Morgunblaðið - 24.08.2008, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. ÁGÚST 2008 27
Reuters
Fljótastur í heimi Usain Bolt frá Jamaíku fagnar heimsmeti og sigri í úrslitum 200 metra hlaupsins á Ólympíuleikunum í Peking.
R
ohullah Nikpai er ekki
þekkt nafn, en hann er
þjóðhetja í Afganistan. Á
miðvikudag vann hann til
bronsverðlauna í 58 kg
flokki í taekwondo á
Ólympíuleikunum í Pek-
ing. Þegar hann hafði
sigrað féll hann á hnén og
grét. Verðlaunin eru þau
fyrstu, sem Afganar hafa unnið frá upphafi. Í
Afganistan var sýnt beint frá viðureign hans
við Juan Antonio Ramos frá Spáni um bronsið,
en útsendingin var á vegum einkasjónvarps-
stöðvar, sem aðeins fáir hafa aðgang að. En
fregnir af afreki Nikpais breiddust hratt út.
„Þetta er tími mikilla fagnaðarláta hér,“ var
haft eftir Khair Mohammad, verslunareiganda
í Afganistan. „Ég er svo hamingjusamur yfir
því að Nikpai skyldi takast að vinna til verð-
launa þrátt fyrir stríðið og skort á íþrótta-
mannvirkjum og æfingum.“ Nikpai kveikti
þjóðarstolt í landi, sem fyrir níu árum var úti-
lokað frá Ólympíuleikunum, meðal annars
vegna þess að stjórn talibana naut ekki alþjóð-
legrar viðurkenningar og leyfði konum ekki að
keppa. Afganar voru því ekki með á Ólympíu-
leikunum árið 2000, en tóku þátt árið 2004.
Ólympíuleikar og þjóðarstolt
Víðar í heiminum fagna þjóðir afrekum íþrótta-
manna sinna. Að morgni dagsins í dag, laug-
ardags, höfðu íþróttamenn frá 86 löndum unnið
til verðlauna á Ólympíuleikunum. Sum lönd
hafa sópað til sín verðlaunum og keppast um að
vinna sem flest. Bandaríkjamenn og Kínverjar
tróna á toppnum. Í breskum fjölmiðlum í morg-
un var mál málanna til dæmis hvort Bretum
myndi takast að halda Rússum fyrir aftan sig í
fjölda verðlauna. Í augum þessara þjóða eru
ein bronsverðlaun léttvæg. Hins vegar má bú-
ast við því að í Tógó séu menn í sjöunda himni
út af bronsinu, sem Benjamin Boukpeti fékk
þegar hann kom þriðji í mark í róðrakeppninni
á kajak. Tógó hefur aldrei áður unnið til verð-
launa á Ólympíuleikum. Boukpeti hefur hins
vegar aðeins einu sinni komið til Tógó, þegar
móðir hans fór með hann þangað barnungan
svo að amma hans fengi að sjá hann. Hann átti
ekki möguleika á að keppa fyrir Frakkland
vegna meiðsla, sem hann varð fyrir, og ákvað
því að keppa fyrir Tógó vegna þess að faðir
hans kemur þaðan. Fyrir vikið hafði hann ekk-
ert íþróttasamband til að styðja við bakið á sér,
en engu að síður náði hann verðlaunasæti. Nú
kveðst Boukpeti hafa ærna ástæðu til að snúa
aftur til Tógó.
Hnefaleikakappinn Bruno Julie hefur einnig
vakið mikinn fögnuð í heimalandi sínu, Maur-
itius, fyrir að vinna bronsverðlaun í dvergvigt.
Þessi litla eyþjóð hefur aldrei áður unnið til
verðlauna á Ólympíuleikum.
Afrekasögurnar af Ólympíuleikunum eru
ekki aðeins af stórstjörnunum. Sumir íþrótta-
menn búa við kjöraðstæður, geta stuðst við full-
komnustu æfingatækni, sem völ er á, notið ráð-
gjafar um mataræði og leiðsagnar fremstu
þjálfara heims. Aðrir komast áfram þrátt fyrir
vanefni og slæman aðbúnað og tekst að sigrast
á aðstæðum sínum þrátt fyrir að allt virðist á
móti þeim. Fyrir suma er það eitt sigur að kom-
ast á Ólympíuleikana og fá að etja kappi í hópi
þeirra bestu, hvað þá að vinna til verðlauna.
Aðdáunarverð afrek
og skuggi efans
Ólympíuleikarnir í Peking verða sennilega
eignaðir tveimur íþróttamönnum, sundmann-
inum Michael Phelps, sem vann átta gull-
verðlaun og setti heimsmet í hverri einustu
grein, og Ousain Bolt, þrumufleygnum frá
Jamaíku, sem er fótfráastur jarðarbúa. Enginn
hefur unnið jafn mörg gullverðlaun á einum
Ólympíuleikum og Phelps og afrek hans verður
seint jafnað eða bætt. Yfirburðir Bolts eru slík-
ir að hann gæti rétt eins verið frá annarri plán-
etu. Hann sigraði í 100 m, 200 m og 4x100 m
boðhlaupi. Yfirburðir hans í hlaupunum voru
slíkir að annað eins hefur ekki sést í langan ald-
ur.
100 metra hlaupið er sá viðburður, sem beðið
er með mestri eftirvæntingu á Ólympíuleikum,
þrátt fyrir að greinin ætti að hafa misst að-
dráttarafl sitt vegna ítrekaðrar lyfjanotkunar
spretthlaupara. Heimurinn stóð á öndinni þeg-
ar Ben Johnson tók á rás eins og orðið hefði
sprenging í hundrað metra hlaupinu á Ólymp-
íuleikunum árið 1988. Þremur dögum síðar var
hann sviptur gullinu og sendur heim með
skömm eftir að hafa fallið á lyfjaprófi. Þrír af
síðustu fimm körlum, sem hafa unnið gull á
Ólympíuleikum, hafa lent í vandræðum fyrir að
nota ólögleg lyf, Johnson, Linford Christie og
Justin Gatlin. Sá fjórði, Maurice Greene, hefur
verið sakaður um að hafa notað lyf, en hann
þvertekur fyrir það og hefur aldrei fallið á lyfja-
prófi. Marion Jones, sem vann gullverðlaun í
100 og 200 metrum á Ólympíuleikunum árið
2000 er bak við lás og slá.
Maðurinn sem útvegaði Jones lyfin sín sagði
í viðtali við þýska tímaritið Der Spiegel að eng-
inn maður gæti hlaupið 100 metra undir tíu sek-
úndum án þess að neyta ólöglegra lyfja. Nú
þegar hafa íþróttamenn verið dæmdir úr leik á
Ólympíuleikunum fyrir lyfjanotkun. Tilfellin
eru orðin tíu alls og er Ljúdmíla Blonska frá
Úkraínu, sem fékk silfur í sjöþraut, þar á með-
al.
Vitaskuld er ósanngjarnt að vekja efasemdir
um afrek Bolts, en efasemdirnar kvikna ósjálf-
rátt og takast á við vonina um að allt sé með
felldu. Jean-François Toussant, sérfræðingur
við frönsku líffræði- og faraldursmiðstöðina IR-
MES, sagði í samtali við íþróttablaðið L’Equipe
að sýna mætti fram á það að tölfræðilega væri
ekki hægt að bæta 75% heimsmeta í frjálsum
íþróttum, en hundrað metra hlaupið væri meðal
þeirra greina þar sem enn mætti gera betur.
Undrabarnið frá Jamaíku
Bent hefur verið á það að Bolt hafi aldrei fallið á
lyfjaprófi, en því er einnig haldið fram að á
Jamaíku sé lyfjaeftirlit ekki jafn strangt og víða
annars staðar. Lyfjanotkun fylgja einnig
skyndilegar framfarir. Bolt hefur hins vegar
hlaupið vel og verið meira en efnilegur frá upp-
hafi. 15 ára varð hann heimsmeistari í sínum
aldursflokki.
Í dagblaðinu International Herald Tribune í
vikunni var rætt við tvo fyrrverandi sprett-
hlaupara um undrabarnið Bolt. Donovan Bail-
ey, sem sigraði í 100 metrum á Ólympíu-
leikunum 1996 telur að hann geti enn bætt sig:
„Hann er 21 árs og hefur í raun aðeins hlaupið
100 metra í fjóra mánuði. Hann er hrár.“
Ato Boldon vann fjórum sinnum til verðlauna
á Ólympíuleikum. Hann bendir á hæð Bolts,
hvað hann sé stórstígur og fljótur að taka hvert
skref. Bolt er 1,96 m á hæð. Hann tók 41 skref í
úrslitahlaupinu þegar hann bætti eigið heims-
met fyrir viku. Helstu keppinautar hans, Asafa
Powell og Tyson Gay, taka um 45 skref. Carl
Lewis hljóp 100 metrana í 43 til 44 skrefum.
Stórt lið frá litlu landi
Frá Íslandi fór sveit vaskra kvenna og karla á
Ólympíuleikana. Þessir íþróttamenn öttu ekki
aðeins kappi við þá bestu, þeir eru í þeirra hópi.
Ólympíudraumurinn getur ekki ræst hjá öllum
þátttakendum, en það geta allir gert sitt besta
til að láta hann rætast og borið höfuðið hátt að
keppni lokinni. Íslenska landsliðið í handbolta
hefur hins vegar tryggt sér verðlaun og leikur á
morgun, sunnudag, til úrslita við Frakka um
gullið.
Þessi árangur íslenska landsliðsins hefur
vakið athygli. Fjallað er um hann í grein í The
New York Times. Þar er vitnað í leikmenn liðs-
ins og Ólaf Ragnar Grímsson forseta. „Það voru
um 75 íslenskir áhorfendur dreifðir um salinn,
sem tekur 18 þúsund manns, en einhvern tím-
ann eiga hundruð ef ekki þúsundir manna eftir
að segja að þeir hafi verið þarna líka,“ segir í
blaðinu. Líkt og í Afganistan, Tógó og á Maur-
itius slá hjörtu íslensku þjóðarinnar með
íþróttamönnunum á Ólympíuleikunum og þeg-
ar þeir komast á verðlaunapall er eins og eitt-
hvað gerist í þjóðarsálinni. Þetta átti við um
Vilhjálm Einarsson, Bjarna … og Völu Flosa-
dóttur og nú er komið að landsliðinu í hand-
bolta.
Ólympíuhugsjónirnar og veruleikinn
Ólympíuleikarnir eru tákn fyrir hugsjónir og
grundvallargildi, heiðarleika og reisn manns-
andans. Ýmislegt hefur skyggt á þessa ímynd í
áranna rás og það hefur sýnt sig að erfitt er að
standa freistingar þegar takmarkið er svo
nærri en þó utan seilingar. En þegar á hólminn
er komið er erfitt að hrífast ekki með.
En spurningar vakna ekki aðeins um íþrótta-
mennina inni á vellinum heldur umgjörðina og
tilefnið. Þegar Ólympíuleikarnir voru haldnir í
Grikklandi til forna lögðu þátttakendur í þeim
niður vopn. Það á ekki við á okkar tímum. Átök-
um linnir ekki í Afganistan. Afgönsk stjórnvöld
segja að 76 óbreyttir borgarar, flestir konur og
börn, hafi fallið í loftárás bandamanna í gær,
föstudag. Rússar létu Ólympíuleikana ekki
stöðva sig í innrás sinni í Georgíu. Rússar vildu
sýna heiminum vald sitt og fórnarlömbin voru
óbreyttir borgarar.
Ólympíuleikarnir hafa verið mikil skrautsýn-
ing fyrir kínversk yfirvöld. Aðbúnaður kepp-
enda hefur verið til fyrirmyndar og skipulag
óaðfinnanlegt. Að því leyti tókst Kínverjum
ætlunarverk sitt. En þeir hafa ekki staðið við
fyrirheit um aukin mannréttindi og opnara
samfélag og því má halda fram að bakslag hafi
orðið í þeim efnum vegna þess að kínverskum
yfirvöldum var svo í mun að glansmyndin yrði
óaðfinnanleg. Tíbetar munu ekki líta svo á að
framferði kínverskra stjórnvalda gagnvart
þeim sé í anda ólympíuhugsjónarinnar. Það
munu kínverskir andófsmenn, sem settir hafa
verið í fangelsi, ekki gera heldur.
Gamlar konur mótmæla
Á heimasíðu breska útvarpsins, BBC, er sagt
frá tveimur gömlum konum, Wang Xiuying og
Wu Dianyuan. Wang og Wu voru bornar út af
heimilum sínum til að rýma fyrir Ólympíu-
mannvirkjum fyrir sjö árum. Þær hafa ítrekað
kvartað til yfirvalda og mótmælt fyrir utan
stjórnarsetrið í Peking. Þær hafa verið hand-
teknar fimm sinnum. Kínverskum stjórnvöld-
um var nóg boðið þegar þær sóttu um að fá að
mótmæla í einum af þremur almennings-
görðum, sem kínversk stjórnvöld „leyfðu“ mót-
mæli í meðan á Ólympíuleikunum stæði. Í svar-
bréfi til þeirra sagði að þær ættu að fara eftir
„viðeigandi reglum“ án þess að tilgreint væri
hverjar þær væru og yrðu sendar í „endur-
menntunarvinnubúðir“ yrðu þær ekki til friðs.
Þetta er aðeins eitt dæmi um hina hliðina á
Ólympíuleikunum í Kína. Ólympíuhugsjónirnar
eru viðmið þess, sem maðurinn getur afrekað
þegar best lætur. Hugsjónirnar eru oft fjar-
lægar á mælistiku veruleikans, en þegar þær
rætast eykst bjartsýni og þor.
Ofurmannlegur árangur og afrek lítilmagnans
Reykjavíkurbréf
230808
92
Fjöldi verðlauna sem
Kínverjar höfðu unnið til
á hádegi á laugardag.
86
Fjöldi þjóða sem unnið
hafði til verðlauna á
Ólympíuleikunum á hádegi
á laugardag.
1
Fjöldi verðlauna sem Afg-
anistan, Mauritius og Tógó
hafa unnið til á Ólympíu-
leikunum frá upphafi.