginlegt mat ál-
vers- og virkjunarframkvæmda í
Þingeyjarsýslu. Talið er að ákvörð-
unin fresti framkvæmdum um a.m.k.
eitt ár og það kom sem blaut tuska
framan í Þingeyinga og varaformann
Sjálfstæðisflokksins.
Hitt málið er framtíð Íbúðalána-
sjóðs. Varaformaður Sjálfstæð-
isflokksins fullyrti í viðtalinu að sam-
komulag hafi náðst milli
stjórnarflokkanna og að sjóðnum
yrði breytt í heildsölubanka. Í næsta
tölublaði Viðskiptablaðsins sagði fé-
lagsmálaráðherra á forsíðu að „það
séu engar hugmyndir uppi á sínu
borði að Íbúðalánasjóður hætti al-
mennum útlánum og verði einungis
heildsölubanki. Hún segir að helst
myndi hún vilja að Íbúðalánasjóður
yrði óbreyttur.“ Ólíkari verða skoð-
anirnar varla.
Enn neyðarlegri verða þessar deil-
ur milli flokkanna síðustu daga í ljósi
þess að menntamálaráðherra leggur
mikla áherslu á að það sé gott sam-
starf í ríkisstjórninni sem byggist á
trausti milli forystumanna flokk-
anna. Samstarfinu lýsir hún þannig
að unnið sé vel á bak við tjöldin og
síðan komið fram með fullbúna áætl-
un. Annað kom á daginn í þessum
tveimur málum, sem varaformaður
Sjálfstæðisflokksins nefnir til í viðtal-
inu við Viðskiptablaðið. Ekkert sam-
ráð virðist hafa verið innan rík-
isstjórnarinnar. Ætli
menntamálaráðherranum líði ekki
þannig að verið sé að gera grín að
henni?
Veik ríkisstjórn
En það, sem blasir við og er aðal-
atriðið, er að samstarf stóru flokk-
anna og þingstyrkurinn mikli sem
þeir hafa er ekki að skila árangri.
Flokkarnir ná ekki saman um helstu
stefnumálin og sérstaklega er
ágreiningurinn sláandi um stefnu í
efnahagsmálunum. Það hefur víðar
en á Íslandi verði mynduð stóra sam-
starfsstjórnin og reynslan bendir til
þess að slíkt samstarf gangi að jafn-
aði erfiðlega vegna ágreinings milli
flokkanna.
Það er rannsóknarefni hvers
vegna svo er. Ef til vill er skýringin
sú að um er að ræða flokka sem telja
sig báða vera forystuflokka. Sam-
fylkingin hefur til dæmis alltaf kynnt
sig sem mótvægi við Sjálfstæð-
isflokkinn. Það felur í sér að flokk-
urinn skilgreinir sig sem for-
ystuflokk í ríkisstjórn í stað
Sjálfstæðisflokksins. Hvor flokk-
urinn um sig gæti komið fram efna-
hagsstefnu sinni í ríkisstjórn með
minni flokkum og tekið á aðsteðjandi
vanda tiltölulega greiðlega.
En þegar flokkarnir eru saman í
ríkisstjórn þá mætast stálin stinn og
hvorugur er tilbúinn til þess að gefa
eftir fyrir hinum. Við slíkar aðstæður
verður forsætisráðherrann óöruggur
og veit varla hvar mörkin liggja
gagnvart samstarfsflokknum. Engin
skýr forysta verður í ríkisstjórninni
og hún virðist láta reka á reiðanum.
Mér sýnist þetta vera vandinn sem
ríkisstjórnin glímir við og gerir það
að verkum að varaformaður Sjálf-
stæðisflokksins hefur misreiknað
dæmið. Stóra stjórnin er ekki sú sem
ræður best við að leysa erfiðu málin.
Stóru flokkarnir eru mótvægi hvor
við annan með mismunandi meg-
instefnu. Þeir geta ekki bæði verið
samstarfsflokkar og höfuðandstæð-
ingar. Annað hvort markmiðið hlýtur
að víkja.
Kjarni málsins er að ríkisstjórnin
þarf að vera samstiga og undir óum-
deildri forystu. Til sjós er aðeins einn
formaður á hverju skipi og það er
fyrirkomulag byggt á gömlum sann-
indum og dýrkeyptri reynslu.
Er stóra stjórnin stóru mistökin?
Eftir Kristin H.
Gunnarsson » Stóra stjórnin erekki sú sem ræður
best við að leysa erfiðu
málin. Stóru flokkarnir
eru mótvægi hvor við
annan með mismunandi
meginstefnu.
Kristinn H. Gunnarsson
Höfundur er formaður þingflokks
Frjálslynda flokksins.
Í BOLUNGARVÍK
eru uppi stór áform í
tengslum við ferða-
mennsku. Verið er að
deiliskipuleggja tvö
svæði í bænum í
framhaldi af umsókn-
um þriggja aðila sem
sérhæfa sig í ferða-
þjónustu fyrir sjó-
stangaveiðimenn.
Fyrirtækin eru öll í
samvinnu við þýskar
ferðaskrifstofur.
Eitt fyrirtækjanna,
Sumarbyggð sendi
inn sína umsókn í
febrúar og var þá
strax sett í gang
vinna við gerð deili-
skipulags. Kjarna-
byggð sendir inn um-
sókn um miðjan apríl,
en Hvíldarklettur óskar eftir
áframhaldandi viðræðum um miðj-
an maí og sendir inn formlega um-
sókn í byrjun júlí.
Strax í byrjun júní var ljóst í
hvað stefndi, nefnilega að þrír að-
ilar sæktust eftir lóðum fyrir sams-
konar starfsemi. Því þurfti að
hugsa deiliskipulag alveg upp á
nýtt. Hagsmunaaðilum sem þegar
höfðu sent inn formlegar umsóknir
var þá boðið til fundar með bæj-
aryfirvöldum. Niðurstaðan varð sú
að bæjarfélagið réð til starfa arki-
tektastofu til að vinna að deili-
skipulagi á tveimur svæðum í bæn-
um, sem viðkomandi umsækjendum
hugnaðist. Bæjarfélagið er fyrir
með samning við aðra teiknistofu
við vinnu aðalskipulags. Þá hefur
tæknideild bæjarins komið að mál-
inu ásamt annarri
verkfræðistofu.
„Vel skal vanda
það sem lengi
skal standa“.
Það má öllum vera
ljóst að þegar verið er
að skipuleggja byggð
fyrir allt að 300 ferða-
menn í bæjarfélagi
sem telur ríflega 900
manns, þá þarf að
vanda til verka ef vel á
til að takast. Það ætti
að vera jafn ljóst að
sjálfsagt er og raunar
skylt, að gefa almenn-
ingi kost á að kynna
sér tillögur og koma
með athugasemdir við
svo viðamikið verkefni.
Það breytir ekki því að
sjálfsagt er hjá bæj-
aryfirvöldum að leggja
sig í framkróka við að
láta ferlið ganga sem
allra best og hraðast
fyrir sig. Einmitt þess
vegna vinna að því tvær teiknistof-
ur og ein verkfræðistofa ásamt
tæknideild bæjarins. Þegar deili-
skipulagsferli er hafið fyrir ákveðið
svæði er nánast útilokað að úthluta
lóðum á svæðinu án þess að það
hafi áhrif á ferlið. Úthlutun einnar
eða fleiri lóða hefur auðvitað áhrif
á þá heildarmynd sem verið er að
móta, enda er verið að gera tillögu
um staðsetningu lóða, gatna og
göngustíga á svæðunum báðum
þannig að það falli sem best að því
umhverfi sem fyrir er. Ég skynja
af þeim viðbrögðum sem ég hef
fengið að Bolvíkingar vilja að vand-
að sé til verka, enda vanir því að
búa í vel skipulögðu bæjarfélagi.
Uppgangur
atvinnulífs í mótbyr
Loðnuverksmiðjan Gná, sem ég
starfaði hjá fyrir nokkrum árum,
hefur átt við gríðarlega rekstr-
arerfiðleika að stríða í kjölfar þess
að ekki hefur tekist að afla henni
nægilegs hráefnis. Hrun hefur orð-
ið í sumar- og haustveiðum loðnu
sem var grundvöllur fyrir starfsemi
fyrirtækisins. Það hefur orsakað
hrun í veltu fyrirtækisins með til-
heyrandi erfiðleikum þess við að
standa við skuldbindingar sínar.
Ekki sér fyrir endann á þeim erf-
iðleikum ennþá. Undirritaður
gegndi þar stjórnarformennsku þar
til nú fyrir skemmstu að hann
sagði sig úr stjórn fyrirtækisins er
hann tók við starfi bæjarstjóra í
Bolungarvík.
Aðrar greinar sjávarútvegs hafa,
þrátt fyrir mótbyr í formi nið-
urskurðar úthlutunar aflaheimilda,
verið að sækja í sig veðrið. Þannig
er einungis u.þ.b. eitt ár síðan
stærsta fyrirtækið á staðnum í bol-
fiskvinnslu, Jakob Valgeir, stækk-
aði húsnæði sitt um 50% auk mik-
illa fjárfestinga í aflaheimildum. Þá
standa yfir breytingar hjá rækju-
vinnslufyrirtækinu Bakkavík, sem
miða að því að þrefalda afköst
vinnslunnar. Þá eru hér fleiri öfl-
ugir aðilar í útgerð.
Uppgangur í ferðaþjónustu á
staðnum er kærkomin viðbót við þá
atvinnuuppbyggingu sem hér hefur
verið í hefðbundnari greinum sjáv-
arútvegs. Tímabundinn uppgangur
vegna mikilla framkvæmda við
jarðgöng, snjóflóðavarnir og hafn-
argerð er að sjálfsögðu einnig fagn-
aðarefni.
Sjávarútvegurinn
áfram mikilvægastur
Ætla má skv. þeim áformum sem
uppi eru í ferðamannaþjónustu
tengdum sjóstangaveiði að veltan á
næstu fimm árum geti orðið allt að
800 milljónir króna hjá þeim þrem-
ur fyrirtækjum sem sækjast nú eft-
ir aðstöðu í Bolungarvík og verði
þá væntanlega orðin á bilinu 50 til
100 milljónir króna hjá hverju
þeira á ári, innan fimm ára. Á
sama hátt má áætla að veltan í
hefðbundnum sjávarútvegi í Bol-
ungarvík verði nálægt 25 millj-
örðum á næstu fimm árum, eða
u.þ.b. 5.000 milljónir á ári. Velta
sjóstangaveiðinnar gæti þá verið
orðin allt að 4 til 5% af veltu hefð-
bundins sjávarútvegs eftir fimm ár
ef vel gengur. Ég vona sannarlega
að öll fyrirtæki sem hér starfa og
önnur fyrirtæki sem hér vilja hasla
sér völl gangi sem allra best. Ég lít
á það sem skyldu bæjaryfirvalda að
búa sem allra best að fyrirtækj-
unum og því fólki sem hér býr.
Einn hluti þess er að standa vel að
skipulagsmálum.
Með sumarkveðju úr Bolung-
arvík 08. 08.08.
Elías Jónatansson
skrifar
um skipulagsmál
og atvinnulíf
í Bolungarvík
Elías Jónatansson
» Velta sjó-
stangaveið-
innar gæti þá
verið orðin allt
að 4-5% af veltu
hefðbundins
sjávarútvegs
eftir fimm ár ef
vel gengur.
Höfundur er bæjarstjóri.
Allt að 300 manna
byggð í skipulagsmeðferð
Fréttir
í tölvupósti