Morgunblaðið - 15.08.2008, Blaðsíða 22

22 FÖSTUDAGUR 15. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
NÚ ER fátt meira
rætt en að þjóðin taki
saman höndum við
stjórnvöld, verkalýðs-
hreyfinguna og samtök
atvinnurekenda og
segi verðbólgunni stríð
á hendur líkt og gert
var í stjórnartíð Stein-
gríms Hermannsson-
ar. Munurinn er hins-
vegar sá að þá var ekki markmið
hjá stjórn landsins að bankaeig-
endur, olíufélögin og aðrar viðlíka
margstúta peningaryksugur þrifu
okkur landsmenn eins og nú virðist
vera. Gallinn er sá að þetta er allt
okkur sjálfum að kenna. Við erum
svo blind í þessu máli að ekkert
okkar tekur eftir því hvað er í
gangi. Hugsið ykkur, lántakendur
góðir, hvað við látum mjólka okkur.
Og áttum okkur á því að við verðum
mjólkuð á meðan við höldum áfram
að borga án þess að mótmæla okr-
inu? Af nákvæmlega sömu ástæðu
og hundur sleikir á sér ólánið. Af
því að hann getur það. Af sömu
ástæðu og ofbeldismaður lemur
konuna sína. Af því að hann kemst
upp með það. Alveg þangað til hún
segir hingað og ekki lengra og fer.
Bankaeigandinn okrar á okkur af
þeirri einföldu ástæðu að hann get-
ur það. Þetta eru engin geimvísindi.
Fjármálakerfið á Íslandi er ekki
einhvert stjórnlaust villidýr sem
enginn ræður við. Það er allaf sama
viðkvæðið ef fundið er að og bent er
á gallana að það ráðist ekki neitt við
neitt og hin og þessi breytingin hafi
hinar og þessar afleiðingar. Hugsið
ykkur, okurvaxtagreiðendur góðir,
hvað allt okkar brauðstrit væri auð-
veldara ef ekki væri verðtrygging á
Íslandi og þ.a.l. ekki tvöfaldir og
upp í fjórfaldir vextir á við ná-
grannalöndin okkar þar sem fólk
borgar sanngjarna vexti og engin er
verðtryggingin. Það segir mér eng-
inn að okkar land og okkar fjár-
málakerfi sé svo einstakt í veröld-
inni að hér sé ekki hægt að láta
hagkerfið rúlla áfram án þess að við
séum u.þ.b. 3-4 hús-
kaupendur með einn
bankastarfsmann á
launum miðað við
vaxtagreiðslurnar sem
við innum af hendi.
Það er ekki skrítið þó
að fjársjúkir stjórn-
endur þessara fyrir-
tækja þiggi kauprétt-
arsamninga upp á
milljarða. Er það ekki
af því að þeir geta það?
Þessir menn hljóta að
vera veikir. Þetta er of
langt frá norminu að eins og fylli-
bytta er sólgin í alkóhól þá eru yf-
irmenn bankanna sólgnir í peninga.
Aurabyttur … eða peninga-istar. Sá
frábæri penni, Þráinn Bertelsson,
lagði til í pistli fyrir nokkru að þess-
ir menn fengju sömu umhyggju og
hverjir aðrir rónar. Kosturinn við
það er að þeir geta sjálfir borgað
kostnaðinn. Og eitt er sammerkt
með fólki sem er haldið þessum
sjúkdómi að það heldur að allir sem
ekki eyða öllum sínum tíma í að
raka saman fé í eigin vasa séu
heimskir og geti það ekki fyrir vikið
og líka eru þau sannfærð um að allir
öfundi þau af því hvað þau hafi það
nú gott og að hamingjan láti þau
ekki í friði.
Samstaðan
Eina sem við okurvaxtagreið-
endur þurfum að gera er að standa
saman, það er ekki flóknara. Ég lofa
því að við verðum mjólkuð á meðan
við þegjum. En hvað ætli myndi
gerast ef við einn daginn tækjum
okkur saman og hættum að borga.
Krafan væri „burt með verðtrygg-
inguna og niður með vextina“. Já ég
er að tala um að við hættum að
borga af lánunum þangað til þetta
væri komið í sama horf og í ná-
grannalöndum okkar. Skikkanlegir
vextir og engin verðtrygging. Og
trúið mér, þetta er hægt. MEÐ
SAMSTÖÐU. Auðvitað hugsar þú
núna að húsið verði boðið upp, lánið
gjaldfellt og þú verðir kominn niður
í Laugardal í tjald eins og hver ann-
ar óbreyttur þýskur ferðamaður en
þó að bankarnir á Íslandi séu feitir
þá er útilokað að þeir geti fellt öll
lán á einu bretti. Við erum of mik-
ilvægur tekjustofn til þess. Svona
samstaða yrði til þess að við yrðum
aldrei framar blóðmjólkuð eins og
gert er í dag.
Þjóðarsáttin
Hún snýst um það að þegar búið
er að fella niður verðtrygginguna og
lækka vextina þá er björninn unn-
inn. Meira þurfum við ekki. Verð-
trygging og okurvextir eru tugir
þúsunda hjá hverju okkar í hverjum
einasta mánuði. Þannig fengjum við
kaupmáttinn til baka sem búið er að
hafa af okkur síðustu mánuði með
veikingu krónunnar. Og við gætum
afþakkað aðrar launahækkanir í bili.
Við gætum farið að leggja fyrir og
gera það sem okkur langar til á de-
betkortinu í staðinn fyrir krítar-
kortinu. Við verðum að taka í taum-
ana, það er orðið einsýnt að enginn
gerir það fyrir okkur. En við verð-
um að vera sem einn maður í sam-
stöðunni til að mark verði á okkur
tekið. Öðruvísi getur þetta jú ekki
kallast þjóðarsátt.
Sparifjáreigendur, fer allt for-
görðum við að leggja niður verð-
tryggingu á Íslandi? Hvernig fara
danskir og norskir sparifjáreig-
endur að? Og lífeyrissjóðirnir, eru
þeir ekki með fjármagnið hingað og
þangað, ekki bara inni á bók? Ef
þssi fjármál ganga upp allt í kring
um okkur þá geta þau gengið upp
hér. Og það þarf alla vega ekki að
reyna að segja mér að ógöngur okk-
ar nú séu allar ósjálfráðar og óvið-
ráðanlegar. Nei takk. Það kemur
ekki til greina að bíða í 2–3 ár eftir
því að ástandið bara lagist og borga
milljónir hvert okkar í bankakerfið
á meðan, eins og það sé einhver
lausn á málinu.
Tillaga að þjóðarsátt
Magnús Vignir
Árnason skrifar
um efnahagsmál
» Það kemur ekki til
greina að bíða eftir
því að ástandið bara
lagist og borga milljónir
í bankakerfið á meðan,
eins og það sé
einhver lausn.
Magnús Vignir Árnason
Höfundur er bílasali og fyrrverandi
flutningabílstjóri.
MÖRG málefni
fólks með fötlun eru í
endurskoðun og upp-
stokkun þessi miss-
erin. Á öllum sviðum
keppast stjórnvöld
við að stokka upp,
breyta og vonandi
bæta löggjöf og
stjórnsýslu. Efst á
baugi er m.a. endur-
skoðun almanna-
tryggingakerfis, framkvæmd ör-
orkumats, starfsendurhæfingar-
og atvinnumál. Við höfum einnig
nýjan samning Sameinuðu þjóð-
anna um réttindi fólks með fötlun
– stórkostlegan áfanga
fyrir fatlaða á heims-
vísu. Þá liggja fyrir á
Alþingi frumvörp til
laga um mannvirki og
til nýrra skipulags-
laga, sem verða – með
þunga áherslu á
„verða“ – að innihalda
ákvæði um aðgengi
fyrir alla og stöðva þá
mismunun og aðskiln-
aðarstefnu sem enn er
við lýði í byggingar-
og skipulagsmálum
hvað aðgengi hreyfi-
hamlaðra og annarra fatlaðra
varðar. Og svo höfum við frum-
varp um sjúkratryggingar, þegar
orðnar breytingar á almanna-
tryggingum og flutning lífeyris-
trygginga milli ráðuneyta. Veru-
legar breytingar á greiðslum
Tryggingastofnunar og tekjuteng-
ingum eru margar til mikilla bóta,
en rýrna hratt í verðbólgunni um
þessar mundir.
Fólk með fötlun lifir ekki á
brauði einu saman heldur nærist
eins og aðrir á því að vera gildir,
frjálsir borgarar og þátttakendur í
samfélaginu án aðgreiningar; að
geta tekið þar þátt, með rétt-
indum og skyldum eins og aðrir.
Um það þarf fötlunarpólitíkin að
snúast í ríkari mæli: ekki bara um
afkomu heldur einnig borgaraleg
réttindi.
Því miður eru flest samtök fatl-
aðra á Íslandi allt of veikburða til
að vera með af nægjanlegum
krafti í þeirri fötlunarpólitík, rýni
og umræðu sem fólk með fötlun á
sjálft að standa fyrir þegar viða-
miklar breytingar eiga sér stað í
málefnum þess. Horfir greinarhöf-
undur gjarnan til systursamtaka
Sjálfsbjargar, landssambands fatl-
aðra, á Norðurlöndum í þessu
sambandi. Félagasamtök fatlaðra
á Íslandi eru flest of upptekin við
að vera hluti af opinberri heil-
brigðis- og félagsþjónustu í stað
þess að vera í pólitískri og mann-
réttindabaráttu. Ríkisvaldið hefur
hinsvegar þakkað samfélagsþjón-
ustu félagasamtaka með því að
lækka skatta á einstaklinga og
fyrirtæki, en leggja aukna skatta
á félagasamtök í formi fast-
eignaskatta, sem áður fengust
lækkaðir, í afnámi skattfrelsis á
erfðafé til félagasamtaka og í
formi lækkandi framlaga af fjár-
lögum að raunvirði.
Fólk með fötlun skipar sér að
sjálfsögðu á ólíka bása í pólitík
eins og aðrir, en gerir sér grein
fyrir að staða, réttindi og tækifæri
fatlaðra snúast í grundvall-
aratriðum um annað og meira en
flokkspólitík. Í þessu sambandi má
velta fyrir sér stöðu fatlaðra í
ýmsum löndum, svo sem í Kína,
Bandaríkjunum, Afríku eða Norð-
urlöndum. En hvaða aðstæður í
þjóðfélagi skapa mestar líkur á
því að réttindi og staða fólks með
fötlun sé eða verði góð? Nefna
mætti fimm atriði.
 Í fyrsta lagi: Að mannréttindi,
jafnrétti og jafnræði sé í háveg-
um haft.
 Í öðru lagi: Lýðræði og pólitískt
frelsi sé virt.
 Í þriðja lagi: Samtök fatlaðra
séu sterk.
 Í fjórða lagi: Efnahagur þjóðar
sé góður.
 Í fimmta lagi og ekki síst: Við-
horf og menning í viðkomandi
þjóðfélagi séu hliðholl fötluðum.
En hvernig er staðan á Íslandi?
Hér er ekki mikil og löng hefð
fyrir umræðu um mannréttindi og
hún nær oft ekki djúpt, en er þó
heldur vaxandi síðustu árin. Lýð-
ræði er í ágætu lagi, en samtök
fatlaðra ekki sterk og eru pínd af
stjórnvöldum til sjálfboðavinnu
fyrir heilbrigðis- og félagslega
kerfið. Efnahagur þjóðarinnar er
góður, en viðhorf til fatlaðra og
viðhorf fatlaðra sjálfra oft ansi
gamaldags og ekki í takt við fram-
sækin viðhorf í nágrannalöndum.
Of mikið talað um byrði og örorku
og of lítið um stoðþjónustu og
virka samfélagsþátttöku, borg-
araleg réttindi og skyldur. Það er
verkefni Sjálfsbjargar og annarra
samtaka fatlaðra að snúa umræðu
og viðhorfum á réttar brautir.
Við Háskóla Íslands er nú
kennd fötlunarfræði, sem er nýleg
fræðigrein og afar mikilvæg fyrir
umræðu og framþróun í málefnum
fatlaðra. Fötlunarfræðin varð til
fyrir tilstilli fatlaðra fræðimanna,
sem færðu gild rök fyrir því að
þátttaka fatlaðra í fræðistarfi sem
fjallar um fatlaða væri algjörlega
nauðsynleg. Í nóvember 2006 var
stofnað hér á landi Félag um fötl-
unarrannsóknir, sem staðið hefur
fyrir málþingi og fengið erlenda
fræðimenn í fötlunarfræðum til að
halda hér fyrirlestra. Þetta hefur
verið einstaklega hvetjandi og
upplýsandi fyrir fötlunarpólitíkina
hér á landi og breikkað og dýpkað
alla umræðu. Þeir sem stóðu að
stofnun Félags um fötlunarrann-
sóknir voru Háskóli Íslands,
Kennaraháskóli Íslands og Há-
skólinn á Akureyri ásamt Sjálfs-
björgu, Þroskahjálp og ÖBÍ. Sam-
starf þessara samtaka fatlaðra og
háskólasamfélagsins er nýlunda
hér á landi. Sjálfsbjörg og önnur
samtök fatlaðra leggja þunga
áherslu á við stjórnvöld að stutt
verði við fötlunarfræðina við Há-
skóla Íslands með ráðum og dáð
enda er mikilvægi hennar ótvírætt
fyrir réttindabaráttu fólks með
fötlun á Íslandi.
Fötlunarpólitík
Ragnar Gunnar
Þórhallsson skrifar
um málefni fatlaðra
Ragnar Gunnar
Þórhallsson
»Um það þarf fötlunar-
pólitíkin að snúast í
ríkari mæli: ekki bara
um afkomu heldur einnig
borgaraleg réttindi.
Höfundur er formaður Sjálfsbjargar,
landssambands fatlaðra.
ÞAÐ eru háskaleg-
ir tímar í íslensku
efnahagslífi. Öll
heimili og fyrirtæki
Íslands tapa pen-
ingum og eru að slig-
ast, bogna og jafnvel
brotna undan þungri
greiðslubyrði, dýrtíð
og samdrætti. Og þá
er auðvitað reynt að
finna sökudólg til að
beina spjótum sínum
að. Bara einhvern.
Og helst að koma
sökinni á hann. Núna
er það Geir H.
Haarde forsætisráð-
herra, sem er að
vissu leyti skilj-
anlegt. Geir er jú
maðurinn í brúnni.
En hver bjó til
góðærið á Íslandi?
Sjálfstæðisflokk-
urinn. Og hver var
fjármálaráðherra og svo forsætis-
ráðherra góðærisáranna? Formað-
ur Sjálfstæðisflokksins, Geir H.
Haarde. Hann smíðaði skipið –
góðærið. En hann skapaði ekki
vonda veðrið núna þótt hann sé
hæfastur til að sigla í gegnum það
og búa til nýtt góðæri. Og ein-
hversstaðar milli Íslands og meg-
inlands Evrópu eru fengsæl mið.
En það er vandi að finna þau. Sér-
staklega núna.
Það er athyglisvert að á sínum
tíma, í miðju góðærinu, varð Geir
H. Haarde líka fyrir barðinu á
undarlegri gagnrýni. Því þótt allt
gengi vel – mjög vel – var það
ekki nógu gott. Átti að ganga enn
betur. Allt sem ekki var fullkomið
var á ábyrgð Geirs H. Haarde. Og
hann átti að vera fullkomnari en
hið fullkomna: Af því að Geir stýr-
ir þjóðfélaginu af þekkingu átti
hann að stýra því enn betur. Af
því Geir er hæfur og sanngjarn
átti hann að sýna enn
meiri sanngirni. Af því
Geir er sterkur og yf-
irvegaður stjórn-
málamaður átti hann
að sýna meiri hörku
og enn meiri yfirveg-
un. Af því Geir var
ekki tíu sinnum á dag
í fjölmiðlum átti hann
að vera oftar í fjöl-
miðlum. Og af því
Geir er kurteis og
samvinnuþýður heið-
ursmaður var ónauð-
synlegt að sýna hon-
um það sama.
Vanþakklætis- og
niðurrifsraddirnar
voru farnar að hljóma
eins og þær sem
beindust að Jóhannesi
í Bónus á sínum tíma.
Af því Jóhannes í
Bónus bauð lægsta
matvöruverð á Íslandi
átti hann að bjóða enn
lægra matvöruverð.
Alveg sama þótt aðrir
á matvörumarkaðinum
seldu á mun hærra verði. Enginn
beindi spjótum sínum að þeim.
Þótt Jóhannes seldi ódýrast allra
var það ekki nógu gott. Og þótt
Geir sé hæfastur allra er það ekki
nógu gott.
Það er ekki hægt að kenna skip-
stjóranum um vonda veðrið á með-
an hann siglir í gegnum það, ein-
hversstaðar milli Íslands og
meginlands Evrópu. Því þótt hann
smíðaði góðærið skapaði hann
ekki veðrið. Sumt fólk kennir sjó-
mönnum um aflabrest þegar eng-
inn fiskur er í sjónum. Og skip-
stjóranum um veðrið ef það er
vont. Sjáðu ljósið. Og sýndu pínu-
litla þolinmæði þótt það sé erfitt.
Því einmitt núna er Geir H.
Haarde af hæfni að leiða þjóðina
framhjá niðursveiflunni og búa til
betri skilyrði, bjartari framtíð og
nýtt góðæri á Íslandi.
Geir býr
til nýtt góðæri
Ragnar Hall-
dórsson skrifar
um efnahagsmál
Ragnar Halldórsson
»Núna er Geir
H. Haarde
af hæfni að leiða
þjóðina framhjá
niðursveiflunni
og búa til betri
skilyrði, bjartari
framtíð og
nýtt góðæri
á Íslandi.
Höfundur er ráðgjafi.
Mikið úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Skólavörðustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050
Stórhöfða 21, við Gullinbrú, s. 545 5500.
www.flis.is ● netfang: flis@flis.is
lím og fúguefni
www.sjofnhar.is