Morgunblaðið - 17.08.2008, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17. ÁGÚST 2008 19
Í
stórri íbúð í miðbæ Keflavík-
ur búa Sylvía og kötturinn
Kiki. Kiki finnst skemmti-
legast að stríða Sylvíu með
því að hoppa upp á borð og
sniglast í kringum blómavasann. Þá
hendir Sylvía henni hlæjandi niður.
„Kiki, þú veist að þú mátt ekki gera
þetta! Farðu eitthvert annað, þetta
er svo stór íbúð!“
Íbúðin er margfalt stærri en litla
herbergið þar sem Sylvía bjó áður.
Þar hafðist hún við meðan hún beið
eftir því að vita hvort hún fengi að
vera á Íslandi eða yrði send úr landi.
Sylvía er flóttamaður frá Kenía og
sótti um hæli á Íslandi.
Svarið kom 22 mánuðum síðar. Þá
fékk Sylvía fréttirnar sem breyttu
lífi hennar – fréttir sem hún líkir við
kraftaverk. „Ég fæ að setjast hérna
að!“ segir hún stolt. Hún fékk dval-
arleyfi á Íslandi af mannúðar-
ástæðum.
Skrýtnar aðstæður
Að bíða eftir svarinu var langt frá
því að vera auðvelt. Hvað myndi hún
gera ef henni yrði vísað burtu?
Hvert átti hún að fara?
Eins og aðrir hælisleitendur bjó
Sylvía á gistiheimilinu Fit í Reykja-
nesbæ meðan mál hennar var tekið
fyrir. Allir hælisleitendur á Íslandi
búa þar meðan umsóknir þeirra eru
ýmist afgreiddar eða ákvarðanir
teknar um að taka þær ekki form-
lega fyrir heldur senda fólk aftur til
þess ríkis þaðan sem það kom.
„Við fengum mat og gistingu og
það var vel séð um okkur. Við mátt-
um hins vegar ekki vinna neins stað-
ar,“ segir Sylvía.
„Það er mjög erfitt að mega ekki
vinna því auðvitað langar mann að
hafa eitthvað til að takast á við. Við
fengum 2.200 krónur í vasapeninga á
viku og það er ekki hægt að gera
mikið fyrir það á Íslandi, eiginlega
ekki neitt, þannig að dagarnir fóru
oft bara í að hanga og bíða – bíða eft-
ir svari. Þetta eru skrýtnar og nið-
urdrepandi aðstæður, allir að bíða
og vona, allir í sama húsi og enginn
að vinna úti. Maður er bara í einu
herbergi, með sameiginlegu klósetti,
og finnst maður engan veginn vera
frjáls.“
Þegar framtíðin er óviss
Biðin og óvissan tók mikið á Syl-
víu, kannski meira en hún gerði sér
grein fyrir meðan á því stóð.
„Ég finn það bara núna hvað ég er
öll miklu afslappaðri, það er eins og
ég sé loksins að byrja að geta tekið
því rólega!“ segir hún brosandi en
bendir síðan alvarlegri á að það sé
erfitt að slaka á þegar framtíðin sé
óviss.
Hún hafði raunar litla matarlyst
meðan á biðtímanum stóð og leið oft
mjög illa. „Það er líka erfitt að kynn-
ast alltaf nýju og nýju fólki og horfa
síðan upp á það vera sent í burtu. Og
auðvitað hugsaði maður alltaf: Verð
ég næst?“
Einn daginn fékk fjölskylda sem
Sylvía hafði tengst nánum böndum
neikvætt svar um dvalarleyfi á Ís-
landi. Sjálf mun Sylvía aldrei gleyma
þessum degi.
„Þegar verið var að flytja þau í
burtu var ég algjörlega miður mín
og grét og grét. Allt í einu fannst
mér þetta eitthvað svo hryllilega
vonlaust. Einn af starfsmönnunum
spurði mig hvað ég héti og sagðist
vera með bréf til mín. Ég fékk áfall,
tók hágrátandi við bréfinu og var
viss um að núna væri komið að mér
að fara. Þegar ég opnaði bréfið fékk
ég hins vegar annað áfall. Svarið var
jákvætt. Ég hélt áfram að gráta en
núna af gleði!“
Að detta í lukkupottinn
Næsta morgun vaknaði Sylvía
fyrir allar aldir. Klukkan var ekki
nema sex en hún var svo spennt að
hún læddist út í garð.
„Þetta var allt svo ótrúlegt, eftir
tvö ár mátti ég lokins fá að setjast að
á Íslandi og vinna og verða hluti af
samfélaginu! Ég var svo ánægð og
það var svo þungu fargi af mér létt
að ég stóð bara þarna í náttkjólnum í
blautu grasinu og beygði mig niður
og kyssti jörðina – kyssti nýja heim-
ilið mitt … Ég leit náttúrlega út eins
og ég væri rugluð en ég trúði þessu
bara varla.“
Auðvitað var líka skrýtið að detta í
lukkupottinn. Sylvía viðurkennir að
hún hafi ósjálfrátt fengið sam-
viskubit gagnvart þeim sem ekki
voru jafnheppnir. Og hún finnur til
samúðar með fólkinu sem er enn á
farfuglaheimilinu.
„Þau bíða öll og vona að þau kom-
ist út.“
Kenndi sjálfri sér að lesa
Sjálf hefur Sylvía haft nóg fyrir
stafni síðan hún flutti af gistiheim-
ilinu og í eigin íbúð. Hún er búin að
koma sér fyrir, taka bílpróf og er að
vinna.
„Það er reyndar bara tímabundið.
Mig vantar enn framtíðarvinnu en
það kemur allt með tímanum. Hver
veit nema ég opni bara minn eigin
veitingastað. Það væri gaman! Síðan
er draumurinn að kaupa hús á
Reykjanesinu eða í Reykjavík. Og
eiga hund. Og auðvitað að reyna að
komast í skóla.“
Skólaganga er raunar stór draum-
ur fyrir Sylvíu. Þegar hún var lítil
stúlka í Kenía lærði hún örlítið í
lestri og skrift en það var á swahili
og hún fékk ekki tækifæri til að vera
nema stutt í skóla. Þegar hún kom til
Íslands var hún því ólæs og óskrif-
andi.
„Ég vissi samt hvernig lestur
virkar og hvað ég átti að gera. Þann-
ig að ég ákvað að kenna bara sjálfri
mér að lesa og skrifa! Ég skellti mér
á bókasafnið, fékk lánaðar barna-
bækur og byrjaði að æfa mig.“
Sylvía kallar ekki allt ömmu sína –
til viðbótar þessu er hún að læra ís-
lensku og kenna sjálfri sér á tölvur.
Sylvía kann vel við kuldann og
myrkrið á Íslandi og bendir glott-
andi á að hún sé líka farin að venjast
vindinum hér á landi.
„Síðan er ég smám saman að læra
á verðlagið. Þegar ég fékk fyrstu
100.000 krónurnar í hendurnar leið
mér eins og milljónamæringi! Það
var náttúrlega stór munur á því og
2.200 krónum. Ég hafði aldrei átt
svona mikla peninga á ævinni! Mér
fannst ég eiga allan heiminn og vera
forrík. Síðan áttaði ég mig á því að
peningarnir eru fljótir að fara á Ís-
landi. Í desember var ég búin að
eyða í jólaskraut og húsgögn og alls
kyns hluti, því ég var svo ánægð að
eiga loksins mitt eigið heimili – þeg-
ar ég uppgötvaði allt í einu að veskið
var næstum því tómt og ég ekki búin
að kaupa neinn jólamat!“
Sylvía skellihlær og bætir við að
þetta hafi þó allt farið vel að lokum.
Hún bendir á að allan tímann sem
hún hafi verið á Íslandi hafi hún
fengið aðstoð sem hún sé þakklát
fyrir, meðal annars ómetanlegan
stuðning frá starfsfólki Rauða kross
Íslands. Þótt Sylvía hafi ekki fengið
formlega stöðu flóttamanns ákvað
Rauði krossinn að veita henni sams-
konar aðstoð og svokallaðir kvóta-
flóttamenn hafa fengið.
„Kenía er heimaland mitt og ég
elska landið mitt en ég get ekki búið
þar. Ég er þakklát fyrir að fá að
hefja nýtt líf á Íslandi. Það er stór-
kostleg tilfinning að þurfa ekki leng-
ur að hafa áhyggjur af því að vera
send úr landi – að vera frjáls og
finna að ég er örugg.“
sigridurv@mbl.is
Verð ég send í burtu næst?
Hún bjó í tæp tvö ár á
gistiheimili í Reykja-
nesbæ þar sem hælisleit-
endur bíða meðan mál
þeirra eru tekin fyrir.
Henni fannst erfitt að
kynnast stöðugt nýju fólki
og horfa síðan á eftir því
vera sent í burtu. Sigríð-
ur Víðis Jónsdóttir ræddi
við Sylvíu Kithole Moudi
frá Kenía sem datt í
lukkupottinn í fyrra og
fékk dvalarleyfi á Íslandi
af mannúðarástæðum.
Morgunblaðið/Sigríður Víðis
Heima Sylvía og kötturinn Kiki una hag sínum vel í íbúðinni í Keflavík.
Þegar manneskja sækir um hæli utan eigin ríkis upp á eigin spýtur er hún
skilgreind af stjórnvöldum sem hælisleitandi. Með umsókn sinni um hæli
biður viðkomandi um viðurkenningu stjórnvalda á stöðu sinni sem flótta-
maður, samkvæmt Flóttamannasamningi Sameinuðu þjóðanna.
Þótt stjórnvöld fallist ekki á umsóknina og vilji ekki veita viðkomandi
slíka stöðu flóttamanns geta þau engu að síður ákveðið að veita honum
dvalarleyfi af mannúðarástæðum.
Sumir fá aðstoð
Stjórnvöld geta einnig boðið sjálf til landsins flóttafólki frá svæðum þar
sem neyð ríkir. Gjarnan er vísað til þeirra sem kvótaflóttamanna. Til Ís-
lands hefur til dæmis komið fólk frá Víetnam, Kosovo og Króatíu. Ís-
lenska ríkið er með samning við Rauða kross Íslands um að aðstoða
flóttafólkið og áður en það kemur er því útvegað húsnæði.
Þeir sem koma upp á eigin spýtur til landsins og sækja um hæli búa aftur
á móti á gistiheimilinu Fit í Reykjanesbæ.
Kemurðu einn eða í hópi með öðrum?
 Frá árinu 1991 hefur einungis einn hælisleitandi fengið viðurkenningu
íslenskra stjórnvalda á stöðu sinni sem flóttamaður.
 Umsækjendur hafa verið rúmlega 600.
 Auk þess eina sem fékk formlega stöðu flóttamanns hafa 53 fengið
dvalarleyfi á Íslandi af mannúðarástæðum. Sylvía Kithole Moudi er í þeim
hópi.
 Í nýju útlendingalögunum var heimildarákvæði bætt inn um slík dval-
arleyfi.
 Í lögunum er lögð sú skylda á Útlendingastofnun að kanna hvort hæl-
isleitanda sem ekki teljist vera flóttamaður í skilningi Flóttamannasamn-
ings Sameinuðu þjóðanna skuli engu að síður veitt dvalarleyfi af mann-
úðarástæðum.
Einungis einn af 600 hlotið stöðu flóttamanns
HAGFRÆÐIDEILD
HÁSKÓLA ÍSLANDS
www.hag.hi.is
Hagfræðideild HÍ – Málstofa í efnahagsmálum
Mánudaginn 18. ágúst kl. 12:00-13:30, Hátíðasalur HÍ
Staða efnahagsmála:
Er kollsteypa í nánd?
Jón Steinsson, Columbia háskóla, New York
Staða efnahagsmála hefur breyst hratt til hins verra eftir margra ára
góðæri. Á síðustu 12 mánuðum hefur gengi hlutabréfa á Íslandi
hrapað um ríflega helming, gengi krónunnar lækkað um meira en
30% og verðbólga farið yfir 10 prósentustig. Þá birtast reglulega
fréttir af erfiðri stöðu bankanna og fjöldauppsögnum fyrirtækja. Í
fyrirlestri sínum mun Jón fjalla um stöðu efnahagsmála á Íslandi.
Hann mun leitast við að greina orsakir vandans og fjalla um æskileg
viðbrögð stjórnvalda. Mun Jón fjalla sérstaklega um framtíðarskipan
bankamála og peningamála á Íslandi.
Allir velkomnir. Aðgangur ókeypis.