Morgunblaðið - 14.08.2008, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 14. ÁGÚST 2008 25
skilningur orðinn einstakur. Helga var
sérlega hressandi manneskja. Hún var
glaðvær, hláturmild, litaglöð, skarp-
greind og hafði að bera óbilandi bjart-
sýni og baráttuanda.
Öll höfum við okkar ástæður til að
syrgja fráfall Helgu, hún gegndi mis-
munandi hlutverkum í lífi okkar sem
einstaklinga. Til viðbótar við að vera
eiginkona og móðir þá var hún mikil
útivistarkona, hún var kennari og
fræðimaður, hún var einnig upp-
spretta eldmóðs í baráttu fyrir mál-
staðnum ásamt því að vera hugmynda-
fræðilegur brunnur í málefnum
blindra og sjónskertra. Þá var hún
jafnframt mörgum hvatning til að gera
meira og betur og brjótast út úr þæg-
indaumhverfinu. Láta á sig reyna og
verða ekki fórnarlamb aðstæðnanna
heldur gera það besta sem hægt er
hverju sinni. Síðast en ekki síst var
hún góður vinur og félagi. Helga
gegndi lykilhlutverki í mótun starf-
semi nýrrar þjónustu og þekkingar-
miðstöðvar fyrir blinda, sjónskerta og
daufblinda, sem áformað er að hefji
starfsemi á næsta ári.
Þegar kom að faginu og því málefni
sem Helga hafði helgað líf sitt þá bjó
hún yfir einstæðum eiginleikum. Hún
var allt í senn eldhugi, fræðimaður,
kennari, frumkvöðull og hugmynda-
fræðingur, auk þess sem málstaðurinn
stóð hjarta hennar svo nærri sem
nokkur kostur var. Þegar litið var til
reynslu, menntunar, þekkingar og
hugmyndafræðilegrar nálgunar á mál-
efnum blindra og sjónskertra hér á
landi þá stóð Helga þar fremst. Minn-
ingin um Helgu, glaðværa baráttu-
konu, verður best heiðruð með því að
láta ekki hugfallast, það væri ekki í
anda Helgu „okkar“ Einars. Þeir sem
koma að málefnum blindra og sjón-
skertra og vilja standa vörð um hags-
muni þeirra, verða að gera allt sem í
þeirra valdi stendur til að tryggja
áframhaldandi faglegan metnað og að
þeir hugmyndafræðilegu vegvísar sem
Helga lagði verði okkur áfram til leið-
sagnar í þeim verkefnum sem Helga
vann að. Þar mun Blindrafélagið, sam-
tök blindra og sjónskertra á Íslandi,
leggja sitt af mörkum. Við fráfall
Helgu Einarsdóttur er stórt skarð
höggvið í samfélag okkar. Hinn stóri
vinahópur og samstarfsmenn Helgu
eru til muna fátækari eftir en áður.
Um leið má segja að við sem höfum
orðið þeirrar gæfu aðnjótandi að verða
samferða Helgu „okkar“ Einars erum
ríkari á eftir. Það ferðalag hefur verið
mannbætandi.
Fyrir hönd Blindrafélagsins, sam-
taka blindra og sjónskertra á Íslandi,
færi ég fjölskyldu Helgu, vinum henn-
ar og samstarfsfólki okkar innilegustu
samúðarkveðjur.
Kristinn Halldór
Einarsson formaður.
Meira: mbl.is/minningar
Það var fallegur dagur á hálendinu.
Leiðin lá frá Álftavatni í Þórsmörk
með viðkomu í Fljótshlíð. Lítið píp
sagði mér að síminn væri búin að ná
sambandi og stuttu síðar fékk ég sím-
tal. Það voru slæmar fréttir. Helga
Einarsdóttir hafði orðið bráðkvödd.
Helga skrifaði undir eiðstaf Hjálp-
arsveitar skáta í Reykjavík 23. sept-
ember 1986. Strax frá upphafi var ljóst
að þar fór sterk kona sem setti fram
skoðanir sínar á jákvæðan hátt. Ég
man aldrei eftir Helgu nema brosandi
og önnum kafinni við að gefa frá sér já-
kvæðar bylgjur. Að ætla sér að vera í
slæmu skapi nálægt Helgu var erfitt,
það passaði einfaldlega ekki saman.
Fyrir hönd Hjálparsveitar skáta í
Reykjavík færi ég fjölskyldu Helgu
samúðarkveðjur. Hennar verður sárt
saknað í okkar starfi.
Haukur Harðarson
sveitarforingi.
Helga Einarsdóttir var lífsglöð og
kraftmikil baráttukona, sem skyndi-
lega var hrifin brott í blóma lífsins, í
miðju verki við mikilvægt uppbygg-
ingarstarf. Hún tileinkaði líf sitt bar-
áttu fyrir mannréttindum og menntun
blindra og sjónskertra einstaklinga.
Sjálf var hún nátengd lífi og aðstæðum
þess hóps frá fæðingu. Móðir hennar
var formaður Blindrafélagsins um ára-
bil og faðir hennar blindrakennari.
Helga ólst upp í húsi Blindrafélagsins
við Hamrahlíð og líf hennar var frá
fyrstu tíð nátengt grasrótarhreyfingu
blindra og sjónskertra.
Fundum okkar Helgu bar fyrst
saman þegar hún hóf nám í fötlunar-
fræðum við Háskóla Íslands haustið
2005. Hún kom hjólandi í skólann og
vatt sér inn í kennslustofuna röggsöm
og hress, rjóð í kinnum eftir hjólaferð-
ina. Frá upphafi tók hún virkan þátt í
umræðum um viðfangsefni námsins.
Hún var eldhugi, fljót að hugsa og
tengja, og innlegg hennar endurspegl-
uðu að hér var á ferð manneskja með
afburðaþekkingu. Helga leit svo á að
hin félagslega nálgun fötlunarfræðinn-
ar væri lykilatriði í framþróun í mál-
efnum blindra og sjónskertra einstak-
linga og hún lagði mikla áherslu á að
tengja þetta tvennt.
Ég naut þeirra forréttinda að leið-
beina Helgu við vinnu að MA-verkefni
hennar, „Ungt blint og sjónskert fólk:
Samfélag, sjálf og skóli“ sem byggir á
rannsókn sem hún vann á árunum
2006 og 2007. Helga var að leggja loka-
hönd á ritgerðina þegar hún lést en áð-
ur hafði hún lokið öðrum þáttum
meistaranámsins. Í samráði við fjöl-
skyldu Helgu hefur verið gengið frá
því að hún brautskráist með MA-
gráðu í fötlunarfræðum nú í haust eins
og hún stefndi að. Sjálf leit Helga á rit-
gerð sína og rannsókn sem mikilvægt
framlag til uppbyggingar nýrrar þekk-
ingar– og þjónustumiðstöðvar fyrir
blint og sjónskert fólk. Við fráfall
Helgu sjáum við á bak okkar helsta
hugmyndafræðingi og leiðtoga í þess-
um málaflokki.
Helga Einarsdóttir varð fljótt lyk-
ilmanneskja í félagsskap nemenda og
kennara í fötlunarfræðum og lét sig
m.a. sjaldan vanta í hinar mánaðarlegu
„Sögustundir“ þegar nemendur og
kennarar hittust á Hótel Sögu. Helga
var mikilvæg samstarfskona okkar
innan fötlunarfræðinnar og tók virkan
þátt í rannsóknum og öðru starfi. Hún
deildi af örlæti sinni viðamiklu reynslu
en í Helgu samþættist með óvenjuleg-
um hætti persónleg, fagleg og fræðileg
þekking ásamt brennandi baráttuanda
fyrir jafnrétti og fullri samfélagsþátt-
töku blinds og sjónskerts fólks. Mál-
tækið að maður komi í manns stað á
ekki við hér því Helga bjó yfir ein-
stakri þekkingu og reynslu. Hennar
verður sárt saknað. Helga átti margt
ógert og fráfall hennar skilur eftir
stórt skarð í hópi okkar sem vinnum að
málefnum fatlaðs fólks. Þetta skarð
fyllir enginn en við sem eftir lifum
varðveitum minninguna um þessa ein-
stöku konu best með því að vinna
áfram í þeim anda sem hún lagði
grunninn að.
Á þessari erfiðu stundu færi ég eig-
inmanni Helgu og börnum innilegar
samúðarkveðjur.
Rannveig Traustadóttir,
Háskóla Íslands.
Það eru 43 ár síðan Helga Einars-
dóttir kom í þennan heim. Einar Hall-
dórsson, faðir hennar, kenndi mér í
blindraskólanum. Rósa Guðmunds-
dóttir skrifaði námsbækur eftir seg-
ulbandi sem Einar las inn á og hún var
vinkona mín. Á okkur var 29 ára ald-
ursmunur og samt vorum við vinir.
„Ég þarf að fá annan hvorn ykkar
bræðra til þess að skrifa fyrir mig í
sumar,“ sagði Einar við okkur tví-
burana þegar hann og Guðrún, fyrri
kona hans, óku okkur heim dag einn í
miðjum ágúst árið 1965.
Við spurðum hvort Rósa gæti ekki
gert það og var svarið nei. Einar undr-
aðist jafnframt að við skyldum ekki
vita ástæðuna, Rósa væri á spítala því
að henni hefði fæðst dóttir.
„Með hverjum?“
„Nú, með mér,“ svaraði hann að
bragði.
Við hrópuðum báðir: „Við trúum
þessu ekki!“
Þannig var nú það. Þessi saga hefur
oft verið sögð, saga um ástir, harm og
gleði.
Úr varð að ég hæfi vinnu við náms-
efnisgerð og hefur það sennilega
markað þann starfsferil sem stóð með
hléum næstu fjóra áratugi.
Þær mæðgur, Helga og Rósa, voru
afar samrýndar. Hún sagði okkur sög-
ur af því hvernig Helga brygðist við
ýmsum aðstæðum. Þegar hún var á
öðru ári leiddi hún mömmu sína að
borði þar sem myndir voru og lagði lóf-
ann á henni á mynd. Mamma skoðaði
allt með fingrunum og hví ekki mynd-
irnar líka?
Ekki er að efa að uppruni hennar
hefur valdið miklu um þau störf sem
Helga innti svo vel af hendi. Eftir stúd-
entspróf vann hún um skeið á Blindra-
bókasafni Íslands. Í námsbókadeild-
inni notuðum við í fyrsta sinn tölvur til
að framleiða bækur með blindraletri.
Þyrftum við að skreppa eitthvert í op-
inberum erindum var annaðhvort farið
gangandi eða á tveggja manna hjóli.
Helga vann ýmis störf í þágu
blindra og sjónskertra. Sumir sögðu
og hún reyndar sjálf að hún væri dóttir
blindrafélagsins. Hún kenndi og var
atorkumikill félagsmálafrömuður.
Hún fylgdist afar vel með nýjungum
og hratt hugmyndum sínum í fram-
kvæmd af ótrúlegri atorku.
Helga var hreinskilin og ekki ætíð
orðvör. Fóru því fæstir í grafgötur um
skoðanir hennar og var það einn af
kostum hennar.
Það var ótrúlegt hvað hún var lík
föður sínum í orðavali og kjarnyrðin
hafði hún frá móður sinni.
Helga líktist sumum karlmönnum í
því að hún tjáði ást sína með öfugum
formerkjum. Í fyrsta sinn sem ég hitti
þau Jakob saman sagði hún: „Þetta er
mannræfillinn sem ég bý með.“ Þá
vissi ég að hún væri orðin ástfangin.
Helga erfði alla hina bestu kosti for-
eldra sinna, var drengur góður og
mannvinur. En hún var einnig góð af
sjálfri sér og þróaði með sér einbeittan
vilja til þess að hrinda hverju því í
framkvæmd sem til heilla horfði.
Pabbi hennar hló stundum að henni og
sagði að hún væri skörungur.
Helga, Jakob og börnin þrjú voru
samhent heild. Þau áttu sér margvís-
leg áhugamál og nutu lífsins saman.
Það er svo ótrúlega stutt síðan þessi
saga hófst.
Þó að Helga hverfi mönnum sjónum
verður samstaðan enn fyrir hendi og
viljinn til þess að halda áfram á þeim
grunni sem þau hjónin og börnin
þeirra hafa lagt.
Allar góðar vættir fylgi eiginmanni
hennar og börnum.
Arnþór Helgason.
Á sinni stuttu en afkastamiklu ævi
barðist Helga Einarsdóttir ötullega
fyrir bættri þjónustu fyrir blinda og
sjónskerta einstaklinga og jafnræði
þeirra í samfélagi manna. Slagorð
hennar var: „Ekkert um okkur án okk-
ar.“ Með sama hætti hvatti hún til þess
að einstaklingnum væri ekki hjálpað,
heldur hann studdur til að hjálpa sér
sjálfur.
Helga lét verk fylgja orðum og
hvatti til þess að þjónusta á vegum rík-
isins við blinda og sjónskerta einstak-
linga yrði endurskoðuð. Það er af-
rakstur frumkvæðis hennar að í lok
árs 2007 ákvað ríkisstjórn Íslands að
hefja undirbúning að stofnun nýrrar
heildstæðrar þjónustumiðstöðvar fyrir
blinda og sjónskerta einstaklinga.
Helga fylgdi málinu eftir og var í far-
arbroddi starfsmanna núverandi þjón-
ustustofnana við gerð tillagna um hug-
myndafræði, stefnumótun og verklag
hinnar nýju miðstöðvar. Með ótíma-
bæru fráfalli Helgu verður til stórt
skarð í þessum málaflokki, sem erfitt
verður að fylla.
Ástríða hennar gagnvart málefnum
blindra og sjónskertra var ómæld og
hvar sem hún kom þá tók hún málið
upp, miðlaði og fræddi og breytti við-
horfum og skilningi. Hún bjó yfir
skýrri framtíðarsýn og eldmóði sem
hún miðlaði óspart til annarra. Hún
beitti gleði og kímnigáfu til að koma al-
varlegum skilaboðum á framfæri og
smitaði þannig samstarfsfélagana til
góðra verka.
Verkefnisstjórn, sem fylgir eftir
undirbúningi hinnar nýju þjónustu-
miðstöðvar, þakkar Helgu áhugann,
samstarfið og þá ómetanlegu þekk-
ingu sem hún lagði til. Um leið eru fjöl-
skyldu hennar og aðstandendum send-
ar innilegar samúðarkveðjur.
F.h. verkefnisstjórnar nýrrar þjón-
ustumiðstöðvar,
Hrönn Pétursdóttir.
Það eru aðeins góðar minningar
sem koma upp í hugann þegar hugsað
er til Helgu Einarsdóttur sem nú er
fallin frá á besta aldri.
Nýútskrifaður kennari réðst hún til
starfa í Húsdýragarðinum í Laugardal
sem var að opna um þær mundir. Full
eldmóðs og hugmynda lagði hún
grunninn að fræðslustarfi Húsdýra-
garðsins, starfi sem notið hefur mikilla
vinsælda æ síðan.
Það var aldrei lognmolla í kringum
Helgu. Hún var mikil félagsvera og líf-
ið innan og utan vinnu einkenndist af
samheldni. Hún stofnaði raunar nýja
ætt á Íslandi, Hafrafellsættina, en það
var dæmigert fyrir hugmyndaauðgi
hennar. Skrifstofa Húsdýragarðsins
er nefnilega í gömlu timburhúsi sem
ber nafnið Hafrafell og henni þótti því
ekkert sjálfsagðara en að stofna virðu-
lega ætt með þessu nafni utan um þá
sem þar störfuðu. Helga var ættmóð-
irin í hugum starfsmanna allra og voru
ótal ættarmót haldin um land allt.
Sköpunarkraftur Helgu kom sér vel
fyrir hana sem fyrsta kennarann í
Húsdýragarðinum. Hún samdi mikið
af námsefni tengdu starfsemi garðs-
ins, en ekkert slíkt efni var til í landinu
á þeim tíma. Vinnusemi og vandvirkni
var henni í blóð borin og leysti hún það
sem rak á fjörur hennar framúrskar-
andi vel.
Minningarnar um Helgu, frásagn-
arhæfileika hennar og útgeislun ylja
okkur. Við munum njóta þess um
ókomna tíð að hafa kynnst kostakon-
unni Helgu Einarsdóttur. Jakobi,
Rósu, Páli og Karli sendum við hug-
heilar samúðarkveðjur.
F.h. Hafrafellsættarinar,
Tómas Óskar Guðjónsson.
Á haustdögum 1980 gerði stelpu-
hópur úr Hvassaleitinu sig heimakom-
inn í 9. bekk Hlíðaskóla. Þetta voru
valkyrjur hinar mestu og furða var
hversu vel þeim var tekið af bekkjar-
systkinunum sem virtust í fyrstu þó
nokkuð hvumsa við þessa innrás. Í
þessum bekk voru einnig miklir kven-
skörungar þ.á m. æskuvinkonurnar
Þórdís og Helga sem drógust að
Hvassaleitisstelpunum og ekki leið á
löngu þar til vináttuböndin voru
treyst.
Í Menntaskólanum við Hamrahlíð
bættust svo fleiri Hvassaleitisstelpur
úr sundruðum árgangi við þennan
góða hóp og til varð Saumaklúbburinn
með stórum staf. Ljóst var að svo
kraftmiklar konur þyrftu að finna sér
verðugan vettvang fyrir krafta sína og
fannst hann í Íþróttafélagi kvenna.
Ekki leið á löngu þar til skarinn var
genginn til liðs við það góða félag og
varð Helga vinkona fljótt innsti kopp-
ur í búri, stjórnarkona og driffjöður í
ýmsum málum. Vinsælastur var skíða-
skáli félagsins í Skálafelli og margar
eru minningarnar um samveru að
hausti til að þrífa skálann og að vetri til
að njóta skíðasvæðisins.
Eftir menntaskóla tvístraðist
Saumaklúbburinn í ýmsar áttir. Helga
hélt til Finnlands en sneri heim til að
festa ráð sitt og eignast fjölskyldu. Að
loknu prófi frá Kennaraháskólanum
sérhæfði hún sig í blindrakennslu, en
uppvöxturinn hafði fært henni af-
burðaþekkingu, áhuga og skilning á
málefnum blindra.
Helga var sérstök manneskja. Lífs-
gleði hennar og kraftur endurspeglað-
ist í litríku og glaðlegu klæðavali. Hún
var mikil útivistarkona. Sumarvinnan í
kirkjugörðunum átti vel við hana því
þá var hægt að vera úti alla daga, allt
þar til skólabjallan kallaði að hausti.
Hún elskaði fjöllin og ferska loftið.
Ófáar voru gönguferðirnar sem farið
var í og haldið var til fjalla við hvert
tækifæri. Hún gekk til liðs við hjálp-
arsveitir enda mikil félagsvera og
tilbúin til að láta gott af sér leiða.
Hún varð fljótt sjálfstæð og þurfti
ung að reiða sig á sjálfa sig. Þrátt fyrir
áföll var það þó ekki hennar stíll að
velta sér upp úr sorginni. Hún kaus að
beina sjónum sínum fram á veginn,
klífa tinda, hlúa að fjölskyldu sinni,
hvort sem var á Íslandi, Finnlandi eða
Nýja-Sjálandi, og takast á við dagana
með hlátri og húmor.
Hvernig er hægt að takast á við
ótímabært fráfall vinkonu sem stóð í
blóma lífsins á annan hátt en að gera
eins og hún sjálf hefði kosið, að ganga
til fjalla og njóta hverrar stundar sem
gefst með fjölskyldu og vinum?
Kæru Jakob, Rósa, Palli og Kalli,
hugir okkar og hjörtu eru hjá ykkur í
þessari djúpu sorg. Gengin er hug-
rökk, djörf, brosmild, lífsglöð og sterk
kona, vinkona okkar. Fari hún í friði til
fegurri fjalla en hér finnast.
Anna Margrét, Anna S.,
Arnbjörg, Ásdís, Brynhildur,
Halla, Harpa, Margrét,
Sigríður, Valgerður og Þórunn.
 Fleiri minningargreinar um Helgu
Einarsdóttur bíða birtingar og munu
birtast í blaðinu næstu daga.
Og því varð allt svo hljótt við
helfregn þína
sem hefði klökkur gígjustrengur
brostið.
Og enn ég veit margt hjarta, harmi
lostið,
sem hugsar til þín alla daga sína.
En meðan árin þreyta hjörtu hinna,
sem horfðu eftir þér í sárum trega,
þá blómgast enn, og blómgast
ævinlega,
þitt bjarta vor í hugum vina þinna.
(Tómas Guðmundsson.)
Elsku Jakob, Rósa, Palli
og Kalli, okkar innilegustu
samúðarkveðjur.
Ásdís og Þórdís.
Leiði þig í hæstu heima
höndin drottins kærleiks blíð.
Ég vil biðja Guð að geyma
góða sál um alla tíð.
Öðrum stærra áttir hjarta
æ þín stjarna á himni skín.
Myndin geymir brosið bjarta
blessuð veri minning þín.
(Friðrik Steingrímsson.)
Elsku Helga mín, hafðu
þökk fyrir allt.
Inga.
Elsku Helga.
Við þökkum þér fyrir alla
aðstoðina og hláturinn sem
fylgdi þér.
Þú ert frábær og átt heið-
ur skilið fyrir aðstoðina sem
þú veittir okkur inn í skól-
ann. Þú munt alltaf eiga sér-
stakan stað í hjarta okkar.
f.h. félaga úr UNG-
BLIND.
Dagný Kristjánsdóttir.
HINSTA KVEÐJA