Morgunblaðið - 31.08.2008, Blaðsíða 34

Fáðu fréttirnar
sendar í símann þinn
34 SUNNUDAGUR 31. ÁGÚST 2008 MORGUNBLAÐIÐ
www.schballett.is
Innritun og upplýsingar
í síma 561 5620 frá kl. 10 -16.
Kennsla hefst
15. september
HVERAGERÐI
Suðurlandsvegur Heilsustofnun NLFÍ
Verslunarmiðstöð
Hótel Örk
Eden
Hverasvæði
Varmá
Garðyrkjuskóli ríkisins
Laugaskarði
Sundlaugin í
Grunnskóli
Hönnunarsamkeppni um miðbæ
Hveragerðis
H V E R A G E R Ð I S B Æ R
Hveragerðisbær | Sunnumörk 2 | 810 Hveragerði | Sími 483 4000 | Fax 483 4801 | hve@hveragerdi.is |
Hveragerðisbær efnir hér með til samkeppni um hönnun miðbæjar Hveragerðisbæjar. Keppnin er haldin í samvinnu við
Arkitektafélag Íslands. Keppnin er framkvæmdakeppni samkvæmt samkeppnisreglum AÍ. Rétt til þátttöku hafa:
§ félagar í Arkitektafélagi Íslands.
§ aðrir þeir, sem hafa rétt til skipulagsgerðar skv. gr. 2.7 í skipulagsreglugerð nr. 400/1998.
§ nemendur í arkitektúr og skipulagsfræðum.
Keppnislýsing verður afhent endurgjaldslaust frá og með 1. sept. næstkomandi á skrifstofu Arkitektafélags Íslands, Engjateigi
9, 2. hæð, 105 Reykjavík á milli kl. 9.00 og 13.00 og á skrifstofu Hveragerðisbæjar Sunnumörk 2 á milli kl. 10.00 og 15.00, alla
virka daga. Einnig er hægt að nálgast keppnislýsinguna á heimasíðu Arkitektafélagsins og Hveragerðisbæjar
Önnur samkeppnisgögn verða afhent gegn skilatryggingu að upphæð kr. 5000, á skrifstofu Arkitektafélags
Íslands, milli kl. 9.00 og 13.00 virka daga. Nánari upplýsingar er að finna í keppnislýsingu. Skilafrestur er til 1. desember 2008.
Skipulags- og byggingarfulltrúinn í Hveragerði.
www.ai.is
www.hveragerdi.is
eftir Arnþór Helgason
arnthorh@mbl.is
Súkkulaði er vinsælt um allanheim. Flestir líta á það semsætindi og ímynda sér aðsvo hafi ætíð verið. Margir
vilja nú hverfa aftur til fyrri tíma
þegar sykur þekktist ekki og súkku-
laðið var beiskt á bragðið, svo beiskt
að menn krydduðu það á ýmsa vegu
til þess að bragðbæta það. Þá er
einnig horfið til fyrri fram-
leiðsluhátta og kakóbaunirnar jafn-
vel ekki hreinsaðar jafnrækilega og í
hefðbundnum súkkulaðiverk-
smiðjum.
Súkkulaði er notað við ýmis tæki-
færi. Menn gefa það vinum sínum og
unnustum, þess er neytt við hátíðleg
tækifæri og tækni nútímans hefur
séð til þess að kynstrin öll af alls
konar súkkulaði eru nú til reiðu
hverjum sem er og hafa vill.
Þá er súkkulaði notað til þess að
skreyta ýmis matvæli og gefa þeim
sérstakan keim. Má nefna ávexti,
brauð, kjöt og ýmiss konar sósur og
álegg úr súkkulaði. Þó hefur enn
ekki heyrst talað um súkku-
laðihúðaðan fisk.
Beiskur töfradrykkur
Eftir því sem næst verður komist
er kakótréð upprunnið í regn-
skógum Amazon-svæðisins. Forn-
þjóðir Mið-Ameríku brugguðu
beiskan drykk úr baunum þess þeg-
ar á öðru árþúsundi f. Kr. og neyttu
hans við ýmis tækifæri. Súkkulaðið
var mikilvægur hluti trúar þeirra og
menningar.
Mayarnir hinir fornu ræktuðu ka-
kótré ekki síðar en á 6. öld en úr
fræbelgjum þeirra koma hinar
margrómuðu kakóbaunir. Þeir söfn-
uðu baununum, verkuðu þær, rist-
uðu þær og möluðu. Úr duftinu var
búið til deig sem var blandað saman
við vatn og maísmjöl. Drykkurinn
var svo kryddaður með chile-pipar
og ýmiss konar kryddi. Úr þessu
varð afar bragðmikill og freyðandi
drykkur sem var borinn fram kald-
ur.
Mayarnir kölluðu kakótréð caca-
huaquchtl. Orðið súkkulaði er dregið
af xocoatl sem er einnig úr máli Ma-
yanna og merkir „beiskur vökvi“.
Kakóbaunir sem gjaldmiðill
Aztekar, sem réðu miklum hluta
Mið-Ameríku um skeið, lærðu að
nýta sér kakó. Þegar um 1200
kröfðu þeir undirokaðar þjóðir um
skatta sem greiddir voru í kakó-
baunum, en þær voru helsti gjald-
miðillinn þeirra á meðal.
Hjá mayum hinum fornu neytti
almenningur sjaldan súkkulaðis, en
það var einkum drykkur æðstu höfð-
ingja og embættismanna. Á meðal
azteka drukku það einkum kon-
ungar, prestar, hátt settir herfor-
ingjar og mikils metnir kaupmenn.
Þeir trúðu því að súkkulaði færði
mönnum hreysti, heilbrigði, visku og
aukna kynhvöt. Montezuma, síðasti
konungur azteka, neytti rauðleits
súkkulaðis úr gullstaupum sem var
fleygt eftir að hafa verið notuð í eitt
skipti. Hann hafði svo mikla trú á
mætti þess að hann drakk iðulega 50
staup á dag af þessum beiska drykk.
Prestar maya og azteka notuðu
kakóbaunir sem fórn handa guðum
sínum og báru fram kalda súkku-
laðidrykki á meðan á fórn-
arathöfnum stóð.
Þegar Columbus kom úr fyrsta
leiðangri sínum til Ameríku hafði
hann með sér kakóbaunir. Menn
gerðu sér þá ekki grein fyrir verð-
mæti þeirra. Sögur herma að hann
hafi kynnst kakóbaunum sem gjald-
miðli og neytt súkkulaðis þegar
hann kom til Níkaragúa árið 1502,
en ekki gert sér grein fyrir verð-
mæti þess.
Spánverjar rækta gjaldmiðil
Árið 1521 sigraði Hernán Cortés,
spænskur herforingi, síðasta kon-
ung azteka, Montezuma og herlið
hans, en Spánverjar höfðu komið til
Mexíkó tveimur árum áður og náð
hluta landsins undir sig. Spánverj-
arnir kröfðust þess að höfðingjar az-
teka afhentu öll auðæfi sín ella væri
þeim búinn bráður bani. Þeir létu af
hendi gull sitt og gersemar, en um-
fram allt kakóbaunir sem voru eins
og áður sagði einn helsti gjaldmiðill
þeirra.
Cortés hafði þegar orðið hrifinn af
kakóbaununum og hugsaði sér gott
til glóðarinnar að geta ræktað eyri
sem væri jafnvirði spænsku doblún-
unnar (gullmyntar). Stofnaði hann
ekrur í þessu skyni í nafni spænsku
krúnunnar og varð það upphafið að
ábatasömum viðskiptum.
Árið 1528 flutti Cortés með sér
fyrsta súkkulaðifarminn til Evrópu
og kynnti þennan eðaldrykk við
hirðina. Náði hann skjótum vinsæld-
um. Sagt er að honum hafi fyrstum
Súkkulaði
sælu vekur
Í HNOTSKURN
»1492 Columbus siglir til Am-eríku.
1513 Spænskur leiðangursmaður
kaupir þræl fyrir 100 kakóbaun-
ir.
»1528 Súkkulaðið berst tilSpánar.
»1670 Kakóbaunir eru fluttar til
Filippseyja og ræktun hefst.
»Veitingahús í Lundúnumfara að selja súkkulaðikökur
og snúða að spænskri fyrirmynd.
»1853 Ofurtollar á súkkulaðifelldir niður í Bretlandi.
»1875 Mjólkursúkkulaði kem-ur á markað í Sviss eftir 8
ára tilraunir.
»1913 Svisslendingar fram-leiða fyllt súkkulaði.
»1923 CMA, samtök amer-ískra súkkulaðiframleiðenda,
stofnuð.