Morgunblaðið - 22.08.2008, Blaðsíða 22

Viktor Logi Pétursson er að byrja í sex ára bekk í Sæmund-
arskóla og honum líst bara vel á það.
„Ég veit samt ekki hvers ég hlakka mest til,“ segir hann.
Kanntu bókstafina?
„Já ég kann alla stafina og líka að lesa og skrifa.“
Þarftu þá nokkuð að fara í skóla?
„Jú,“ segir hann og finnst spurningin greinilega asnaleg.
Af hverju?
„Af því að ég er kominn með skólatösku. Maður má líka
leika sér í skólanum.“
En ætlarðu ekki líka að vera duglegur að læra?
„Jú, mig langar að lesa Skúla skelfi og fá Einingu eitt,“
segir hann ákveðinn en það síðarnefnda er reikningsbók.
„Mig langar líka að fara í tölvuna.“
Hann kvíðir ekkert fyrir skólabyrjuninni. „Darri bróðir
minn er líka í skólanum. Hann er níu ára.“
Áttu einhverja vini sem byrja með þér í skólanum?
„Já, nokkra,“ segir Viktor og dregur seiminn. „Ég þekki
líka Darra bróður minn og vin hans Þorra.“
Ertu búinn að hitta kennarann þinn?
„Já, hún heitir Fríða og kenndi Darra.“
En skólastjórinn, langar þig að hitta hann?
„Já, já,“ segir hann brosandi. „Ég hef hitt hann,“ og neit-
ar alveg að vera hræddur við skólastjórann. „En maður
þarf að vera þægur í skólanum.“
Hvað gerist ef maður er óþægur?
„Ég veit það ekki alveg,“ viðurkennir þessi vaski strákur
sem óhræddur gengur á vit nýrra ævintýra í nýjum skóla.
|föstudagur|22. 8. 2008| mbl.is
daglegtlíf
Eftir Unni H. Jóhannsdóttur
uhj@mbl.is
Flutningur af einu skólastigi á annað erekki einkamál barna heldur ferli þarsem börn, félagar, fjölskylda og kenn-arar skipa mikilvægan sess. Það þurfa
því allir að taka höndum saman til þess að
reynsla barnsins í upphafi grunnskólagöngu
þess sé sem best.“
Þetta segir Jóhanna Einarsdóttir, sem hefur
gert nokkrar rannsóknir um upplifun barna og
foreldra við upphaf skólagöngunnar. Hún segir
að iðulega blandist þar saman tilhlökkun og
kvíði.
„Þær rannsóknir sem ég hef gert benda til
þess að flest börn hlakki til að byrja í grunnskól-
anum en beri jafnframt nokkurn kvíða í brjósti
og eftirsjá eftir leikskólanum. Börnin hafa
myndað sér ákveðna hugmynd um það sem þau
munu gera í grunnskólanum. Þau gera ráð fyrir
að dagar leiks og frjálsræðis séu á enda og
framundan séu tímar alvöru og fræðslu.“
Börn sem í dag hefja grunnskólagöngu hafa
flest nokkurra ára reynslu af því að vera í leik-
skóla og læra í hópi jafnaldra auk þeirrar
reynslu sem þau hafa frá heimilum sínum.
„Starfshættir í leik- og grunnskólum hafa hins
vegar verið nokkuð ólíkir og því upplifa börn oft
miklar breytingar þegar þau byrja í sex ára
bekk. Undirbúningur og aðlögun barnanna fyrir
og eftir upphaf grunnskólagöngunnar skiptir því
miklu máli. Þróunin þar er jákvæð og má t.d.
nefna heimsóknir barna í hverfisskólann þegar
þau eru á síðasta ári sínu í leikskóla. Þau fá þá
nasasjón af því sem þau mega búast við,“ segir
Jóhanna og bætir við að það sé jafnframt brýnt
að í grunnskólanum sé byggt á því námi og
þeirri reynslu sem börnin hafa úr leikskólanum.
Hún segir mörg börn vera upptekin af skipu-
lagi grunnskólans og þeim nýju reglum og sið-
um sem þau þurfa að aðlagast. „Skólastjórinn er
í huga sumra ógnvænlegri en leikskólastjórinn
og skólabjallan og frímínútur eru fyrirbæri sem
þau þekkja ekki.“
Foreldrar gegna lykilhlutverki
Áhrif foreldra á skólagöngu barna hafa verið
könnuð í fjölda rannsókna og gegna þeir lyk-
ilhlutverki á þessum mikilvægu tímamótum.
„Niðurstöðurnar benda til þess að jákvæð við-
horf og afstaða foreldra gagnvart skólanum,
þátttaka þeirra í skólastarfinu og jákvæð sam-
skipti við skólann hafi áhrif á velgengni barna
og vellíðan í skólanum. Samstarf á milli heimilis
og skóla verður enn mikilvægara við upphaf
grunnskólagöngunnar, því foreldrarnir eru þeir
sem helst styðja börnin sín og þau reiða sig á.
Það má því alls ekki vanmeta þátt þeirra í að
skapa samfellu á milli leikskólans og grunnskól-
ans. Foreldrarnir þekkja börn sín, hafa vitn-
eskju um reynslu þeirra og gengi í leikskólanum
og geta miðlað þeim upplýsingum til starfsfólks
grunnskólans.“
Rannsóknir Jóhönnu hafa sýnt að margir for-
eldrar eru rétt eins og börnin bæði spenntir og
kvíðnir þegar barnið byrjar í grunnskóla. „For-
eldrum finnst þeir fremur vera að sleppa hend-
inni af börnum sínum þegar þau byrja á þessu
skólastigi og óttast hvernig börnunum muni þá
reiða af. Þeir sem tekið hafa þátt í rannsóknum
mínum gera ráð fyrir að tengsl þeirra við kenn-
ara barnanna muni breytast frá því í leikskól-
anum og óttast að barnið sitt, sem þeim finnst
oft vera svo lítið, muni týnast í stórum barna-
hópi grunnskólans en einnig að það standi ekki
undir þeim kröfum sem gerðar verða til þess
þar.“
Félagar og vinir skipta máli
Jóhanna segir að flestar rannsóknir bendi til
þess að félagar og félagsleg tengsl séu börnum
mjög mikilvæg á þessu tímabili. „Börn sem
byrja grunnskólagönguna með vinum sínum eða
þekkja einhvern í skólanum hafa jákvæðari
mynd af skólanum og aðlagast skólaumhverfinu
betur en börn sem hafa ekki slík tengsl. Börnum
sem eiga vini í skólanum gengur betur að takast
á við breytingarnar og námið. Rannsóknir hafa
einnig sýnt að þau börn sem mynda vinatengsl
við upphaf grunnskólagöngunnar og halda þeim
aðlagast betur en þau sem gera það ekki eða er
hafnað af skólafélögunum. Það er því mikilvægt
að sjá til þess að börn hafi stuðning hvert af
öðru og þeir sem t.d. voru vinir í leikskólanum
fái tækifæri til að vera saman áfram.“
Nú í haust byrja rúmlega fjögur
þúsund börn í grunnskóla. Upphaf
grunnskólagöngunnar er mik-
ilvæg tímamót í lífi barna og fjöl-
skyldna þeirra. Dr. Jóhanna Ein-
arsdóttir, prófessor við Háskóla
Íslands, segir að rannsóknir hér-
lendis og erlendis sýni að stuðn-
ingur foreldra, vina og félaga get-
ur skipt sköpum fyrir börnin þegar
þau byrja í grunnskóla.
Skólabyrjun Dr. Jóhanna Einarsdóttir hefur rannsakað tilfinningar sex
ára barna og foreldra þeirra til þess að byrja í grunnskóla.
Morgunblaðið/Kristinn
Ætlar að lesa Skúla skelfi„Tímar alvöru og
fræðslu framundan“
Dr. Jóhanna Einarsdóttir veitir for-
stöðu RannUng, sem er rannsókn-
arstofa í menntunarfræðum ungra
barna við menntavísindasvið Há-
skóla Íslands. Markmið RannUng
er að auka og efla rannsóknir á
menntun og uppeldi barna að átta
ára aldri. „Ef vel á að vera er mik-
ilvægt að starfshættir í skólum og
stefnumótun í skólamálum byggist
á niðurstöðum rannsókna. Á vegum
RannUng hafa verið unnin rann-
sóknarverkefni um tengsl leik- og
grunnskóla þar sem m.a. var leitað
eftir viðhorfum og reynslu barna,
foreldra og kennara af grunn-
skólabyrjuninni,“ segir Jóhanna.
RannUng gaf út í samvinnu við Há-
skólaútgáfuna bókina Lítil börn
með skólatöskur en þar eru kynnt-
ar rannsóknir sem gerðar hafa ver-
ið á þessu sviði.
http://wp.khi.is/rannung
Rannsóknir á
menntun og
uppeldi barna