Morgunblaðið - 27.08.2008, Page 23

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. ÁGÚST 2008 23
Ógnun Gæsaskyttur liggja víða í skurðum þessa daga og horfa til himins. Á Fellsströnd er þetta skilti sem bannar skotveiðar á landareigninni. Það er verk
myndlistarmannsins Helga Þorgils Friðjónssonar en vegfarendum finnst sumum að skyttan minni nokkuð mikið á suðrænan hryðjuverkamann.
Einar Falur Blog.is
Anna Ólafsdóttir Björnsson | 26. ágúst
Heimkomur
Heimkoma Paul Rames í
nótt er mikið fagnaðar-
efni og vonandi verður
framhald málsins jafn-
ánægjulegt. Vona að það
vefjist ekki fyrir neinum
að hér á þessi ágæta fjöl-
skylda heima.
Á morgun verður annarri heimkomu
fagnað þegar landsliðið kemur heim með
sigursilfrið sitt. Smáþjóðarhjartað í mér
gleðst einlæglega.
Enn eitt ,,heimkomu“-dæmi er of-
arlega í huganum núna. Mér, eins og
fleirum, finnst að Bandaríkjamenn hafi
verið heillum horfnir undir Bush-
stjórninni. Eina leiðin til nýrrar ,,heim-
komu“ sé að kjósa Obama í nóvember
sem forseta Bandaríkjanna. Nú er hvatt
til einingar en mjótt er á mununum í
könnunum og það er auðvitað svolítið
kvíðvænlegt, en ég held þó að þetta fari
allt vel að lokum.
Meira: annabjo.blog.is
Hannes Friðriksson | 26. ágúst
Hver borgar
brúsann?
Það er gaman að sjá
frétt í Víkurfréttum nú í
dag hvað varðar fólks-
fjölgun hér í Reykja-
nesbæ og frábært að sjá
hve margir vilja flytja
hingað. Auðvitað vakna
hjá manni spurningar um eitt og annað
þessu viðkomandi og sérstaklega þegar
í ljós kemur að meginhluti þeirra sem
hingað hafa flutt undanfarin ár hafa
flutt á Vallarsvæðið. Eitt er það sem
mér datt í hug, í ljósi þess að stór hluti
þeirra sem hingað flytjast eru náms-
menn með litlar eða lágar tekjur og
leigja að manni skilst íbúðirnar frá fyr-
irtæki sem heitir Keilir, sem rekið er af
Þróunarfélaginu, Háskólavöllum og
Reykjanesbæ.
Nú er ljóst að þær tekjur sem koma
inn vegna leigunnar hljóta að mestu að
renna til Háskólavalla sem er fyrirtækið
sem á íbúðirnar, auk þess sem tals-
verður kostnaður eins og ókeypis
strætisvagnaferðir og nettenging hlýtur
að vera greiddur af þeim leigutekjum
sem þar fást.
Nú skilst mér til að mynda að það
sé hvorki Þróunarfélagið, sem þó fer
með stjórn svæðisins, né heldur Há-
skólavellir sem greiði fyrir húsa-
leigubætur eða aðra félagslega þjón-
ustu hvað svæðið varðar, auk þess sem
skólar og leikskólar séu á kostnað
Reykjanesbæjar …
Meira: smali.blog.is
Í DAG tökum við á
móti landsliði okkar Ís-
lendinga í handbolta eft-
ir frækilega framgöngu
þess á Ólympíu-
leikunum. Ég vil hvetja
alla til þess að ganga
með strákunum okkar
niður Laugaveginn
klukkan 18 í dag. Þeir
eiga mikið lof skilið fyrir
eftirminnilegustu stundina í íslenskri
íþróttasögu síðastliðinn föstudag
þegar ljóst varð að við
myndum leika um
gullið.
Það blikaði á tár á
kaffistofum, fé-
lagsheimilum og sam-
komuhúsum um allt
land. Ég man ekki eft-
ir að hafa orðið vitni
að annarri eins stund
og er fullur þakklætis
fyrir að hafa fengið að
upplifa þetta. Gamalt
íþróttakennarahjarta
veit líka hver þýðing
slíkra tíðinda er fyrir ungt fólk á Ís-
landi og slær örar fyrir vikið. Þær
fyrirmyndir sem unga fólkið hefur
eignast í landsliði okkar eru ómet-
anlegar. Þær sýna okkur líka á fleiri
sviðum að okkur eru allir vegir færir
ef samstaða er fyrir hendi.
Bara byrjunin
Ég vil líka minna á glæsilegan ár-
angur U-18 ára landsliðs pilta í hand-
knattleik en þeir höfnuðu í fjórða
sæti á Evrópumóti landsliða nú í
mánuðinum. Það sýnir okkur að
framtíðin er björt ef vel er haldið á
spöðunum. Með þessum árangri
kemur aukinn áhugi á handbolta og
mér segir svo hugur að þessi sigur sé
aðeins byrjunin. Ef vel er byggt á
þessum árangri geta Íslendingar
haldið þessari forystu og gert gott
betur.
Ég vil þakka íslenska landsliðinu
fyrir frábæra skemmtun og inn-
blástur síðustu daga og vikur.
Frammistaða strákanna hefur verið
ómetanleg. Takk fyrir mig.
Kristján L. Möller
skrifar til hand-
boltastrákanna
» Þær fyrirmyndir
sem unga fólkið hef-
ur eignast í landsliði
okkar eru ómetanlegar.
Kristján L. Möller
Höfundur er samgönguráðherra.
Velkomnir heim, strákar
Á ÞENSLUTÍMUM er al-
gengt að farið sé offari í við-
skiptum (e. overtrading). Ójafn-
vægi skapast milli verkefna
félags og getu, það færist of mik-
ið í fang miðað við það sem það
hefur úr að spila. Í besta falli
neyðist það til að rifa seglin, en í
versta falli getur slíkt komið því
á kné. Ástæður vandans geta
snúið inn á við, t.d. aukin umsvif
án tilsvarandi aukningar eigin
fjár, of mikið fjárfest í búnaði
sem skilar sér á lengri tíma, án þess að
tryggja löng lán á móti, óvenju langur gjald-
frestur veittur án fjármögnunar á móti og
tapaðar kröfur eða önnur áföll. Ytri ástæður
geta einnig verið margar, s.s. breytingar á
starfsskilyrðum, þrengingar á lánamarkaði,
og aukin verðbólga, sem jafnan kallar á
meira rekstrarfé. Afleiðingarnar eru alvar-
legar. Félagið getur ekki staðið við skuld-
bindingar sínar og missir traust, fær lakari
viðskiptakjör og minna svigrúm til fram-
kvæmda, búnaður úreldist og viðhaldskostn-
aður eykst. Óvissa skapast um launa-
greiðslur, starfsandi versnar og félagið missir
lykilstarfsmenn. Greiðsla opinberra gjalda
dregst, jafnvel vörsluskatta. Allt leiðir þetta
til verri afkomu. Mikilvægt er að bera kennsl
á einkennin í tíma. Slæm staða kallar á
slæma fjáröflun. Boðin eru einstök kjör, og
búnaður seldur þrátt fyrir að vera mik-
ilvægur. Bankareikningar eru
yfirdregnir án heimildar, fast
er sótt á um aukin lán vegna
„neyðartilvika“, s.s. launa-
greiðslna. Veðsetning eigna
vex. Arðgreiðslur til hluthafa
falla niður og verð hlutabréfa
félagsins fellur þar með. Leynd
eykst um reksturinn, skamm-
sýni eykst, stjórnendur hafa
rangt við í samskiptum við
mikilvæga birgja, þeir verða
einráðir og uppteknir við að
halda rekstrinum gangandi frá
degi til dags. Átti kröfuhafar
sig á vandanum geta þeir oft varið hagsmuni
sína og jafnvel bjargað félaginu með því að
knýja á um úrbætur. Oftast eiga bankar
frumkvæðið. Reyndir lánamenn banka verða
þá eins konar „læknar“ slíkra fyrirtækja og
gera mikið gagn.
Læknirinn er veikur
Athygli vakti að afkoma banka var dágóð á
fyrsta ársfjórðungi. Hún átti þó uppruna sinn
í áfalli fyrir þjóðina, þ.e. gengisfalli krón-
unnar. Á öðrum ársfjórðungi var afkoma enn
dágóð, því miður aftur vegna óhapps fyrir al-
menning, þ.e. ört vaxandi verðbólgu. Hagur
þjóðar og banka á hins vegar saman. Fin-
ancial Times yfirsást þetta, sem er ágætt,
það gefur okkur kannski frest til að takast á
við vandann.
Bankarnir hafa nú þanið sig svo mjög að
efnahagsreikningur þeirra er nálægt 12-föld
þjóðarframleiðslan. Nær 60% þessara um-
svifa eru landinu óviðkomandi. Þeir þekkja
ekki mun á vexti og þenslu. Þeir refsuðu lög-
gjafarvaldinu fyrir að veita þeim samkeppni
með Íbúðalánasjóði og dældu þá óhemju fé
inn í hagkerfið. Þeir hækkuðu lánshlutfall sitt
í allt að 100%, sáu hækkunina valda árlegum
hækkunum á fasteignamarkaði og lánuðu
jafnóðum aftur út á hana. Þeir tóku hundruð
milljarða að láni hjá lífeyrissjóðum í þessu
skyni til fimm ára og endurlánuðu til 40 ára.
Svipað hafa þeir gert í erlendum lánum. Þeir
gerðu ekki ráð fyrir neinu öðru en að lífeyr-
issjóðir og erlendir bankar mundu vilja fram-
lengja lán sín og á óbreyttum vöxtum.
Sjálftökumenn
Bankar eru nú farnir að gefa út „sérvarin
skuldabréf“. Það þýðir að ný lán til þeirra
eru betur tryggð en þau eldri, á kostnað fyrri
lánveitenda. Þeir fá ekki þau lán erlendis sem
þeir vilja og yfirbjóða því erlenda innláns-
markaði. Þeir láta í veðri vaka að innlánin
séu „tryggð“. Þeir vita betur og hafa rangt
við. Innlán sem útibú þeirra erlendis veita
viðtöku eru á ábyrgð hins íslenska Trygg-
ingasjóðs viðskiptabanka. Hann er óburðugur
og ófær um að tryggja þau. Þeir fara á svig
við reglur Seðlabankans til að ná meira fé
þaðan, brjóta þær ekki beinlínis en fara í
kringum þær og hafa rangt við. Skuld þeirra
við Seðlabankann hækkar nú um 70 milljarða
á mánuði. Þeir hafa hætt að veita ný lán til
framkvæmda og þannig hlaupið frá skyldum
sínum við viðskiptavini sína. Formaður sam-
taka þeirra lýsti því yfir fyrr í sumar að að-
gerðir ríkisstjórnarinnar í íbúðalánamálum
væru „ömurlegar“. Því næst tók hann, ásamt
vitorðsmanni sínum og félaga, yfir 600 millj-
ónir króna út úr bankanum, sem þeir stungu
í eigin vasa.
Aðgerðaleysi
Hættumerki ber að lesa og bregðast síðan
myndarlega við. Bankarnir hafa farið offari.
Þeir eru nú fársjúkir og með óráði. Því leng-
ur sem dregst að taka á vandanum því verri
verður hann átaks. Með grein minni í Mbl.
hinn 14. janúar 2005 „Fyrst draumur, svo
martröð“ varaði ég tímanlega við þróuninni
og með grein í sama blaði hinn 15. apríl sl.
„Ósjálfbjarga bankar“ gerði ég grein fyrir
hvernig má í senn verja íslenskan almenning
fyrir þeirri áhættu sem óvitarnir hafa skapað
og jafnframt koma ábyrgð yfir þá erlendu
stórbanka og vogunarsjóði sem veittu þeim
þau lán sem áhættunni valda. Aðgerðaleysi er
ábyrgðarleysi.
Eftir Ragnar Önundarson » Bankarnir hafa farið offari.
Þeir eru nú fársjúkir og
með óráði. Því lengur sem
dregst að taka á vandanum, því
verri verður hann átaks.
Ragnar Önundarson
Höfundur er viðskiptafræðingur, bankamaður og
fjármálaráðgjafi.
Að færast of mikið í fang