Morgunblaðið - 17.08.2008, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 2008 11
notkun þess fyrir viðskiptavini sína. Það er því næsta víst að
þegar virkni kerfisins er fullprófuð og nýting þess komin í
gagnið þá muni fleiri aðilar nýta sér þessa tækni við sölu og
þjónustu eða við aðgangsstýringu og greiningu á notkun.“
Tveimur árum og, þegar allt er talið, rúmlega 400 millj-
ónum seinna fer lítið fyrir afrakstri verkefnisins. Að vísu var
tilraunaverkefni um rafrænan aðgang að Laugardalslaug,
sem byggist á snjallkortatækni, ýtt úr vör fyrir nokkrum vik-
um. Kerfið virkar að sögn ágætlega, þótt enn eigi eftir að
komast fyrir einhverja tæknilega örðugleika. Annað hefur
ekki gengið eftir.
Og þá má spyrja: Hvað gerðist? Hvernig geta háar fjár-
hæðir og langt vinnuferli skilað svona litlu?
Forsagan
„Við vorum áfram um að koma á rafrænu aðgöngukerfi
vegna þess að það er töluvert algengt að fólk svindli sér í sund
og ÍTR tapar heilmiklu á því,“ segir Ómar Einarsson, fram-
kvæmdastjóri ÍTR.
Árið 2001 var þróun rafræns miðakerfis fyrir sundlaug-
arnar því boðið út og Smartkort hlaut verkið.
Smartkort og ÍTR sömdu um að Smartkort þróaði og gang-
setti aðgöngukerfið fyrir ÍTR. Það átti að vera tilbúið til notk-
unar í ársbyrjun 2002.
Mönnum ber saman um að vel hafi gengið að leysa þetta
verkefni.
„Þetta kerfi virkaði fullkomlega,“ segir Þorsteinn, fyrrver-
andi framkvæmdastjóri Smartkorta.
Það var þó aldrei tekið í notkun. Kerfið þótti nefnilega lofa
svo góðu að þegar ÍTR kynnti það fyrir borgarráði komu upp
hugmyndir um að stækka það þannig að það nýttist fleiri
borgarstofnunum og fyrirtækjum.
Strætó um borð
„Strætisvagnafyrirtækin á höfuðborgarsvæðinu voru sam-
einuð árið 2001. Í eigendasamkomulagi nýja félagsins var
kveðið á um að koma ætti á rafrænu greiðslukerfi í stræt-
isvögnum,“ segir Ásgeir Eiríksson, fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri Strætó.
„Ýmsir möguleikar voru kannaðir, en niðurstaðan var
að kerfi sem eru notuð úti í heimi hentuðu ekki hér
vegna þess að strætisvagnakerfið er svo lítið.“
Þegar kom á daginn að ÍTR hafði líka í huga að
innleiða rafrænt kerfi þótti tilvalið að þróa
eina heildstæða lausn.
Í kjölfarið var stofnaður stýrihóp-
ur á vegum Reykjavíkur sem
hafði það að markmiði að
kanna forsendur fyrir inn-
leiðingu snjallkorta hjá öðr-
um stofnunum borgarinnar.
Anna Skúladóttir, þáver-
andi fjármálastjóri borg-
arinnar, var formaður stýri-
hópsins en að auki sátu í honum
fulltrúar Strætó, ÍTR, menning-
arstofnana, Fræðslumiðstöðvar,
Bílastæðasjóðs, Félagsþjónust-
unnar og Upplýsingatækni-
miðstöðvar. Almennt var
mikill áhugi á þessari nýju
tækni hjá stofnunum borg-
arinnar.
Árið 2003 gerðu Reykjavík-
urborg og Strætó því nýja samninginn við Smartkort. Nýja
verkefnið var ekki boðið út vegna þess að um svokallaðan þró-
unarsamning var að ræða.
Ólík afstaða
Þegar hér er komið sögu fer fyrst að gæta ólíkrar afstöðu
til verkefnisins hjá þeim sem að því komu.
Fulltrúar Reykjavíkurborgar litu á verkefnið sem tækifæri
til að þróa fjölþætta og nútímalega lausn sem þjónaði hags-
munum borgarbúa. Þess vegna var ráðist í að greina mögu-
leika á nýtingu kortatækninnar og skilgreina þarfir stofnana
sem hugsanlega gætu komið að verkefninu.
Stjórnendum Smartkorta fannst borgin hins vegar draga
fæturna.
„Það dróst mjög lengi að skrifa undir samninga. Þegar það
var loksins gert höfðum við unnið tekjulaust að verkinu í ár og
vorum komnir í mjög erfiða stöðu fjárhagslega,“ segir Þor-
steinn.
„Smartkort lagði fram viðskiptahugmyndina sem liggur til
grundvallar samningnum. Þessi hugmynd var líka kjarninn
sem fyrirtækið byggðist á. Hún var að búa til miðlægan
gagnagrunn þar sem hægt væri að nálgast ýmiss konar þjón-
ustu. Útbreiðslan sem fylgdi því að kortið og grunnurinn
væru unnin í samstarfi við Reykjavíkurborg var grundvall-
aratriði í því að hugmyndin gengi upp. Starfið með borginni
færði Smartkortum hins vegar mjög litlar tekjur. Hugsunin
var að þegar grunnurinn væri tilbúinn hefði Smartkort tekjur
af því að selja öðrum fyrirtækjum aðgang að honum. Þannig
vorum við að fjárfesta til framtíðar með þessu þróunarstarfi.“
Þorsteinn segir að Reykjavíkurborg hafa unnið mjög hægt
og þannig leyft fyrirtækinu að blæða út.
„Þegar loksins kom að því að undirrita samninga neitaði
borgin að skrifa undir nema við ábyrgðumst hlutafjáraukn-
ingu í félaginu. Ég þurfti persónulega að ábyrgjast að fyr-
irtækið útvegaði tugi milljóna í hlutafé. Sem betur fer gekk
það, en engu að síður kom borgin okkur í mikla klemmu og
virtist ekki skeyta um afdrif lítils sprotafyrirtækis,“ segir
hann.
Kristbjörg Stephensen borgarlögmaður lítur öðruvísi á
málið.
„Þetta er lýsandi dæmi um það sem getur farið úrskeiðis
þegar lítil fyrirtæki koma með góðar hugmyndir. Töluverður
þrýstingur er alltaf á opinbera aðila að hleypa litlum aðilum
að samningaborðinu til að auka samkeppni á markaði. Vand-
inn er að stundum hafa lítil fyrirtæki einfaldlega ekki bol-
magn eða kunnáttu til að hrinda verkefnum í framkvæmd.
Þess eru mörg dæmi að þróunarverkefni með litlum fyr-
irtækjum gangi vel. Því miður er sú ekki alltaf raunin.“
Róðurinn þyngist
Fljótlega kom í ljós að nýja verkefnið var erfiðara úrlausn-
ar en upphaflega var talið.
„Það var lagt upp með tiltölulega einfalda sýn. Þegar kom
að því að hrinda henni í framkvæmd reyndust útfærslur
flóknari en nokkurn hafði órað fyrir,“ segir Ásgeir Eiríksson.
Tæknilegar forsendur breyttust þegar Strætó kom að verk-
efninu. Ákveðið var að skipta úr snertikortatækni í snertilaus
kort, til þess að fólk gæti gengið hraðar um borð í stræt-
isvagna.
Björn Hermannsson, sem stjórnaði verkefninu fyrir hönd
Reykjavíkurborgar og Strætó, segir fullkomlega eðlilegt að
áherslur breytist meðan á vinnslu hugbúnaðarverkefna stend-
ur, það sé eðli þeirra.
Þorsteinn hjá Smartkortum er ósammála þessu.
„Verkefnisstjórn borgarinnar breytti öllum tæknilegum
forsendum án samráðs og að óþörfu. Ákvörðunin um að skipta
yfir í snertilaus kort gerði alla úrvinnslu flóknari. Hún leiddi
líka til þess að afskrifa þurfti búnað fyrir 20-30 milljónir,“ full-
yrðir hann.
Hitnar í kolunum
Þegar hér var komið sögu var ljóst að verkefnið var vaxið
Smartkortum yfir höfuð.
Til að halda því gangandi leitaði Smartkort samstarfs við
breska hugbúnaðarfyrirtækið Smart Transit. Það var lítið
fyrirtæki sem sérhæfði sig í hugbúnaði fyrir almennings-
samgöngur.
Þótt Smartkort hafi haft upp á Smart Transit fór fljótlega
að bera á samskiptaörðugleikum þeirra á milli.
„Við komum fyrst að verkefninu árið 2003. Smartkort
settu sig í samband við okkur vegna þess að þeir höfðu
hvorki kunnáttu né reynslu til að leysa verkefni sem
þeir höfðu samið um við Reykjavíkurborg. Raunar
hafði Smartkort yfir höfuð sáralitla þekkingu á snjall-
kortatækninni. Það kom okkur mjög á óvart,“ segir
Nick Male, fyrrum framkvæmdastjóri Smart Transit.
Smartkort bera Smart Transit heldur ekki vel söguna.
„Smart Transit stakk upp á lausnum sem virkuðu ekki með
öðrum einingum í kerfinu. Við vöruðum verkefnisstjórann við
þessu. Engu að síður voru fest kaup á lesurum og öðrum
tækjum sem Smart Transit mælti með. Tækin komu frá Bras-
ilíu, þeim fylgdu engar leiðbeiningar og það tókst aldrei að
koma þeim í gagnið. Það þurfti að bjóða verkið aftur út og
kaupa ný tæki,“ segir Þorsteinn.
Júlí 2008 - Tilrauna-
verkefni; ÍTR tekur í
notkun rafræn aðgöngu-
hlið í Laugardalslaug
2007 -
Strætó dreg-
ur sig út út
verkefninu
Desember 2005 - júní
2006 - Tilraunaverkefni;
nemendum er úthlutað
skólakorti í strætó
Janúar 2005 -
Áformað að
taka kerfið í
notkun
Ágúst 2004 - Borg-
arráð samþykkir til-
lögur að útliti og
nafni borgarkorts
Hvað fór úrskeiðis?
Anna Skúladóttir, fyrrum formaður
stýrinefndar og fjármálastjóri Reykjavíkur
Staða fyrirtækjanna sem komu að verkinu var
ekki nógu sterk. Það þarf þolinmótt fjármagn í
verkefni af þessu tagi. Tæknileg úrlausnarefni
flæktust líka fyrir fólki.
Ásgeir Eiríksson, fyrrum
framkvæmdastjóri Strætó
Það var ekkert eitt sem fór úrskeiðis. Þetta var
bara umfangsmeira en talið var í upphafi. Svo
var samstarf þjónustuaðila á köflum stirt.
Undir lokin misstu stjórnmálamennirnir auk
þess trú á verkefninu því það hafði dregist svo
lengi.
Björn Hermannsson, verkefnisstjóri
Reykjavíkurborgar og Strætó
Þetta var mjög flókið verkefni sem margir
hagsmunaaðilar komu að. Auk þess var tækn-
in ný og ekki útséð um upp á hvaða möguleika
hún hafði upp á að bjóða. Pólitísk ákvörðun
um að gefa nemum ókeypis í strætó réð að lok-
um úrslitum.