Morgunblaðið - 25.08.2008, Blaðsíða 22

22 MÁNUDAGUR 25. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
MIKIL aukning í
notkun lyfseðilsskyldra
megrunarlyfja og lang-
ir biðlistar eftir offitu-
aðgerð vekja ákveðnar
spurningar um val-
möguleika í okkar
ágæta heilbrigðiskerfi.
Í fréttum Stöðvar 2 25.
júlí sl. var m.a. fjallað
um aukningu meðal Ís-
lendinga í notkun á lyf-
seðilsskyldum megr-
unarlyfjum. Eins og sjá
má var talað um lyfseð-
ilsskyld lyf og eins og
flestir vita má einungis
læknir skrifa upp á lyf-
seðil. Það mætti því
ætla út frá þessu að
þeir læknar sem þarna
eiga í hlut væru lyfja-
glaðari en ella, en það
þarf ekki að vera því
það á hverjum og ein-
um að vera í sjálfsvald
sett hvort hann vill
taka lyf eða ekki, ekki
nema þá að viðkomandi
sé sviptur sjálfræði
sem ég efast stórlega
um að eigi við alla þá er
hér um ræðir. Í einstaka tilfellum
verður líka að gefa lyf til að koma í
veg fyrir að sjúkdómurinn eða fylgi-
kvillar hans endi með alvarlegum af-
leiðingum. En með hliðsjón af því
hvað þau lyf sem hér um ræðir eru
dýr og hve hugsanlegar aukaverkanir
þeirra geta verið alvarlegar hlýtur
maður að spyrja sig hvort hér sé um
ákveðið áhugaleysi varðandi önnur
meðferðarúrræði og/eða leti að ræða.
Ég tel mig þó vita að leti er ekki aðal-
ástæðan hjá öllum því ég þekki það
sjálfur og skil að sumir sjúkdómar eru
svo sársaukafullir að eitthvað verður
að gera til að losna undan sársauk-
anum. En viðkomandi stendur því
miður oft frammi fyrir því að eiga ein-
ungis um tvennt að velja; að takast á
við sársaukafullan sjúkdóm án lyfja
eða fara á lyf sem fylgja hugsanlegar
aukaverkanir, þ.e.a.s. hugsanlegir
kostir og gallar. Ég vil taka það fram
að ég virði rétt þess sjúka að velja
hvort hann vill frekar takast á við
sársaukann eða hugsanlegar auka-
verkanir lyfjanna, en þegar kemur að
okkar ágæta geðheilbrigðiskerfi er yf-
irleitt bara lítið annað í boði en lyf til
að takast á við sjúkdóminn.
Aukaverkun eða sjúkdómur?
Í fylgiseðli þessara lyfja kemur
fram að hugsanlegar aukaverkanir
geta verið þó nokkrar og ef ekki er vel
að gáð getur það haft mjög alvarlegar
afleiðingar í för með sér. Aukaverk-
anir sem um ræðir eru m.a. svefn-
truflanir, taugaveiklun, þunglyndi,
skapstyggð, svimi, niðurgangur og
kvíði. Það sér hver sem til þekkir að
þarna eru hugsanlegar verkanir sem
geta leitt til sjúkdóma og ef við spyrj-
um okkur bara hvað er gert þegar
fólk greinist með sjúkdóm? Jú við-
komandi fer á lyf og eins
og með öll önnur lyf
fylgja þeim einhverjar
aukaverkanir. Þó verður
að hafa í huga að ekkert
lyf hefur nákvæmlega
sömu verkun á alla og
þess vegna er talað um
hugsanlegar, algengar
og sjaldgæfar aukaverk-
anir í fylgiseðli allra
lyfja. En hvað svefntrufl-
anir, taugaveiklun, þung-
lyndi, skapstyggð og
kvíða varðar þá þekki ég
það sjálfur í gegnum eig-
in veikindi sem og starf
mitt á geðsviði að hugs-
anlegar aukaverkanir
með sefandi lyfjum sem
eru gefin við þessum
sjúkdómum geta t.a.m.
valdið aukinni matarlyst
og öðru sleni. Það segir
sig sjálft að aukin mat-
arlyst í andlegu sleni er
ekki vænleg og getur
leitt af sér kvilla/
sjúkdóma. Ef sá kvilli/
sjúkdómur er svo með-
höndlaður með lyfjum
má segja að við séum
komin í hring og spurn-
ing hvort upphaflegi
sjúkdómurinn sé þá ekki
bara falinn innan um
aukaverkanirnar.
Aukin áhersla á hreyfingu
Ef lögð væri meiri áhersla á aðrar
meðferðir með eða í staðinn fyrir
lyfjagjafir er ég nokkuð viss um að
hlutfall margra sjúkdóma myndi
minnka til mikilla muna. Hvað aukna
hreyfingu í geðheilbrigðismeðferð hér
á landi varðar þá ályktaði Alþingi hinn
10. apríl árið 2007 „að fela heilbrigð-
isráðherra að skipa nefnd til að und-
irbúa að hreyfing gæti orðið valkostur
í heilbrigðisþjónustu, sem lækning og
í fyrirbyggjandi tilgangi, þannig að
læknar gætu vísað á hreyfingu sem
meðferð við sjúkdómum á sama hátt
og vísað er á lyf eða læknisaðgerðir“.
Eftir því sem ég kemst næst var leitað
til 10 félaga og stofnana og sögðu allir
að þetta væri raunhæfur kostur en til-
lagan, sem komin er til heilbrigð-
isnefndar Alþingis, bíður eftir af-
greiðslu þar. En á meðan ekki hefur
tekist að innleiða líkamsrækt og/eða
aðra hreyfingu sem viðurkennt með-
ferðarúrræði í geðheilbrigðiskerfi
okkar get ég ekki betur séð en að
þessi hringavitleysa muni halda áfram
og sjúkdómum eigi frekar eftir að
fjölga en hitt. Ég myndi vilja sjá að
allir þeir sem þyrftu að taka „þyngd-
araukandi“ lyf fengju ávísun á hreyf-
ingu samhliða sínum lyfjum.
Lokaorð
Þar sem ég vitna í eigin reynslu hér
að ofan þá vil ég, til að forðast mis-
skilning, taka það fram að ég er ekki á
neinum lyfjum í dag og hef ekki verið
sl. sex ár, svo holdafar mitt og/eða
heilsa getur ekki miðast við að ég taki
nein lyf.
Ávísun á hreyfingu
eða aukaverkun
Bergþór G. Böðv-
arsson skrifar um
lyfjanotkun
Bergþór G. Böðvarsson
»En viðkom-
andi stendur
því miður oft
frammi fyrir því
að eiga einungis
um tvennt að
velja, að takast
á við sársauka-
fullan sjúkdóm
án lyfja eða fara
á lyf sem fylgja
hugsanlegar
aukaverk-
anir …
Höfundur starfar sem fulltrúi not-
enda geðsviðs LSH. Hann greindist
með geðsjúkdóm árið 1989.
KOMIÐ hefur í ljós
að stefna Samfylking-
arinnar í virkjana- og
stóriðjumálum er ná-
kvæmlega sú sama og
Framsóknarflokksins
heitins. Blessuð sé hans
minning. Fagra Ísland
með öllum sínum fyr-
irheitum var bara at-
kvæðaveiðitæki. Það
sanna staðreyndirnar. Stækkun á
fullu í Straumsvík þrátt fyrir vilja
íbúanna og rafmagnið skal koma frá
Landsvirkjun (LV), þrátt fyrir yf-
irlýsingar forstjóraans um að LV
væri hætt að selja raforku til álfram-
leiðslu. Árni heldur sínu striki í
Helguvík, hvað sem hver segir. Rétt
búið að framlengja viljayfirlýsingu
um hagkvæmnisathugun álvers að
Bakka, þegar Alcoa óskar eftir að
umhverfismati fyrir helmingi stærra
álveri en lagt var upp með í byrjun.
Alcoa staðfestir þannig að það var
rétt, sem Ómar hélt fram fyrir kosn-
ingar að „litla“ álverið væri ekki hag-
kvæmt. Samfylkingin tönglast sí og æ
á einhverri rammaáætlun, sem lítið
gagn er í, ef búið er að virkja megnið
af orkunni og selja mengandi álver-
um fyrir lítið, þegar hún lítur dagsins
ljós. Á sama tíma er umhverfisvænni
stóriðju vísað frá, t.d. í Þorlákshöfn,
vegna skorts á raforku.
Með byggðasjónarmið í huga var
ég hlynntur álveri að Bakka, en hefi
nú skipt um skoðun. Vil að fleiri kost-
ir séu kannaðir. Slík könnun þarf ekki
að taka langan tíma. Það er vitað
hvað mörgum megawöttum við get-
um lofað og hvenær við getum afhent
þau. Iðnaðarráðherra gæti óskað eft-
ir tilboði með því skilyrði að orkan
skuli nýtt í nágrenni Húsavíkur. Auk
verðs fyrir orkuna skulu tilboðgjafar
lýsa í hvað hún verður nýtt, þannig að
skýrt komi fram mengun og hvað
mörg ný störf verði til.
Þannig hagkvæmn-
isathugun væri fyrir
alla þjóðina og ekki
bara fyrir Alcoa og
Bakka. Á þennan hátt
kæmi fram, hvað væri
hagkvæmast fyrir eig-
anda auðlindarinnar, ís-
lensku þjóðina. Ekkert
mælir gegn því að Alcóa
gefi líka tilboð í orkuna.
Ekki ólíklegt að þeir
geti boðið betur nú en
þegar Valgerður og
Halldór gengu á eftir þeim með grát-
stafinn í kverkunum. Það var eftir að
Norsk Hydro hætti við vegna um-
hverfissjónarmiða.
Ýmsir hafa látið í ljós álit sitt á
stórgóðri grein Bjarkar og gefið í
skyn að hún vilji ekkert virkja. Helst
bara vera úti í náttúrunni og horfa á
grasið gróa og vatnið renna óbeislað
til sjávar. Sumir þingmenn halda vart
vatni í lýsingum sínum á því, hvernig
Kárahnjúkar mali gull til mótvægis
við þorskniðurskurð og kreppu.
Björk setur skýrt fram í grein sinni:
1) að hún vill nýta auðlindirnar með
virkjunum, 2) hún vill ekki selja
orkuna í mengandi stóriðju á 1/3 af
því sem hún er seld annarstaðar og 3)
hún vill vinna eitthvað úr álinu í stað
þess að flytja það óunnið úr landi.
Sé þetta rétt með orkuverðið þá
þyrfti Seðlabankinn ekki að taka lán
til gjaldeyriskaupa fyrir bankana, ef
bara LV seldi orkuna á heimsmark-
aðsverði. Ég hefi lengi spáð í leynd-
armálið álorkuverð. Í svargrein áróð-
ursmeistara Alkóa við grein Bjarkar
nefnir hún, sem dæmi um hag-
kvæmnina fyrir austan, að LV eigi
virkjunina skuldlausa eftir 40 ár og
að virkjunin geti staðið mikið lengur.
Þetta skil ég sem svo að raf-
orkuverðið greiði fjárfestinguna til
baka á 40 árum. Getur það verið?
Fasteignabraskarar vilja fá sína fjár-
festingu til baka í formi leigutekna á
10–12 árum. Mikið svakalega væri
gaman að reka iðnað á Íslandi fengj-
ust hagstæð lán fyrir fram-
leiðslutækjum til 40 ára.
Annars var tilefni þessara skrifa
grein fyrrverandi orkustjóra, „Nátt-
úrubörn“, sem birtist í Mbl. 2 júlí.
Jakob skrifar: „Það vill svo til að með
engu öðru móti geta Íslendingar lagt
stærri skerf af mörkum til að hamla
gegn gróðurhúsaáhrifum en með því
að hýsa hér á landi allan þann áliðnað
sem þeir mega“. Jakob færir svo rök
fyrir, hversu mikið við getum sparað
heiminum í CO2-losun með fram-
leiðlu á rafmagni fyrir álframleiðslu
miðað við álframleiðslu með raforku
sem fengist með brennslu á kolum
eða olíu! Ekki efast ég um að útreikn-
ingarnir séu réttir en röksemdafærsl-
an er steypa. Óskiljanlegt að mað-
urinn skilji ekki, að með því nýta alla
okkar orku í álframleiðslu og vísa
burt ýmsum öðrum umhverfisvænum
iðnaði stuðlum við að því að sá iðn-
aður fái orku framleidda með
brennslu kola eða olíu. Jakob skrifar
svo í lokin: „Sá sem raunverulega
gerir sér grein fyrir alvöru gróð-
urhúsavandans getur ekki verið and-
vígur virkjun vatnsorku og jarðhita“.
Með öðrum orðum sagt: Þeir sem
ekki vilja meira ál vilja ekki virkja.
Er heil hugsun í svona framsetningu?
Væri öll okkar orka bundin í álfram-
leiðslu, eins og Jakob leggur til, og
verðið bundið heimsmarkaðsverði á
áli, þá fengjum við fyrst að kynnast,
hvað kreppa er, þegar álverðið fellur.
Það getur gerst löngu áður en LV
hefur fengið fjárfestinguna í Kára-
hnjúkum til baka.
Fagra Ísland
Sigurður Oddsson
skrifar um rafmagn
og álframleiðslu
» Iðnaðarráðherra
gæti óskað eftir til-
boði með því skilyrði að
orkan skuli nýtt í ná-
grenni Húsavíkur.
Sigurður Oddsson
Höfundur er verkfræðingur.
HUGMYNDIR um
jarðgöng milli Dýra-
fjarðar og Arnarfjarðar
og áfram yfir í Barða-
strandarsýslu hafa
lengi verið til umræðu
og fyrir mörgum árum
tókst að koma á sam-
gönguáætlun fyrri
hluta þeirrar fram-
kvæmdar, jarðgöngum
milli Dýrafjarðar og Arnarfjarðar.
Dýrafjarðargöng koma í staðinn fyrir
einn hæsta og hrikalegasta fjallveg
landsins, Hrafnseyrarheiði, og stytta
leiðina milli Ísafjarðar og Patreks-
fjarðar um nálægt 30 kílómetra.
Þessi mikilvæga samgöngubót hefur
æ ofan í æ orðið fyrir niðurskurð-
arhnífi framkvæmdavaldsins og verið
frestað og færð afturfyrir aðrar sam-
göngubætur. Á meðan hefur svæðið
allt liðið fyrir.
Á síðasta ári gerðist það að rík-
isstjórnin sem nýlega hafði tekið við
völdum tók af skarið og ákvað að
flýta gerð Dýrafjarðarganga um tvö
ár, frá því sem áætlað var. Þannig
áttu framkvæmdir að hefjast eigi síð-
ar en árið 2010 og göngin verða tilbú-
in árið 2012. Flestir fögnuðu þessari
ákvörðun og trúðu því að nú hefði
sest í valdastóla fólk sem stæði við
orð sín gagnvart Vestfirðingum. Ég
er einn af þeim sem treysta því að svo
sé.
Lengi hafa Vestfirðingar barist
fyrir tryggum og öruggum sam-
göngum milli byggðarlaga í fjórð-
ungnum. Meðan samgöngur á sjó
voru hagkvæmasti og
fljótlegasti kostur til
flutninga og ferðalaga
áttu Vestfirðir sitt
blómaskeið með bein-
um samgöngum milli
verslunarhafna og er-
lendra viðskiptaborga í
Danmörku, Þýskalandi,
Englandi og á Spáni.
Eftir því sem ferðir
fólks og flutningar
færðust meir á vega-
kerfi landsins urðu
vestfirsku fjöllin meiri
farartálmi, hvort heldur farið er um
háar heiðar eða meðfram bröttum
hlíðum. Vestfirðir drógust afturúr
öðrum landshlutum. Og þeirri þróun
hefur ekki verið snúið við, þrátt fyrir
áralangt pot og puð.
Ýmislegt hefur auðvitað áunnist á
síðustu árum og áratugum og ber þar
hæst Vestfjarðagöngin sem tengdu
saman Ísafjörð og firðina í vest-
ursýslunni. Göngin ollu byltingu á öll-
um sviðum mannlífsins. Fæstir vilja
hugsa þá hugsun til enda hvernig
umhorfs væri hér um slóðir ef ekki
hefði komið þessi samgöngubót fyrir
12 árum. Nú eru hafnar fram-
kvæmdir við göng milli Hnífsdals og
Bolungarvíkur sem gera mun tvo
stærstu bæi Vestfjarða að einu bú-
setusvæði með öruggum samgöngum
allt árið. Samgöngum sem sóma 21.
öldinni.
Stærsti þröskuldur í samskiptum
Vestfirðinga síðustu áratugi hefur
verið samgönguleysi milli Ísafjarð-
arsýslu og Barðastrandarsýslu.
Brattir, háir og snjóþungir fjallvegir
voru ruddir milli fjarða á fimmta og
sjötta áratugnum og þóttu mikil sam-
göngubót þá. Síðan eru liðnir fimm
áratugir og framfarir í vegamálum
orðið gríðarlegar í öllum lands-
hlutum, nema hér. Milli Ísafjarðar og
Barðastrandarsýslu er enn farið um
hálfrar aldar gamla vegi sem ekki
eru opnir nema fimm mánuði á ári,
þegar vel vorar.
Nú ríður á að Vestfirðingar standi
saman um að framkvæmdir við Dýra-
fjarðargöng gangi eftir einsog ákveð-
ið hefur verið. Sveitarstjórnir á Vest-
fjörðum, Fjórðungssamband
Vestfirðinga og þingmenn kjördæm-
isins hafa stutt þessa áætlun og
hvergi hafa sést merki um að þessir
aðilar hafi í hyggju að skipta um
skoðun eða beygja af leið. Það er ekki
ætlun þess sem þetta ritar og það er
ekki ætlun þingmanna Samfylking-
arinnar í Norðvesturkjördæmi. Hér
má enginn hika, því þá gæti allt tap-
ast. Beitum frekar afli okkar í þá átt
að flýta göngunum enn meir, svo að
hægt verði að aka til Hrafnseyrar við
Arnarfjörð um ný göng á 200 ára af-
mæli Jóns Sigurðssonar 17. júní árið
2011. Það væri þjóðargjöf sem sæmdi
minningu þjóðfrelsishetjunnar.
Ekkert hik í samgöngu-
málum Vestfjarða
Sigurður Pétursson
vill Dýrafjarð-
argöng 2011
» Göng til Hrafnseyrar
við Arnarfjörð á 200
ára afmæli Jóns Sig-
urðssonar 17. júní árið
2011 væru þjóðargjöf
sem sæmdi minningu
þjóðfrelsishetjunnar.
Sigurður Pétursson
Höfundur er bæjarfulltrúi
í Ísafjarðarbæ.
MORGUNBLAÐIÐ birtir alla út-
gáfudaga aðsendar umræðugreinar
frá lesendum. Blaðið áskilur sér rétt
til að hafna greinum, stytta texta í
samráði við höfunda og ákveða
hvort grein birtist í umræðunni, í
bréfum til blaðsins eða á vefnum
mbl.is. Blaðið birtir ekki greinar,
sem eru skrifaðar fyrst og fremst til
að kynna starfsemi einstakra stofn-
ana, fyrirtækja eða samtaka eða til
að kynna viðburði, svo sem fundi og
ráðstefnur.
Innsendikerfið
Þeir sem þurfa að senda Morgun-
blaðinu greinar eru vinsamlega
beðnir að nota innsendikerfi blaðs-
ins. Formið er undir liðnum „Senda
inn efni“ ofarlega á forsíðu mbl.is.
Einnig er hægt að slá inn slóðina
www.mbl.is/sendagrein
Ekki er lengur tekið við greinum
sem sendar eru í tölvupósti.
Í fyrsta skipti sem formið er not-
að þarf notandinn að nýskrá sig inn
í kerfið, en næst þegar kerfið er not-
að er nóg að slá inn netfang og lyk-
ilorð og er þá notandasvæðið virkt.
Ekki er hægt að senda inn lengri
grein en sem nemur þeirri hámarks-
lengd sem gefin er upp fyrir hvern
efnisþátt en boðið er upp á birtingu
lengri greina á vefnum.
Nánari upplýsingar gefur starfs-
fólk greinadeildar.
Móttaka aðsendra greina