Morgunblaðið - 16.08.2008, Blaðsíða 28

28 LAUGARDAGUR 16. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Nú líður aðaldar-afmæli
skáldsins Steins
Steinars, sem
fæddist 13. októ-
ber árið 1908. Mikilvægt er að
honum verði sýndur sómi á
þessum degi.
Auðvitað á þjóðin að heiðra
með veglegum hætti minningu
eins af merkustu skáldum
tuttugustu aldar.
Það eru tíðindi að Forlagið
hyggst gefa út „Dvalið hjá
djúpu vatni“ á þessum tíma-
mótum, en það var fyrsta at-
renna Steins að ljóðabálknum
Tímanum og vatninu. Ekki
rýrir það gildi útgáfunnar að
handritið er skreytt myndum
eftir Þorvald Skúlason.
Ítarleg grein um ritunar-
sögu Tímans og vatnsins er
skrifuð í vorhefti Skírnis af
Kristínu Þórarinsdóttur, syst-
urdóttur Ásthildar, ekkju
Steins. Þar segir Kristín að
ljóðabálkurinn hafi „þróast úr
tilfinningaljóðum í miklu
heimspekilegri ljóð“; heildin
sé orðin úthugsaðri.
Steinn var lengi að vinna að
bálkinum, sem varð til smátt
og smátt, og sagði vini sínum
skáldinu Kristjáni Karlssyni
að þegar hann hefði ort kvæð-
ið hefði hann ekkert vitað hvað
hann var að gera. „En það er
nú módernismi að segja svo-
leiðis,“ bætir Kristján við.
Margt hefur verið rætt og
ritað um Tímann og vatnið. Í
eftirmála að útgáfu kvæðisins
frá 1974 skrifar
Kristján Karlsson:
„Lengst í
fjarska að baki alls
flokksins hillir
undir „Lýsingar“
Rimbauds. En miklu nær
stendur allur sá rómantískur
táknskáldskapur, þar sem
vatnið kemur við sögu, ýmist
sem tákn um forvitund vora og
undirvitund eða frumheim lífs-
ins og afturhvarf til hans. Og á
stöku stað rís upp þversögnin
sem höfuðskepna laus allra
mála.“
Skáldskapur Steins Stein-
ars hefur lengi opnað ungu
fólki dyrnar að íslenskri ljóða-
gerð. Kannski vegna þess að
formið er lipurt, hann brýtur
það upp án þess þó að skera á
ræturnar, og tungutakið er al-
þýðlegt – hann yrkir á manna-
máli.
Og Steinn er alltaf tímabær,
fylgdist með tímanum og orti
um hræringar í andlegu lífi
þjóðarinnar, ekki síst þegar
leið á ævina. Eins og þegar
hann fór til Rússlands, orti um
þá för og afneitaði með einu
höggi bolsévismanum. Upp-
reisnarhugur hans féll í kram-
ið, mönnum fannst hann eiga
erindi jafnvel þó að þeir tækju
ekki endilega undir það sem
hann sagði. Það var að skapast
frjálslegra andrúmsloft í þjóð-
félaginu þegar hann náði fullri
eftirtekt. Og kannski má
þakka honum það að hluta – að
minnsta kosti í skáldskapnum.
– Og pólitíkinni.
Afneitaði með
einu höggi
bolsévismanum}
Uppreisnarmaðurinn
Steinn
Ríkisstjórnirheims geta
sameinast um að
binda enda á kyn-
bundið ofbeldi. Ef
pólitískur vilji er fyrir hendi er
hægt að bæta lagaumhverfi,
styrkja lögreglu og dómstóla
og fylgja refsingum eftir. Fyr-
irbyggjandi aðgerðir, jafnt
sem sterk viðbrögð við brot-
um, eru á þeirra hendi.
Nú stendur yfir undir-
skriftaátakið Segjum nei við
ofbeldi gegn konum, á vegum
UNIFEM, Þróunarsjóðs Sam-
einuðu þjóðanna í þágu
kvenna. Átakið hefur staðið
yfir frá því í nóvember í fyrra
og því lýkur í nóvember næst-
komandi. Nokkrar ríkis-
stjórnir, þeirra á meðal sú ís-
lenska, hafa skrifað undir
átakið í heild sinni.
Hvers vegna er þörf á slíku
átaki til að hvetja ríkisstjórnir
víða um heim til dáða? Regína
Bjarnadóttir, stjórnarformað-
ur UNIFEM, svaraði því á
blaðamannafundi í gær: „Of-
beldi gegn konum er málefni
sem getur ekki
beðið. Að minnsta
kosti ein af hverj-
um þremur konum
er barin, þvinguð
til kynlífs eða misnotuð á ann-
an hátt einhvern tímann á lífs-
leiðinni. Fimmta hver kona
verður fórnarlamb nauðgunar
eða tilraunar til nauðgunar.
Mansal, kynferðisleg
áreitni, limlesting á kynfærum
kvenna, morð vegna heim-
anmundar, heiðursmorð og út-
burður stúlkubarna eru hluti
af sama vandamáli, þetta er
allt ofbeldi gegn konum. Ekk-
ert land, engin menning, engin
kona ung eða gömul, er ónæm
fyrir þessari plágu. Alltof oft
er komist upp með þessa glæpi
án þess að refsað sé fyrir og
ofbeldismennirnir ganga laus-
ir.“
Þessar upplýsingar láta
engan ósnortinn. Íslendingar
eiga að sameinast um að skrá
sig á undirskriftalistann á
heimasíðu UNIFEM á Íslandi
og styðja þannig konur, bæði
hér og um heim allan.
Styðjum átak UNI-
FEM í þágu kvenna}Gegn kynbundnu ofbeldi
É
g er með skakkar tennur. Ég veit
ekki almennilega af hverju þær
voru aldrei réttar við, en þarna
standa þær blessaðar eins og
þær hafa alltaf staðið – óumdeil-
anlega skakkar í þráðbeinum nútíma. Ég get
lagt á hilluna drauminn um að verða opinbert
andlit Ólympíuleika.
Tildrög málsins eru þau að hin 7 ára Yang
sem með rödd sinni vann til þess heiðurs að
syngja til móðurjarðarinnar við opnun Ólymp-
íuleikanna var með skömmum fyrirvara tjáð að
því miður hefði hún ekki rétta andlitið. Tenn-
urnar voru of skakkar og kinnarnar of bústnar.
Hin 9 ára Lin var hins vegar nægilega sjón-
varpsvæn og hún léði röddinni andlit sitt og lík-
amsburði og hreyfði varirnar í þykjustusöng.
Hún sjarmeraði upp úr skóm eins og henni var
ætlað.
Sagan um 7 ára kínverska stúlku sem syngur eins og
engill en fær ekki að koma fram af því að hún er með
skakkar tennur hefur farið sem eldur í sinu um heims-
byggðina. Allir helstu fjölmiðlar heims hafa greint frá
málinu og hneykslan er hávær. „Týpískir kommúnistar!“
segir hjá einum breskum, um leið og leiðtogar ríkjanna
skála.
Ég hef dálítið gaman að því þegar kínversk stjórnvöld
eru kölluð kommúnistar. Kína dagsins í dag er ein skær-
asta vonarstjarna heimskapítalismans. Og ætli það sé ekki
einmitt þess vegna sem forframaðir vestrænir stjórnmála-
foringjar þora ekki að gagnrýna einörðum rómi mannrétt-
indabrot, skoðanakúgun, nauðungaflutninga og harðræði í
Kína, að ekki sé talað um ofbeldið í Tíbet. Það
hentar ekki alveg fyrir viðskiptahagsmuni.
Sögunni um Yang og Lin ættum við þó að
geta snúið aðeins upp á okkur sjálf. Erum við
virkilega svo ókunnug áróðri, útlitsdýrkun og
ímyndarherferðum? Hvernig varð Íraksstríðið
til á öðru en fölskum forsendum „okkar hinna
frjálsu“?
Og þegar kemur að útliti: Hvar sjáum við
feitari þulurnar í eldri kantinum í sjónvarpi,
hvar sjáum við spyrlur með hrukkur sem hafa
margra ára innsýn í íslensk samfélagsmál?
Hversu margar ungar stúlkur fara í brjósta-
stækkun og hversu margar í eilífa megrun, og
hvernig er þeim umbunað?
Og hve oft tala jafnvel fullorðnir stjórnmála-
menn með rödd sem er ekki þeirra eigin – hve
oft hreyfast varirnar án þess að segja nokkurn
skapaðan hlut?
Mistökin sem við gerum er að halda að falskar flugelda-
sýningar séu undantekningin en ekki reglan í henni ver-
öld, kommúnískri sem kapítalískri. Traust okkar er iðu-
lega leiksoppur í valdabaráttu hagsmuna sem sýnast vera
annað en þeir eru. Sannleikurinn hleypur gjarnan hratt úr
sjónmáli, bakdyramegin eða niður brunastiga, og það sem
blasir við í svo ótal mörgum málum er iðulega einhvers
konar yfirborð, skakkara en 7 ára tennur. Okkar er að
rýna betur.
Að lokum: Góðgerðartónleikar til stuðnings Tíbet verða
haldnir í Salnum í Kópavogi 24. ágúst kl. 20. Skakkir sem
beinir tanngarðar og viðhengi þeirra eru hvött til að fjöl-
menna. glg@althingi.is
Guðfríður Lilja
Grétarsdóttir
Pistill
Sjónskekkjan okkar
Þröngar heimildir
aga kjörna fulltrúa
FRÉTTASKÝRING
Eftir Þorbjörn Þórðarson
thorbjorn@mbl.is
S
veitastjórnarmenn þurfa
að sýna þá ábyrgð að
starfa að málefnum sveit-
arfélagsins meðan á kjör-
tímabili stendur,“ segir
Trausti Fannar Valsson, lektor í
stjórnsýslurétti við lagadeild Háskóla
Íslands [HÍ].
Þarf að breyta lögum til þess að
fyrirbyggja pólitískar hrókeringar af
því tagi sem kjósendur í Reykjavík
hafa orðið vitni að undanfarið? „Fyr-
irkomulagið eins og það er núna er
gengið sér til húðar,“ segir Svandís
Svavarsdóttir, borgarfulltrúi Vinstri
grænna. „Þögn sveitarstjórnarlaga
um þetta [tíð meirihlutaskipti á kjör-
tímabili] vekur spurningar um hvort
lögin séu farin að vinna gegn tilgangi
sínum með því að stuðla að óstöð-
ugleika,“ segir Dagur B. Eggertsson,
oddviti Samfylkingarinnar í borg-
arstjórn. „Þessi kreppa lýtur þó ekki
síður að þeim vinnubrögðum sem hef-
ur verið boðið upp á, en hugsanlegum
vanköntum laganna,“ segir Dagur
jafnframt.
Kjósendur í Reykjavík fá núna
fjórða meirihlutann á rúmum tveimur
árum og sjötta borgarstjórann á sex
árum. Samkvæmt íslenskum lögum
er ekki hægt að rjúfa kjörtímabil hjá
sveitarstjórn og kjósa að nýju. Það er
bara í tveimur tilvikum sem slíkt er
mögulegt. Ef upphafleg kosning er
úrskurðuð eða dæmd ógild eða ef
sveitarfélög sameinast á kjörtímabili.
„Að öðru leyti er ekki gert ráð fyrir
þeim möguleika að það sé kosið að
nýju innan kjörtímabils,“ segir
Trausti. „Við erum kosin til þess að
stjórna borginni og það er sú ábyrgð
sem við eigum að axla. Mér finnst at-
burðarásin undanfarið algjörlega
gefa tilefni til endurskoðunar sveit-
arstjórnarlaga,“ segir Svandís.
Störf og nefndir í uppnámi?
Stöðugar hrókeringar starfa innan
sveitarfélags ættu undir eðlilegum
kringumstæðum ekki að hafa áhrif á
þá þjónustu sem borgaranum er
veitt, hins vegar segir það sig sjálft að
störfin sem slík eru í uppnámi í óstöð-
ugleika og það því tæpast farsælt fyr-
ir stjórnsýsluna. „Sveitarstjórnir eru
bara stjórnvöld. Þau eiga ekki í eðli
sínu að vera undirorpin snöggum
breytingum vegna pólitískra um-
brota,“ segir Róbert Ragnar Spanó,
prófessor við lagadeild HÍ. „Í Dan-
mörku er ekki þessi sami möguleiki
fyrir hendi líkt og á Íslandi að skipta
stöðugt um embættin sem slík. Kos-
inn er formaður sveitarstjórnar og í
helstu nefndir og síðan stendur sú
kosning það sem eftir lifir kjör-
tímabils,“ segir Trausti. Að hans sögn
eru kjörnir fulltrúar agaðir til með
þessum hætti. „Það er mun ríkari
hefð fyrir því þar að helstu nefndir
séu skipaðar sveitarstjórnarmönn-
unum sjálfum, en ekki utanaðkom-
andi.“
Að sögn Trausta væri sú leið ef til
vill til þess fallin að skapa enn meiri
óvissu en núverandi fyrirkomulag, ef
tiltæk væru úrræði til þess að boða til
kosninga á miðju kjörtímabili sveit-
arstjórnar. „Það hefur engin eiginleg
umræða farið fram um þetta hér á
landi, heldur hefur þessi regla verið
tekin upp eftir hinum Norðurlönd-
unum. Það hlýtur hins vegar að telj-
ast óheppilegt fyrir stjórnsýslu sveit-
arfélags að 4 meirihlutar starfi á einu
og sama kjörtímabilinu,“ segir
Trausti. Hann segir endurtekin
stjórnarskipti innan sama kjör-
tímabils sjaldgæf, en það þurfi líka að
horfa til þess að í gegnum árin hafi ný
meirihlutamyndun verið algeng í
smærri sveitarfélögum, án þess að
við það hafi skapast einhver sérstök
umræða um stjórnsýsluna.
 9
+

  
!! "#$
%$$
&$'
&$ (

D'
%'
&'
H'
I'
$'
'
KL,L /, !+/ AC
A);:/,  /, M /,  ,
 B0(+>./0 N
--,O
5
 ,
I''H I''& I''% I''D I''E I''G
„KOSTIRNIR við núverandi kerfi
eru þeir að sveitarstjórnir eru
þvingaðar til þess að vera með starf-
hæfan meirihluta í hvert og eitt
skipti. Gallarnir eru þeir að kerfið
býður upp á tíð meirihlutaskipti.
Það má samt alls ekki verða til þess
að auka lausung í stjórnsýslunni,“
segir Kristján Möller samgöngu-
ráðherra, en sveitarstjórnarmálefni
heyra undir samgönguráðuneytið.
„Það eru líka ókostir við það að
menn gætu undir ákveðnum kring-
umstæðum sprengt meirihluta og
boðað til kosninga.“ Endurskoðun
sveitarstjórnarlaga stendur yfir.
Kristján segir sjálfsagt að skoða
mögulegar breytingar á núverandi
kerfi. „Ef að meirihlutaskipti í sveit-
arfélögum eiga sér stað þá er rétt að
endurnýja í nefndum um leið,“ segir
Kristján spurður hvort til greina
komi að breyta lögum þannig að
nefndarmenn sitji út kjörtímabil í
stærstu nefndunum, eins og tíðkast
hjá sveitarfélögum í Danmörku.
KOSTIR OG
GALLAR
››