Morgunblaðið - 14.08.2008, Blaðsíða 14

Ljósmynd/Árni B. Stefánsson
Kajakróður Gunnhildur rær við svonefnda Stampa vestan Dyrhólaeyjar á leið inn að Holtsósi.
Eftir Örlyg Stein Sigurjónsson
orsi@mbl.is
Mýrdalur| Hjónin Gunnhildur Stefánsdóttir og
Árni B. Stefánsson reru í sumar á kajökum
frá Vík í Mýrdal til Vestmannaeyja og upp-
lifðu mikla fegurð og ekki síður krafta í nátt-
úru við suðurströnd landsins. Róðurinn var í
stífara lagi og alls ekki á færi byrjenda, en
þau hjón hafa áralanga reynslu af kajak-
róðrum og leggja þunga áherslu á öryggis-
mál. Þau luku við hinn 70 km róður á tveimur
dögum. Í upphafi ferðar urðu þau að sýna
ákveðni til að komast út fyrir brimgarð við
Vík og þegar þau nálguðust Reynisdranga var
töluvert sog sem gerði að verkum að ekki var
hættandi á að róa inn fyrir drangana. Þau
nýttu sér hinsvegar öfluga sjávarfallastrauma
til að auðvelda sér róðurinn að næsta áfanga,
Dyrhólaey. Við Stóru-Borg í Rangárvallasýslu
tjölduðu þau og héldu síðan til Eyja daginn
eftir þar sem 30-40 hvalir fnæstu hátt í aðeins
200 metra fjarlægð. „Ferðin var stórkostleg
og við fundum meiri krafta í náttúruöflunum
en gjarnan áður á ferðum okkar,“ segir Árni.
„Suðurströndin krefst virðingar,“ bendir hann
á og leggur áherslu á að kajakfólk ofgeri sér
ekki á ferðum sínum. Taka þarf mið af sjáv-
arföllum og brimöldum auk þess að hafa
góðan fjarskiptabúnað að ógleymdri róðrar-
kunnáttu.
Kraftar og fegurðin í algleymingi
 Árni B. Stefánsson og Gunnhildur Stefánsdóttir reru frá Vík til Eyja á kajökum og upplifðu mikil-
fengleika suðurstrandarinnar  Tugir hvala blésu í nágrenninu og brimöldur kröfðust einbeitingar
Í HNOTSKURN
»Kajakróður milli lands ogEyja er fremur sjaldgæfur
en engu að síður þekkt við-
fangsefni meðal sjókajakfólks.
» Í huga Árna B. Stef-ánssonar, sem er marg-
reyndur ræðari, er sjókajak-
íþróttin fagurfræðileg
upplifun sem krefst reynslu og
útsjónarsemi.
»Sjókajakar nú til dags eruýmist gerðir úr trefjaplasti
eða plasti og geta rúmað tölu-
verðan farangur, jafnvel til
margra daga ferðar.
»Róðurinn var í stífara lagiog alls ekki á færi byrj-
enda. Leggja þurfti m.a.
þunga áherslu á öryggismál.
14 FIMMTUDAGUR 14. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
FRÉTTASKÝRING
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
CAMIEL Derichs, framkvæmda-
stjóri Sjávarnytjaráðsins (e. Marine
Stewardship Council, MSC) fyrir
Norður-Evrópu var hér á landi í
byrjun viku og átti fund með íslensk-
um útgerðum sem íhuga að láta
votta sjálfbærni veiða sinna og rekj-
anleika vörunnar. MSC eru samtök
á því sviði, ekki rekin í hagn-
aðarskyni, en íslensk stjórnvöld og
LÍÚ hafa nokkurn ímugust á þeim,
að sögn vegna slakra vinnubragða
og tengsla við friðunarsinna.
Camiel segir Íslendinga búa við
vandaða útgerð, sinna rannsóknum
vel og reka viðeigandi eftirlitsstofn-
anir. MSC vilji koma áreiðanlegum
skilaboðum frá framboðshliðinni, út-
gerðunum, til eftirspurnarhlið-
arinnar, neytenda, um að íslenskur
fiskur sé afurð sjálfbærra veiða.
Foreldravandamál
Uppruni samtakanna er vanda-
mál, viðurkennir Camiel, en þau
voru stofnuð af matvælarisanum
Unilever og náttúruverndarsamtök-
unum WWF. Þótt tengslin við for-
eldrana hafi verið rofin árið 1999 má
engu að síður sjá tengsl þarna á
milli. WWF leggur enn fé til samtak-
anna og hefur haldið merki þeirra á
lofti. Á sama tíma hefur WWF talað
gegn veiðum úr stofnum sem ekki
eru vottaðir af MSC og sett þá á
„rauða lista“, til dæmis sjálfan ís-
lenska þorskinn. Þorskur var flokk-
aður sem „illræmdur fiskur“ (e.
Stinky Fish) í herferð WWF síðasta
vetur. Í sömu herferð var nafn og
merki MSC notað. Kannski má því
segja að WWF telji sig enn eiga eitt-
hvað í MSC, sem deili ekki þeirri
skoðun.
„Sú herferð var ótrúlega heimsku-
leg og slæm,“ segir Camiel að-
spurður. „Um leið og við sáum að
nafn MSC var notað kröfðumst við
þess að því væri hætt og báðumst af-
sökunar. Öll notkun á nafninu þarf
samþykkis stjórnar við. Það var ekki
gert í þessu tilfelli. Samanlögð fram-
lög Unilever og WWF í dag eru ekki
nema 2% af innkomunni. Tengsl
okkar við WWF að öðru leyti eru
engin.“ Hann segir þær fjárkúg-
unaraðferðir sem sum náttúru-
verndarsamtök beita ekkert eiga
skylt við MSC. Spurður hvort það
geti verið trúverðugt að bjóða ein-
hverjum vottun þegar það liggur
fyrir að heilu samtökin muni berjast
gegn viðkomandi þekkist hann ekki
boðið segir Camiel einfaldlega „já“.
MSC hafi yfir stórum hópi vísinda-
manna að ráða, vinni sífellt að því að
bæta staðla sína og sé einfaldlega
ekki á snærum friðunarsinna. Hann
geti ekki svarað þeirri spurningu
öðruvísi.
Hann tekur undir að nátt-
úruverndarsamtök vitni oft í brellu-
vísindi. Til dæmis sé ótækt að gera
engan greinarmun á þorski úr
Eystrasalti, Norðursjó eða frá Ís-
landi. Hver sem kynni sér sjávar-
útveg í Noregi og á Íslandi sjái að
þar sé ein besta fiskveiðistjórn í
heimi. Sambærilegt dæmi við þorsk-
inn sé patagónískur tannfiskur, sem
gert er út á frá eynni St. Georgíu í
S-Atlantshafi. Þær veiðar séu MSC-
vottaðar og tekist hafi að koma neyt-
endum og náttúruverndarsinnum í
skilning um að sá stofn sé aðskilinn
frá öðrum stofnum sömu tegundar í
Suðurhöfum, sem sumir eru illa
farnir. Veiðarnar séu því sjálfbærar.
Aðrar MSC-vottaðar útgerðir séu
heldur ekki í náðinni hjá nátt-
úruverndarsamtökum, t.d. út af
botnvörpuveiðum. Þar nefnir hann
hokinhalaveiðar við Nýja-Sjáland.
„MSC mun alltaf verja sínar út-
gerðir og alltaf grundvalla þá vörn á
vísindalegum gögnum. Það er því al-
veg skýrt að við erum aðskildir frá
öllum náttúruverndarsamtökum.
Við deilum alveg jafnmikið við þau
og við tortryggnar útgerðir sem
telja að okkur sé stjórnað af frið-
unarsinnum, sem er bara ekki rétt.“
Stjórna ekki veiðum heldur
setja staðla fyrir þá sem vilja
Morgunblaðið/G. Rúnar
Sjálfbærni Camiel Derichs (t.v.) og Gísli Gíslason, talsmaður MSC á Íslandi, vinna að vottun sjálfbærra fiskveiða.
Fyrsta regla
Fiskveiðar mega ekki leiða til
ofveiði eða eyðingar á nytja-
stofnum. Þegar gengið hefur
verið á stofninn þurfa veið-
arnar að leyfa honum að jafna
sig.
Í því felst m.a. að veiðarnar
mega ekki breyta aldurssamsetn-
ingu, erfðum eða kynjahlutföllum
í stofninum, svo það skaði getu
fisksins til að fjölga sér.
Önnur regla
Fiskveiðar leyfi uppbyggingu,
framleiðni, virkni og fjölbreytni
vistkerfa að halda sér.
Til dæmis að veiðarnar breyti
ekki sambandi mismunandi teg-
unda eða ógni tilveru annarra
tegunda en þeirrar sem er veidd.
Þriðja regla
Fiskveiðar eiga að tilheyra
virku fiskveiðistjórnunarkerfi
sem samræmist lögum og inni-
heldur stofnanir og reglur sem
sjá til þess að notkun auðlinda
sé ábyrg og sjálfbær.
Skýr langtímamarkmið og sam-
ráð við alla sem eiga hagsmuna
að gæta. Tillit til hagsmuna fólks
sem reiðir sig á fiskveiðar. Stofn-
anir sem leysa ágreining. Rann-
sóknir, eftirlit, svæðalokanir og
margt fleira.
Grunnreglur MSC
Skiptir MSC sér af fiskveiðistjórn?
Camiel segir MSC einungis setja
staðlana og tala svo máli þeirra út-
gerða sem fá vottun. Ekki séu heldur
fyrirfram nein atriði sem benda megi
á að Íslendingar þurfi að breyta til að
fá vottun. Samtökin muni aldrei reyna
að skipta sér af ákvörðunum um afla-
mark eða hvers konar veiðarfæri eru
notuð. Þar með sé hins vegar ekki
sagt að allar útgerðir geti fengið vott-
un, enda þarf til þess eftirlit með
veiðum, rannsóknir og ekki of grófa
umgengni um of viðkvæm svæði.
Hann segir íslenskan staðal ekki
hafa minni áhrif á sjávarútveginn, því
ef hið séríslenska merki eigi að njóta
trausts þurfi staðallinn að vera
strangur og honum þurfi að fylgja.
Hvað kostar vottun útgerðirnar?
Um kostnaðinn tekur Camiel dæmi af
línuveiddum þorski og ýsu hjá Dom-
stein-útgerðinni í Noregi, sem sé í
matsferli núna.
Matið kosti 50.000 evrur, árleg
könnun 25.000 evrur og annar kostn-
aður sé 20.000 evrur, sem geri tæp-
lega hálft evrusent á hvert kíló af
veiddum fiski. Vottun norsks ufsa,
sem tók gildi í júní sl., hafi kostað
220.000 evrur (28,6 milljónir króna)
eða 0,022 evrusent á kíló. Stundum
er það hins vegar meira, t.d. 25 evru-
sent á kíló í sólflúruveiðum frá Dover í
Englandi. Ferlið tekur 10-14 mánuði
og hefur verið reynt að stytta það og
auðvelda síðan árið 2005, án þess að
slá af kröfunum.
Gagnast merki sem allir hafa?
8% af útgerðum sem veiða villtan fisk
í hafi, með um 1.400 vörutegundir,
eru vottaðar af MSC og hefur orðið
veldisvöxtur í þeim fjölda síðan árið
2006. Þá ákvað hin risavaxna Wal-
Mart-verslanakeðja að kaupa fisk
með þeirri vottun. Stefnan er að
fjölga þessum útgerðum um ókomna
framtíð og því spyrja menn sig hvort
einhver markaðslegur ávinningur eða
sérstaða fáist með merkinu í framtíð-
inni, þegar allir verða með það. Því
svarar Camiel til að langt sé þangað
til og útgerðir verði ekki lengi að fá
fyrir kostnaðinum, áður en það gerist.
Þar að auki vilji verslanakeðjur ekki
rugla viðskiptavini sína í ríminu með
mörgum mismunandi merkingum.
S&S