Morgunblaðið - 14.08.2008, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. ÁGÚST 2008 15
MENNING
RÁÐHERRA menningarmála á
Ítalíu, Sandro Bondi, er ekkert sér-
staklega vinsæll meðal listamanna
og arkitekta í landinu þessa dagana.
Ummæli Bondi í tímaritinu Grazia
er ástæðan, en í viðtali þar sagðist
hann eiga erfitt með að greina
nokkra fegurð í nútímamyndlist.
,,Þegar ég fer á sýningu þykist ég
skilja, eins og svo margir aðrir. En
satt að segja botna ég ekkert í
þessu,“ segir hann í viðtalinu.
Fjöldi ítalskra ráðherra hefur að
undanförnu gagnrýnt harðlega sam-
tímabyggingarlist, þ. á m. Bondi og
forsætisráðherrann Silvio Berl-
usconi. Sýningarstjórinn Francesco
Bonami, sem á m.a. að baki sýning-
arstjórn á Feneyjatvíæringnum,
hefur gagnrýnt Bondi harðlega.
Bonami sagði í viðtali við dag-
blaðið La Stampa að svo virtist sem
Bondi hefði sofnað árið 1895, þegar
fyrsti tvíæringurinn var haldinn, og
vaknað aftur árið 2008. Bondi gæti
ekki miðað við ævafornan skilning á
hugtakinu fegurð þegar kæmi að
listum. Það væri líkt og að fara aftur
til fornaldar.
Byggingarlist einnig skotmark
Bondi hefur gagnrýnt bygging-
arlist einnig, gagnrýnt harðlega við-
bót japanska arkitektsins Arata
Isozaki fyrir utan Uffizi-listasafnið í
Flórens og spurt hvernig viðbygg-
ingin geti mögulega staðið við hlið
aldagamallar hönnunar Giorgios
Vasari. Flórensbúar muni fá áfall og
erlendir gestir sömuleiðis.
Berlusconi virðist einnig aðhyllast
forna byggingarlist. Í apríl sl. sagði
hann byggingu Daniels Libeskind,
eins virtasta arkitekts heims, sem
rísa á í Mílanó, ,,hryllilega“ og ósk-
aði eftir því að rétt yrði úr henni.
Byggingin er sveigður skýjakljúfur.
Libeskind hefur m.a. umsjón með
uppbyggingu á þeim stað er World
Trade Centre stóð í New York.
Libeskind svaraði fyrir sig og
sagði smekk Berlusconis fyrir skýja-
kljúfum í takt við þjóðerniskenndar
stjórnmálaskoðanir hans. Á tímum
fasismans á Ítalíu hefði öll sú list
sem ekki var með beinum línum
sögð úrkynjuð. Borgarstjóri Rómar,
er svo í sama liði, lítt hrifinn af
tveggja ára gömlu safni í borginni
sem bandaríski arkitektinn Richard
Meier hannaði. helgisnaer@mbl.is
Þykist
skilja
Ítalskur ráðherra
reitir listamenn og
arkitekta til reiði
Gamalt og nýtt Líkan af hönnun
Arata Isozaki fyrir Uffizi.
TÓNLISTARHÁTÍÐ unga
fólksins heldur áfram í kvöld
með tónleikum í Salnum í
Kópavogi klukkan 20.
Þá mun Blásarakvintett Ísa-
foldar flytja verk eftir tón-
skáldin Wolfgang Amadeus
Mozart, Carl Nielsen, Jacques
Ibert, Samuel Barber, Györgi
Ligeti.
Meðlimir blásarakvintetts
eru Ella Vala Ármannsdóttir hornleikari, Mel-
korka Ólafsdóttir flautuleikari, Grímur Helgason
klarinettuleikari, Matthías Nardeau óbóleikar og
Snorri Heimisson fagottleikari.
Nánari upplýsingar um tónleikana í kvöld og
hátíðina í heild sinni má finna á www.musicfest.is.
Tónleikar
Frá Mozart til
Ligeti í Salnum
W.A. Mozart
ÚT ER komin bókin Síðasta
uppgötvun Einsteins eftir
Mark Alpert, hjá bókaforlag-
inu Bjarti. Er hún sögð
spennutryllir. Höfundur bók-
arinnar er ritstjóri vísinda-
tímarits þar sem vísinda-
uppgötvanir og kenningar eru
gerðar aðgengilegar almenn-
ingi.
Bókin fjallar um leit manna
að síðustu uppgötvun Ein-
steins en hann lét eftir sig rannsóknarniðurstöður
sem hann vildi alls ekki að rötuðu í hendur rangra
manna, að því er segir í tilkynningu. Bókin er sögð
í anda metsölubókarinnar Da Vinci lykillinn eftir
Dan Brown.
Bókmenntir
Síðasta uppgötvun
Einsteins
Síðasta uppgötvun
Einsteins.
TÓNLEIKAR verða haldnir
annað kvöld í verslun 12 Tóna
við Skólavörðustíg. Þar kemur
fram tónlistarmaðurinn Pete
Fosco en hann kemur alla leið
frá Cincinnatti í Ohio í Banda-
ríkjunum.
Pete ætlar að „notast við
gítar og hljóðeffekta til að
varpa hljóðmyndum djúpt í
eyru gesta og gangandi“, eins
og segir í tilkynningu.
Tónleikarnir hefjast kl. 17 og eru allir vel-
komnir. Allar nánari upplýsingar um Pete Fosco
má finna á heimasíðu hans: www.myspace.com/
petefosco og myndir frá tónleikum á mynd-
bandasíðunni YouTube.
Tónlist
Hljóðmyndum
varpað djúpt í eyru
Tónlistarmaðurinn
Pete Fosco.
Eftir Ásgeir H. Ingólfsson
asgeirhi@mbl.is
DVALIÐ hjá djúpu vatni heitir
ljóðabók sem fæstir hafa heyrt af en
hún hefði vel getað orðið einhver
frægasti ljóðabálkur Íslandssög-
unnar, ef bókin hefði bara verið gef-
in út – en á því verður gerð bragabót
í haust þegar myndskreytt útgáfa
hennar kemur út hjá Forlaginu í
þúsund tölusettum eintökum.
Tilfinningar eða heimspeki?
Þessi bók var fyrsta atrenna
Steins Steinarr að Tímanum og
vatninu, hans frægasta verki.
„Hann var komin í vond mál gagn-
vart Ragnari í Smára, skuldaði hon-
um handrit og hafði aldrei komið
með það. Svo kemur hann með þetta
handrit, skreytt myndum eftir Þor-
vald Skúlason, en Ragnar gerir ekk-
ert með það [og eru deildar mein-
ingar um ástæður þess, hugsanlega
þótti of dýrt að prenta allar þessar
myndir með] – fyrr en daginn sem
Steinn er jarðaður. Þá gefur Ragnar
Ásthildi, ekkju Steins, þetta eina
eintak sem hann var búinn að binda
inn,“ segir Jóhann Páll Valdimars-
son hjá Forlaginu, en seinna kom
Tíminn og vatnið út sem sérbók og
loks, í þriðju og síðustu atrennu,
kemur endanleg útgáfa í bókinni
Fyrirheitna landið.
Að yrkja Stein á ný
Þetta handrit fékk svo Kristín
Þórarinsdóttir, systurdóttir Ásthild-
ar, í arf og skrifaði hún ítarlega
grein um ritunarsögu Tímans og
vatnsins í síðasta vorhefti Skírnis.
„Þetta þróast úr tilfinningaljóðum í
miklu heimspekilegri ljóð og heildin
er orðin mun úthugsaðri,“ segir
Kristín en bætir við að ljóðin sjálf
taki litlum breytingum, nema að öll
séu þau með litlum staf í frumgerð-
inni.
En kannski verður aldrei lokið við
að yrkja Tímann og vatnið. Fyrir
síðustu jól birti Eiríkur Örn Norð-
dahl langan ljóðabálk í Þjónn, það er
Fönix í öskubakkanum mínum sem
nefndist „Súblimavatn“ og var þar
um að ræða margs konar endur-
skrifanir á Tímanum og vatninu og
því má segja að þessi ljóðabálkur
hafi breyst í óútreiknanlega tímavél
sem fer fram og til baka á víxl.
„Textinn liggur einfaldlega vel við
höggi – hann er 20. aldar íslensk
ljóðakanóna sem ögrar manni. Hann
er fullur af óvenjulegum orðum, og
merkilega auðvelt að þekkja hann þó
búið sé að margsnúa honum á haus –
hann er það íkonískur. Svo er þetta
líka stíll sem hefur verið hermdur
svo mikið að sjálfur upprunatextinn
er byrjaður að þynnast, maður þarf
að einbeita sér til að muna að hann,“
segir Eiríkur Örn um ástæður þess
að hann vinnur áfram með ljóðið. En
verður einhvern tímann lokið við að
yrkja Tímann og vatnið?
„Jú, ætli Steinn hafi ekki lokið við
það. En það má auðvitað yrkja allt
upp á nýtt – með því fást bæði nýir
vinklar á upprunaverkið og hrein-
lega ný verk.“
Óútgefin ljóðabók Steins Steinarr gefin út í haust í kringum aldarafmæli skáldsins
Tímavélin Tíminn og vatnið
Ljósmynd/Óskar Gíslason
Bræður Hjörtur Kristmundsson og Aðalsteinn Kristmundsson, betur þekkt-
ur sem ljóðskáldið Steinn Steinarr, á mynd sem tekin var veturinn 1933-4.
Steinn Steinarr er fæddur
hinn 13. október 1908 og
verða því liðin hundrað ár
frá fæðingu hans næsta
haust. Hann kláraði hand-
ritið af Dvalið hjá djúpu
vatni árið 1947 og í því voru
alls tíu ljóð. Af þeim fóru
fimm inn í fyrstu prentuðu
útgáfu Tímans og vatnsins
(sem alls geymdi 13 ljóð)
sem út kom í kringum ára-
mótin 1948-9. Árið 1956 kom
svo endanleg gerð ljóða-
bálksins út í ljóðasafni sem
kallaðist Fyrirheitna landið
og þar voru átta ljóð úr
Dvalið hjá djúpu vatni, en
alls eru 21 ljóð í þessari end-
anlegu útgáfu ljóðabálksins.
Steinn lést svo tveimur árum
síðar, árið 1958, og á hann
því bæði 50 ára dánarafmæli
í ár sem og hundrað ára
fæðingarafmæli.
Tvö ljóðanna, „rigning“ og
„hvítur hestur í tunglskini“,
voru því aldrei prentuð með
Tímanum og vatninu, þótt
þau hafi áður birst í ljóða-
söfnum.
rigning
hófspor í vatni
húmblátt auga
flaksandi fax
og vitund mín hvarf
í hinn heita jarðveg
sem hálfstorkið vax
en nafn mitt hélt áfram
á nafnlausum vegi
til næsta dags
Þróun Tímans
og vatnsins
LISTAVERK unnin á fjórum áratugum prýða
alla sali Listasafns Akureyrar, þar sem gefur að
líta einkasýningu myndlistarmannsins, baráttu-
mannsins og menntafrumkvöðulsins Guð-
mundar Ármanns Sigurjónssonar. Sýningin
varpar ljósi á myndlistarferil Guðmundar frá
upphafi, en elsta verkið á henni er skissubók frá
upphafi sjöunda áratugarins.
Hér sjáum við grafíkverk og olíumálverk en
rauði þráðurinn í verkum Guðmundar er mynd-
bygging og samspil lita og forma. Gildir þá einu
hvort myndefnið er verkamenn við vinnu sína,
fórnarlömb stríðsins í Víetnam, bláskel í fjöru
eða landslag Eyjafjarðar.
Allt frá upphafi er það ástríða listamannsins
að birta hugðarefni sín á sem ljósastan hátt með
aðstoð þeirra miðla sem hann notar hverju
sinni. Nokkuð hefur verið ritað um þá stað-
reynd hvernig Guðmundur hefur í gegnum tíð-
ina unnið bæði hlutbundnar, fígúratífar myndir
og nær óhlutbundnar landslagsmyndir er
byggja á samsetningu láréttra litaflata, eins og
hér sé um að ræða einhvers konar ósamræmi í
vinnuaðferðum. Slíkt er þó tímaskekkja og hef-
ur lengi verið, svo löngu er liðin sú tíð er lista-
menn þurftu að taka afstöðu með eða á móti
óhlutbundnu málverki.
Það er jafnan spennandi að sjá verk sem
spanna langan feril, sjá þróun listamanns frá
upphafi. Guðmundur var afar upptekinn af fé-
lagslegu raunsæi og dúkristur hans af verka-
mönnum við vinnu sína birta þá sýn. Í mál-
verkum hans má sjá áhrif strauma og stefna frá
fyrri hluta 20. aldar, jafnt kúbisma sem konst-
rúktívisma en líka óvænt impressíónísk áhrif,
t.d. í verkinu „Víet Nam“. Aðaláherslan er þó á
myndbyggingu, form og litanotkun, sem er
meira sannfærandi en t.d. fígúrurnar sjálfar
eins og á stóra málverkinu Samtaka, frá árinu
1976.
Í áratugi hefur Guðmundur fágað nálgun sína
við landslag sem hann birtir með samspili lá-
réttra litaflata og mörg þeirra sýna færni hans
einkar vel, þar sem gegnsæi og flæði birta
kjarna forma, lita og birtu náttúrunnar. Nýj-
ustu verk Guðmundar frá þessu ári koma einna
mest á óvart á sýningunni og má segja að þau
steli senunni að eldri verkum ólöstuðum. Dúk-
ristur sem bera titla fyrirbæra í landslagi hafa
til að bera kraft og ástríðu sem er sterkari en í
öðrum verkum. Það er engu líkara en lífs-
ástríðan sem listamaðurinn leitaðist við að veita
útrás í myndum sínum af verkamönnum og
stríði, komist nú óhindruð á myndflötinn. Ljós
og skuggar fanga áhorfandann og kalla fram
stærra samhengi, sannleika lífs og listar.
Sýningunni fylgir vegleg bók sem er list Guð-
mundar til sóma, eins er fróðleg grein banda-
ríska listfræðingsins Shauna Laurel Jones um
list hans. Eini skugginn á sýningunni tengist
ekki beinlínis henni sjálfri, heldur húsnæði
Listasafns Akureyrar, en gluggalaus salarkynni
þess eru á mörkum þess að bera verk sem nytu
góðs af dagsbirtu. En sýningin í heild birtir
fróðlega mynd af ævistarfi þessa hæfileikaríka
listamanns sem fer sífellt vaxandi í list sinni.
Lífsástríða
Ármynni Kola- og krítarteikning, 2006.
MYNDLIST
Listasafn Akureyrar
Til 24. ágúst. Opið alla daga nema mán.
frá kl. 12–17.
Úr myndsmiðju, Guðmundur Ármann Sigurjónsson
bbbbn
Ragna Sigurðardóttir