Morgunblaðið - 31.08.2008, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 31. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Erlent
Eftir Guðnýju Hrafnkelsdóttur
gudnyh@mbl.is
M
argaret Thatcher,
fyrrverandi for-
sætisráðherra Bret-
lands, varð í stjórn-
artíð sinni tíðrætt
um frelsi. Í ræðustóli sagði hún eitt
sinn að fólk ætti að kappkosta að
viðhalda frelsinu, ekki bara fyrir
sjálft sig, heldur fyrir börnin sín
„svo þau geti skapað bjarta framtíð
og búið áfram við þá blessun og
ábyrgð sem fylgja frelsinu“.
Það er þó fullljóst að Margaret
var aldeilis enginn sérfræðingur í
uppeldi barna. Það þarf ekki annað
en skoða skrautlegan feril sonar
hennar eða lesa viðtöl við dóttur
hennar til að sjá það.
Margaret eignaðist tvíburana
Mark og Carol með eiginmanni sín-
um Denis 15. ágúst 1953. Uppeldi
barnanna átti þó ekki hug hennar og
hjarta.
Ráðlagt að yfirgefa landið
Sögur fara af því að sá tími sem
hún átti aflögu utan vinnu hafi nær
eingöngu farið í Mark, sem sagður
er hafa verið augasteinn foreldr-
anna. Einnig hefur vakið athygli að í
æviminningum hennar er Mark
reglulega nefndur en Carol mun síð-
ur.
Flestir myndu þó segja að Mark
hafi farið heldur illa með það frelsi
og þá ábyrgð sem honum var falin.
Mark, sem erfði barónstitil föður
síns þegar hann lést árið 2003, er
þekktur að endemum.
Það segir meira en mörg orð að
þegar Mark spurði hvort
hann gæti lagt móður sinni lið
fyrir kosningarnar 1987 svaraði fjöl-
miðlafulltrúi hennar, sir Bernard
Ingham, sem var mjög beinskeyttur
maður: „Farðu úr landi.“
Það fyrsta sem hneykslaði al-
menning var þegar Mark týndist í
Sahara-eyðimörkinni tuttugu og
átta ára að aldri. Hafði hann þá
ákveðið að taka þátt í kappakstri
ásamt félögum sínum og það fór
ekki betur en svo að hann var týnd-
ur í sex daga. Var það í fyrra skiptið
af tveimur sem Margaret sást fella
tár. Síðara skiptið var þegar hún lét
af starfi sem forsætisráðherra.
Margaret var áfram um að haft væri
uppi á tæplega þrítugum syni sín-
um. Gríðarleg leit hófst að drengn-
um og voru m.a. notaðar tíu flug-
vélar og kostnaðurinn nam
hundruðum þúsunda sterlings-
punda.
Orð Marks um hremmingarnar,
eftir að hann loks komst í leitirnar,
voru aðeins til að hella olíu á eldinn.
Hann hafði í raun ekki villst sjálfur,
heldur var það öðrum að kenna að
hann týndist. Margaret hélt hins
vegar hlífiskildi yfir syni sínum og
vildi ekki trúa því að hann hefði gert
neitt af sér. Sagði hún hann afburða
kláran dreng sem „gæti selt eskimó-
um snjó og aröbum sand“.
Með ævintýrum sínum í við-
skiptaheiminum næstu árin tókst
honum rækilega að stimpla sig sem
svarta sauð fjölskyldunnar. Hefur
það helst vakið athygli manna að
hann hefur notað sér nafn móður
sinnar til að koma sjálfum sér áfram
og sanka að sér seðlum. Fyrst var
hann ásakaður um slíkt er hann hélt
til Ómans til að aðstoða steinsteypu-
fyrirtæki við að landa milljónasamn-
ingi, einungis degi eftir að Margaret
kom þangað sjálf í opinbera heim-
sókn.
Öllu alvarlegri eru ásakanir um
að hann hafi þegið milljónir punda í
umboðslaun í tengslum við vopna-
sölusamning milli Sádi-Arabíu og
Bretlands sem móðir hans skrifaði
undir. Ásakanir sem þessar hafa
alla tíð fylgt Mark. Sumar þeirra
hafa ekki aðeins verið þungar og al-
varlegar, heldur einnig vandræða-
legar fyrir fullorðinn manninn. Árið
1995, er hann var fjörutíu og
tveggja ára, lék til að mynda grunur
á að hann hefði farið á fund furstans
af Abu Dhabi með handskrifað bréf
frá móður sinni, til að ná við hann
viðskiptasamningi.
Mark hefur hins vegar alltaf neit-
að öllum staðhæfingum um að hann
noti móður sína sér til framdráttar
og sagt að hann hefði náð alveg jafn
langt í viðskiptaheiminum þótt móð-
ir hans hefði ekki verið forsætisráð-
herra.
Þrátt fyrir að árin líði og Mark
eldist virðast strákapör hans engan
endi ætla að taka. Væri reyndar
nær að kalla tilþrif hans á sviði við-
skipta síðustu árin glæpsamleg
klækjabrögð.
Á það sérstaklega við aðild hans
að samsæri um að steypa af stóli
ríkisstjórn Afríkuríkisins Miðbaugs-
Gíneu árið 2004. Var hann ákærður
fyrir að hafa tekið þátt í samsærinu,
m.a. með því að taka á leigu þyrlu,
og settur í stofufangelsi í Suður-
Afríku, en þar bjó hann með fjöl-
skyldu sinni.
Margaret hjálpaði þá syni sínum
og lagði fram tryggingafé, rúmlega
165 þúsund sterlingspund, í því
skyni að fá son sinn leystan úr haldi.
Fyrst um sinn neitaði Mark öllum
ásökunum. Snemma árs 2005 játaði
hann hins vegar fyrir dómi í Suður-
Afríku að hafa óafvitandi stutt
valdaránstilraunina. Hann hefði
leigt þyrlu í þeirri trú að hún yrði
notuð til hjálparstarfsemi en í raun
átti að nota hana til að flytja til
landsins leiðtoga stjórnarandstöð-
unnar. Var hann dæmdur í fjögurra
ára skilorðsbundið fangelsi og til
greiðslu sektar.
Féll í skugga bróður síns
Á uppvaxtarárum tvíburanna fór
minna fyrir Carol en bróður hennar.
Hún var að mestu alin upp af barn-
fóstrum þar til hún komst á skóla-
aldur, en þá var hún send í heima-
vistarskóla. Hún var ekki mikið
fyrir að koma sér í vandræði og því
var ekki mikið fjallað um hana í fjöl-
miðlum. Í viðtali við breska dag-
blaðið Mirror var haft eftir henni að
Mark hefði verið meira heillandi í
augum almennings, á meðan hún
var litlaus og dauf.
Í sama viðtali sagði hún að upp-
vaxtarárin hefðu oft á tíðum verið
einmanaleg. Systkinin fengu ekki
leyfi til að leika sér við börnin í
hverfinu og þau máttu ekki hringja í
móður sína á daginn, því þau gætu
truflað hana. Einnig hefur verið haft
eftir Carol að hún hafi haft meiri
samskipti við ritara móður sinnar en
hana sjálfa. Leit hún á suma rit-
arana sem systur sínar. Að sama
skapi ruglaði Margaret oft saman
nöfnum ritaranna og dóttur sinnar.
Denis stundaði viðskipti og hann
gat ekki hugsað sér að vera heima
með börnunum ef móðirin var ekki
heima. Svo þau hittu foreldra sína
oftast aðeins um helgar og á frídög-
um, svo lengi sem ekkert mikilvæg-
ara hélt þeim í vinnunni. Þau voru
því ekki efst á forgangslistanum.
Carol lærði blaðamennsku og
flutti til Ástralíu til starfa nokkrum
árum áður en móðir hennar varð
forsætisráðherra. Hefur hún æ síð-
an haft aðalaðsetur utan Bretlands,
þó svo hún eigi einnig íbúð í Lond-
on. Það kom aðeins einu sinni fyrir í
forsætisráðherratíð Margaret að
hún sýndi Carol opinberlega móð-
urlega umhyggju. Carol átti í ást-
arsambandi við stjórnmálamanninn
Jonathan Aitken sem endaði illa. Í
kjölfarið sagðist Margaret aldrei
veita manni starf sem „grætt hefði
Carol“.
Samhliða blaðamennskunni hefur
Carol skrifað nokkrar bækur, þeirra
á meðal Diary of an Election: with
Margaret Thatcher on the Campa-
ign Trail og ævisögu föður síns, Be-
low the Parapet: the Biography of
Denis Thatcher. Hún vakti þó fyrst
verulega athygli í fjölmiðlum ytra
árið 2005, er hún tók þátt í raun-
veraleikaþættinum I’m a Cele-
brity … Get Me Out of Here! og bar
sigur úr býtum.
Þátturinn, sem líkist bandaríska
raunveruleikaþættinum Survivor,
gengur út á að þrauka í nokkrar vik-
ur í regnskógi í Ástralíu ásamt fleiri
þekktum einstaklingum án allra
helstu nauðsynja. Þátttakendur
þurfa m.a. að keppa í undarlegustu
hlutum. Carol afrekaði að borða lif-
andi lirfur og dýraeistu, sem Bret-
um þykir ekki herramannsmatur, og
var að lokum krýnd drottning frum-
skógarins.
Fjölskyldan ekki í fyrsta sæti
 Börn Margaret og Denis Thatcher, Mark og Carol, hafa lifað skrautlegu og viðburðaríku lífi.  Upp-
tekin af því að ráðleggja öðrum um barnauppeldi virðist Margaret hafa gleymt að ala upp sín eigin.
© Hulton-Deutsch Collection/CORBIS
Saman komin Fjölskyldan og börnin voru aldrei efst á forgangslista Margaret og Denis Thatcher.
Í HNOTSKURN
»Bók Carol Thatcher, ASwim-On Part in the Gold-
fish Bowl: A Memoir verður
gefin út 4. september nk.
» Í bókinni segir Carol með-al annars frá hrakandi
minni móður sinnar.
»Fyrst tók hún eftir aðminni móður hennar hrak-
aði þegar hún ruglaði saman
Bosníu og Falklandseyjum.
» Í dag er minnið mun verraog Carol þarf margoft að
minna hana á að Denis, eig-
inmaður Margaret til fimmtíu
ára, sé látinn.
»Segir hún móður sína veraí sínum eigin heimi.
Nýjasta bók Carol Thatcher, A Swim-On Part inthe Goldfish Bowl: A Memoir, kemur út 4. sept-
ember nk. Í bókinni lítur hún yfir farinn veg og skrif-
ar einnig um fjölskyldu sína. Dagblaðið The Daily Ma-
il birti í síðustu viku útdrátt úr bókinni, þar sem Carol
skrifar um minnisleysi 83 ára móður sinnar, sem
Margaret hefur þjáðst af síðustu átta ár. Margaret var
áður þekkt fyrir að hafa óbrigðult minni og skrifar
Carol að það hafi verið mikið áfall fyrir sig þegar hún
fór fyrst að taka eftir minnisleysinu. Ruglaði móðir
hennar þá saman Bosníu og Falklandseyjum í sam-
ræðum sem þær áttu um stríðið í fyrrum Júgóslavíu.
Að sögn Carol fer henni hratt versnandi og suma
daga man hún ekki byrjun á setningu sem hún er við
að enda.
Ýmsar spurningar hafa vaknað eftir að útdrátt-
urinn var birtur. Sumum finnst eðlilegra að Carol biði
með bókaútgáfuna þar til móðir hennar væri látin og
halda því fram að útgáfan sé fyrst og fremst tilraun
Carol til að græða pening á móður sinni, líkt og Mark
bróðir hennar hefur svo oft verið sakaður um. Öðrum
finnst ekki mikið tiltökumál að kona á níræðisaldri
sýni merki um elliglöp og þykir það ekki efni í bók.
Í útdrættinum minnist Carol einnig lítillega á bróð-
ur sinn Mark, en þau hafa ekki haft mikil samskipti
sín á milli síðan á æskuárunum. Segir hún að vand-
ræðagangur Marks síðustu árin hafi haft slæmar af-
leiðingar á heilsu móður þeirra. Hafi hún ekki aðeins
átt við minnisleysi að glíma, heldur stöðugt haft
áhyggjur af syni sínum.
Carol hefur annars sjaldan tjáð sig opinberlega um
bróður sinn. Hún lét þó hafa eftir sér í viðtali við dag-
blaðið The Independent á sínum tíma að það hefði
haft ákveðna kosti að Mark týndist í miðri eyðimörk.
„Við gátum tekið því rólega um stund, þar sem Mark
hafði tekið að sér að vera neyðarlegi fjölskyldu-
meðlimurinn.“
Það má því með sanni segja að Thatcher fjölskyldan
sé ekki sú samrýmdasta og er jafnvel hægt að kenna
framabrölti um hvernig fór. Margaret býr enn í Lond-
on, Carol býr í Sviss ásamt maka sínum og Mark í
Bandaríkjunum með fjölskyldu sinni. Járnfrúin er síð-
ur en svo sátt með málavöxtu og hefði frekar viljað
hafa börnin búandi í nágrenni við sig. Eða í það
minnsta í sama landi. Carol gefur hins vegar lítið fyrir
þessar kvartanir móður sinnar: „Móðir getur ekki
skynsamlega búist við því að fullorðin börn hennar
flýti sér til hennar núna til að bæta upp fyrir liðna
tíma. Fjarstödd móðir sem verður að yfirdrifinni
ömmu er ekki leiðin að jafnvægi.“
Skrifað um elliglöp