Morgunblaðið - 25.08.2008, Blaðsíða 12

Eitthvað það erfiðasta sem fjöl-
skyldan þurfti að takast á við, var
að loka hurðinni á Ragnar. „Hann
bjó hjá okkur lengst af en við sett-
um hann út á götuna og hann hefur
verið meira og minna á götunni
undanfarin tvö ár. Það eru börn
inni á heimilinu og það hefur eng-
inn virkan sprautufíkil í slíku um-
hverfi. En þetta er eitthvað það erf-
iðasta sem maður gerir og ég gerði
það ekki án þess að hafa mikinn
stuðning.“
Átti ekkert eftir nema kistuna
Í fyrstu skiptin sem hurðinni var
lokað á Ragnar segist Kristín hafa
gert það af hörku. „Það var mjög
sárt og mér leið skelfilega illa. En
svo lærði ég, með hjálp ráðgjafa
Vímulausrar æsku, að loka hann úti
með kærleika. Taka utan um hann
og segja að hann geti ekki verið
inni á heimilinu á meðan hann velji
þennan lífstíl. Hann kom á nóttu
sem degi, ég opnaði og hann stóð
kannski blár af næringaskorti. Eins
og undir lokin, þá átti hann ekkert
eftir nema kistuna. Ekkert búinn að
borða í marga sólarhringa og
kannski ekkert sofið.“
Ragnar hefur farið í ófáar með-
ferðir en fyrir þá síðustu segist
Kristín hann hafa náð botninum.
„Ég held að hann hafi loksins verið
kominn á þann stað, að hann gerði
sér grein fyrir að þetta var bara bú-
ið. Hann ætti ekkert eftir. Við að-
stoðuðum hann við að komast í
meðferð. Byrjuðum á Vogi og geð-
deild en var vísað frá á báðum stöð-
um. Við tókum hann inn á heimilið
og hann var þar í fimm eða sex
daga í fráhvörfum eða þar til geð-
deildin tók við honum. Hann var
þar í viku og fór svo í meðferðina.“
12 MÁNUDAGUR 25. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
tekið stakkaskiptum og ber lögregla
vitni um það líkt og rekstrarstjórar
skemmtistaða. Örvandi vímuefni virð-
ast samtvinnuð skemmtanahaldi fjöl-
margra og ekki tiltökumál að nota
amfetamín og kókaín til þess eins að
halda lengur út í drykkju. Sjá má
stóraukningu í neyslu þessara efna og
virðist ekkert lát á. Vandamálið fær-
ist í sífellu til yngri aldurshópa og er
síður en svo bundið við skemmti-
staðamenningu. „Það er stórkostlegt
vandamál sem við höfum miklar
áhyggjur af,“ segir Valgerður Rún-
arsdóttir, læknir hjá SÁÁ. Áhyggj-
urnar eru ekki að ósekju enda hrakar
sérstaklega amfetamínfíklum afar
hratt. Neysla örvandi efna var aðal-
vandi hjá 13% ungmenna undir 19 ára
sem leituðu til SÁÁ á síðasta ári.
Ánægjuefni er að sprautufíklum
hefur fækkað á undanförnum fjórum
árum. Þrátt fyrir það komu nærri
þrjátíu ungmenni undir nítján ára á
Vog á síðasta ári sem höfðu sprautað
sig í æð. Þegar ástandið var hvað
verst, árið 2000, komu sjötíu ung-
menni sem höfðu sprautað sig.
Klippa á eðlileg tengsl
En þó svo að örvandi efnin sæki
verulega á, eru kannabisefnin enn
mest misnotaða vímuefnið meðal ung-
linga og aðalvandamál um 60% ung-
menna sem leituðu til SÁÁ í fyrra.
Kannabisefnin eru ekki minni skað-
FRÉTTASKÝRING
Eftir Andra Karl
andri@mbl.is
U
m fjögur prósent allra
landsmanna koma á
Sjúkrahúsið Vog fyrir
20 ára aldur. Þrátt fyr-
ir að dregið hafi úr inn-
lögnum hjá 19 ára og yngri frá árinu
2002 er aðeins hálf sagan sögð, því
innlagnir unglingsstúlkna hafa staðið
í stað, og ástand sjúklinga versnað.
Er þar helst um kennt faraldri í notk-
un örvandi vímuefna.
Félagslegi þátturinn skiptir einna
mestu máli þegar kemur að því að
fikti ungmenna með vímuefni. Í því
sambandi hefur verið bent á að þegar
mikil uppbygging er í þjóðfélaginu,
fjölgun nýbygginga og mikið um
flutninga í ný hverfi og í nýja skóla,
verði aukning á vímuefnaneyslu. Þær
aðstæður voru uppi á aldamótaárinu
og jókst þá neysla kannabisefna og
e-taflna. Aðstæður eru ekki ólíkar um
þessar mundir og þó ekki séu tiltækar
tölur frá þessu ári, eru vísbendingar
um neysluaukningu.
Skemmtanahald Íslendinga hefur
Neysla örvandi efna le
Skemmtanahald Íslendinga hefur tekið stakkaskipt-
um og neysla örvandi vímuefna er meiri en nokkurn
tímann áður. Samfara því hefur neysla örvandi efna
aukist mikið hjá ungmennum yngri en 19 ára og er
jafnvel hægt að tala um faraldur í þeim efnum.
Mamma, ég er fallin.“Á þessa leið hófstsímtal 17 ára stúlku viðmóður sína fyrir tveim-
ur vikum. Hún hafði þá skráð sig inn
á unglingadeildina á Vogi. Í þetta
skiptið hafði hún verið án vímugjafa í
fjóra mánuði, frá því að hún hóf með-
ferð í Götusmiðjunni.
„Ég hafði á tilfinningunni að hlut-
irnir væru að ganga upp. Hún var að
frá frábæra hjálp frá Vímulausri
æsku og Lundi í Keflavík, en það var
samt eitthvað sem angraði mig. Litlir
hlutir líkt og að hún skipti um vinnu-
stað og ræddi um að fara að leigja sér
íbúð. Það voru merki sem hræddu
mig. En þó svo að þetta símtal sé eitt-
hvað sem ég hafi átt von á, er ekki
þar með sagt að ég hafi verið undir
það búin,“ segir Elísabet Mark-
úsdóttir, móðir stúlkunnar. Hún hef-
ur undanfarin fjögur ár staðið í bar-
áttu við dóttur sína og kerfið.
Hætti við meðferðina
Þegar hún frétti að dóttir sín væri
komin inn á Vog taldi Elísabet óhætt
að fara í ferðalag út á land. Skömmu
fyrir heimferð fékk hún hins vegar
annað símtal. Dóttir hennar hætti
við meðferðina. „Og þá vissi ég í
hvaða baráttu ég var að fara.“
Elísabet fékk fréttir af því
að stúlkan væri á bíl sín-
um. „Ég hringdi því á
lögregluna og bað þá um
að stoppa hana. Ég ætla
ekki að hafa það á samvisk-
unni að að hún verði ein-
hverjum að tjóni í umferð-
inni undir áhrifum og hafa
ekkert gert.“
Lögreglan fann bílnum lagt á fá-
förnum vegslóða. Stúlkan hafði lagst
þar til hvílu. Henni var komið í neyð-
arvistun á Stuðlum og á fimmtudag
fór hún í Götusmiðjuna og hóf þar
meðferð.
Þegar Elísabet kom úr ferðalaginu
uppgötvaði hún að farið hafði verið
inn á heimili hennar. Ýmsu var stolið,
þar á meðal fartölvu auk þess sem
reynt var að fjarlægja heimabíókerfi.
Hún vissi ekki hver væri með lykil að
íbúðinni og þurfti því að skipta um
skrá. „Það er ömurlegt að vita að
einhver hafi farið inn á heimili
mitt og ég er búin að vera hálf
dofin undanfarna daga. Maður
hreinlega hendist til á til-
finningaskalanum.“
Tekin í tollinum
Elísabet segir að
dóttir sín hafi byrj-
að á fikta við vímu-
efni árið sem hún
fermdist. Henni hafi
hrakað afar hratt, en
þó tekist að gera hlé á
neyslu sinni í
sautján mánuði – án
meðferðar. Þá bjuggu
mæðgurnar á Ísafirði en
voru fluttar suður þegar
stúlkan féll að nýju. „Ég þakka
guði fyrir að hafa verið flutt suður
þegar hún féll. Eins leiðinlega og það
hljómar, þá var þar enga hjálp að fá.
Það var ekki að fólk vildi ekki hjálpa,
en það vantar einfaldlega upp á þjón-
ustuna. Til að mynda var ein lausnin
að setja hana á rítalín, sem ég tók
ekki í mál, enda er hún ekki ofvirk.“
Á síðast hausti, þegar stúlkan gisti
hjá ömmu sinni og afa, laumaðist hún
út í skjóli nætur. „Upp úr hádegi
hafði enn enginn náð í hana. Hún
hafði ekki skilað sér í
vinnu og svaraði ekki
símtölum. Ég var
orðin skíthrædd
og veit ekki
hversu mörg
hundruð
símtöl
ég
hringdi
þennan
dag. Ég fór
því á lög-
reglustöðina og
bað um aðstoð.
Lögreglan fann út að
hún hafði flogið til Kaup-
mannahafnar þarna um
nóttina. Ég skoðaði banka-
reikning hennar. Hún átti 37 krónur
á reikningnum. Innst inni vissi ég
hvað var að gerast. Hún var að sækja
eitthvað.“
Stúlkan átti bókað flugfar heim
nokkrum dögum síðar og beið Elísa-
bet eftir henni í komusal Leifsstöðv-
ar. „Ég stóð þar og horfði á hurðina
opnast og lokast, opnast og lokast.
Svo fékk ég símtal og var beðin að
koma niður á lögreglustöð. Hún var
tekin með um 300 grömm af kókaíni,
sem burðardýr.“ Hún sat í einangrun
á Litla-Hrauni í hálfan mánuð og fór
þaðan á Vog.
Elísabet segir baráttuna und-
anfarin ár hafa tekið gríðarlega á.
Hún lofar sérstaklega starf Foreldra-
húss og Lundar og hvetur aðra for-
eldra í sömu sporum að leita þangað.
Henni þykja úrræði kerfisins hins
vegar fremur fá, og jafnframt að tím-
inn sé á þrotum. „Hún er að verða
átján ára og ég er að reyna nota
þessa síðustu daga til að gera það
sem ég get til að hjálpa henni.“
Móðir 21 árs fíkils
Líkurnar
ekki góðar
Í dag hef ég enga ástæðu tilannars en að vera bjartsýn.En ég er raunsæ og geri mérgrein fyrir því að líkurnar
eru ekki með syni mínum. Hann er
langt genginn sprautufíkill og þó
hann sé í vernduðu umhverfi í dag,
eru líkurnar ekki góðar þegar hann
kemur aftur til Reykjavíkur,“ segir
Kristín Snorradóttir, móðir 21 árs
fíkils, Ragnars, sem er í meðferð í
Götusmiðjunni og hefur verið
undanfarna átta mánuði. Hún segir
fíknina fjölskyldusjúkdóm og vill
sjá meira gert fyrir aðstandendur.
Ragnar hóf fíkniefnaneyslu
snemma, í áttunda bekk grunn-
skóla. Hann drakk aldrei mikið
áfengi en byrjaði á neyslu kannab-
isefna. „Ekki leið á löngu þar til
hann fór út í amfetamín og svo
beint í sprauturnar. Hann fór mjög
hratt niður.“
Kristín segist hafa verið afar lán-
söm með barnaverndarfulltrúa sem
hafi lagt mikla áherslu á stuðning
við alla fjölskylduna. Kristín fór
sjálf í fjölskyldumeðferð, en ekki er
boðið upp á hana lengur. Þegar
skipt var um fulltrúa varð baráttan
erfiðari. „Og aldrei var spurt
hvernig fjölskyldan hefði það. Mér
finnst sá flokkur oft gleymast. Ég
sem móðir hef verið á þeim stað, að
vanlíðanin og sorgin hefur verið
svo mikil að ég hef varla staðið und-
ir mér. Þetta er fjölskyldusjúkdóm-
ur og mér finnst það oft gleymast.“
Hún segir fjölskylduna hafa fengið
mikinn stuðning hjá Vímulausri
æsku og þegar í kjölfarið hafi fjöl-
skyldumeðlimir farið að vaxa.
Fjögurra ára barátta við
dóttur sína og kerfið
Móðir 17 ára stúlku
Corbis
Ungt fólk í fíkniefnavanda