Morgunblaðið - 05.09.2008, Page 17

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. SEPTEMBER 2008 17
VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
Í HNOTSKURN
»Opinber umsvif fara vax-andi á Íslandi. Sem hlutfall
af landsframleiðslu hafa þau
aukist um tæp 10% á síðustu
tíu árum.
»Framundan eru verkefnisem munu kosta skatt-
greiðendur hundruð milljarða.
Tónlistarhús, háskólasjúkra-
hús, samgöngumannvirki,
orkuvirki o.fl.
FRÉTTASKÝRING
Eftir Þorbjörn Þórðarson
thorbjorn@ml.is
TIL þess efla trúverðugleika fjár-
lagarammans ætti að innleiða bind-
andi útgjaldaþak fyrir hvert ráðu-
neyti yfir heilt kjörtímabil. Þak af
þessu tagi myndi draga úr pólitísk-
um þrýstingi á aukin útgjöld og
auka framlag fjármálastjórnarinnar
til sveiflujöfnunar. Þetta er meðal
þess sem kemur fram í nýútkom-
inni skýrslu Viðskiptaráðs Íslands
um útþenslu hins opinbera.
Útgjaldaþróun hins opinbera hef-
ur verið á skjön við þróun annarra
ríkja innan Efnahags- og framfara-
stofnunar Evrópu [OECD]. Þannig
hafa útgjöld sem hlutfall af lands-
framleiðslu heldur dregist saman
meðal OECD-ríkja á sama tíma og
þau hafa vaxið hér.
Auknar tekjur
en minna aðhald
„Þegar litið er til raunvaxtar í
rekstrarútgjöldum undanfarin ár er
ljóst að 2/3 hluta þess vaxtar má
rekja til hækkunar á launum og
launaígildum innan almannatrygg-
ingakerfisins,“ sagði Árni Mathie-
sen fjármálaráðherra, á morgun-
verðarfundi Viðskiptaráðs Íslands í
gær þar sem skýrslan var kynnt.
Í skýrslunni kemur fram að hið
opinbera hefur aukið umsvif sín
verulega á undanförnum árum. Svo
dæmi sé tekið námu útgjöld hins op-
inbera 43% af landsframleiðslu árið
2007. Í skýrslunni kemur jafnframt
fram að góð skuldastaða ríkis og
sveitarfélaga sé nær eingöngu til
komin vegna stóraukinna tekna en
ekki aðhalds í rekstri.
Útgjöldin hafa
vaxið mjög hratt
„Útgjöld hins opinbera hafa vaxið
mjög hratt,“ sagði Frosti Ólafsson,
hagfræðingur Viðskiptaráðs. „Vöxt-
ur útgjalda hins opinbera hefur ver-
ið mun hraðari á Íslandi heldur en í
öðrum OECD-löndum. […] Vöxtur-
inn er mestur í opinberri stjórn-
sýslu og er sama hvort horft er tíu
ár aftur í tímann eða lengur,“ sagði
Frosti. „Vegna þess hve laun eru
stór hluti af ríkisútgjöldunum má
segja að bættur hagur almennings í
landinu leiði sjálfkrafa til aukningar
á útgjöldum hins opinbera,“ sagði
Árni.
Aukið vægi fjármálareglna
„Fjármálareglur [hafa] fengið
aukið vægi í OECD-ríkjum undan-
farin ár. Ísland er engin undantekn-
ing hvað það varðar. Þótt vel hafi
gengið að fylgja þessum reglum
undanfarin ár hafa komið upp vara-
samir tímapunktar, sérstaklega í
kringum kosningar,“ sagði Árni.
„Sú reynsla segir, ef eitthvað er,
að það þurfi að herða þessar [fjár-
mála]reglur enn frekar. Jafnframt
er vinna í gangi að fá sveitarfélög til
að undirgangast sambærilegar fjár-
málareglur og taka þannig virkan
þátt í efnahagsstjórn landsins. Það
væri mjög jákvætt ef þau féllust
sjálfviljug á það,“ sagði Árni.
„Það hefur verið á döfinni í eitt og
hálft ár,“ sagði Halldór Halldórs-
son, bæjarstjóri á Ísafirði og for-
maður Sambands íslenskra sveitar-
félaga [SÍS], í samtalið við
Morgunblaðið. „Við höfum lagt fram
mjög ígrundaðar tillögur í því máli
til fjármálaráðuneytisins,“ bætti
Halldór við. Hann sagðist bíða eftir
viðbrögðum frá ráðuneytinu.
Áhrifalítil löggjöf
Núverandi löggjöf um fjármál
sveitarstjórna og framlag þeirra til
hagstjórnar er tiltölulega áhrifalítil,
segir í skýrslu Viðskiptaráðs. Sam-
kvæmt sveitarstjórnarlögum mega
sveitarfélög ekki skila fjárhagsáætl-
un með halla en þau hafa heimild til
að breyta og endurskoða fjárhags-
áætlanir sínar á öllum stigum. Þörf
er á útgjaldareglu sveitarfélaga til
þess að veita þeim aðhald í rekstri.
Sigurður Snævarr borgarhag-
fræðingur hefur setið í samráðs-
nefnd SÍS um efnahagsmál:
„Grunnreglan yrði sú að útgjöld
sveitarfélaga mættu bara vaxa um
ákveðna lága prósentu á hverju ári
en útgjöldin myndu ekki hækka eða
lækka eftir því sem tekjur ykjust
eða minnkuðu. Þetta myndi hafa
það í för með sér að þegar vel áraði
mynduðu sveitarfélögin afgang sem
þau gætu síðan nýtt þegar rekst-
urinn stæði illa,“ segir Sigurður.
Slíkar reglur yrðu ekki lögbundn-
ar. Árni Mathiesen sagði að það
væri minni skuldbinding fólgin í lög-
bindingu útgjaldareglna, hið póli-
tíska aðhald væri í raun nóg til þess
að menn héldu að sér höndum.
Vilja hertar útgjaldareglur
 Útgjaldaþróun hins opinbera á skjön við önnur OECD-ríki  Nauðsynlegt að innleiða bindandi
útgjaldaþak á ríkisútgjöld til að efla trúverðugleika  Unnið að fjármálareglum fyrir sveitarfélög
Morgunblaðið/G.Rúnar
Útgjöldin Frosti Ólafsson, t.v., og Árni Mathiesen á fundi Viðskiptaráðs.
=> 4
=> 2
'&'
+
,$-'
,$-'
?
?
=> 0
5 @>
*%*)'
$$
,$-(
,$-
?
?
-A #
B , C
++%+
*%*)
,$-&
,$-*
?
?
D79
-
>
%$(*
(%*&
,*-
,*-)
?
?
=> 663
=> 74
'%+*+
)'(
,+-*
,$-*
?
?
8 &  
> ?6(@- .> ?65.= A.#,@, !!'
9: 3!
)
1 ) 3 #

()#E ;)

&$ $ ;)
@  '$ $ ;)
F!& ;)
(!&!$ " ! ;)
/) !%! )G( . ( ,
E#( , !$ $ ;)
 :!. @  ;)
," ! ( , ;)
= $#( ;)
9
B
9&$ % $H@ $8 $* D*$)" ;)
I $ ;)
;#
:
/
8 

&( &!E
!$A J

&( &!E
#&$(# %
KD
! @ !
DL$J @ 
BM;#$! ;)
7#J%! ;)
!( &'8! ;)
9
7 &
/
< 
N#& $J
( %! % N
/@ $ ,! ;)
/ % !8  ;)
'=


(-(#
'-&
*-&
#-+
+'-#+
+$-$
*&-'&
#&&-&&
*$-&
'-)&
$-'&
-#*
)'-'&
*&&-&&
+(*-&&
*+*-&&
+-&
*+-&
*-*)
-&
$('&-&&

+ /
 "
 
,..4
,.564
,&4
,64
,.5.4
,6564
&&&4
,&6-4
,&764
,.&84
,&%4
,%4
,&-%4
,
,
,5.4
,&64
,
,
,
,%864
,
,
!8! &!
, .!
7!("8  ( , .O
 9 (
6102
6045121
42604
63262022
3323466
635
6060102
6066000
2465604
66522211
634
50305616
66566


34450
62466
H
H
H
66652
H
H
2P2
4P
3P1
P63
64P23
65P53
P3
200P
5P4
14P
5P5
1P
04P4
P
6263P
66P
631P
H
H
H
523P
H
H
2P21
4P14
2P
P
64P6
65P3
P4
P
5P33
13P
5P46
1P1
04P1
5P
625P
2P
630P
6P1
P60
1P3
5233P
6P3
3P
D'(,!
!8! &
66
3
66
50
4
1

664
3
1

52
4
H
H
6
2
H
H
H
6
H
H
- .#&!.
!8#$8
401
401
401
401
401
401
401
401
401
401
401
401
401
01
501
401
401
621
311
521
401
6411
51

7

7
„VIÐ afgreiðum öll mál með sama
hætti, sama hver á í hlut og gerum allt
til að bjarga verðmætum Icebank
með hagsmuni hluthafa að leiðar-
ljósi,“ segir Agnar Hansson banka-
stjóri Icebank.
Hann vill ekki tala um einstakar
lánafyrirgreiðslur til viðskiptamanna
og neitar hvorki né játar að félagið
Suðurnesjamenn hafi fjármagnað
kaup í Sparisjóði Keflavíkur með láni
frá Icebank.
Í Viðskiptablaði Morgunblaðsins í
gær kom fram að félagið Suðurnesja-
menn væri komið í vanskil með lán í
Icebank, sem notað var til að kaupa
hlut í Sparisjóði Keflavíkur.
Eiríkur Tómasson, útgerðarmaður
og stjórnarformaður Suðurnesja-
manna, segir að ekki hafi verið vilji til
að leggja fram auknar tryggingar fyr-
ir láninu. Lánið er í erlendri mynt og
hefur hækkað á meðan verðmæti
hlutarins í Sparisjóði Keflavíkur hef-
ur hrunið. Suðurnesjamenn ætluðu
upphaflega að kaupa hlut ríkisins í
Hitaveitu Suðurnesja. Þegar það
gekk ekki eftir keypti félagið hlut í
Sparisjóði Keflavíkur, Icebank og
Bláa lóninu. Auk Eiríks koma Grímur
Sæmundsen í Bláa lóninu að þessu fé-
lagi, Pétur Pálsson í Vísi, Grindavík,
og Bergþór Baldvinsson í Nesfiski.
Geirmundur Kristinsson, sparisjóðs-
stjóri í Keflavík, segir þá hafa átt hlut
í Suðurnesjamönnum en selt. Guðjón
Stefánsson, kaupfélagsstjóri á Suður-
nesjum, býst ekki við að fá neitt fyrir
fjárfestingu í félaginu.
Eiga enga peninga
Forsvarsmenn Suðurnesjamanna,
sem Morgunblaðið ræddi við, segja
boltann núna vera hjá Icebank. Ekki
sé greitt af láninu enda eigi félagið
enga peninga. Á meðan hækkar lánið
og stofnfjárbréfin í Sparisjóði Kefla-
víkur eru verðlítil.
Í gær var lægsta kauptilboð í stofn-
fjárbréf Sparisjóðs Keflavíkur á
genginu 0,4. Sjóðnum ber að innleysa
stofnfjárbréf á genginu einn með
samþykki stjórnar.
Gerir allt til að bjarga verðmætum
Icebank á næsta leik vegna vanskila
Suðurnesjamanna af erlendu láni
Morgunblaðið/Sverrir
Sparisjóðsstjóri Sparisjóður Kefla-
víkur átti í Suðurnesjamönnum.
Eftir Björgvin Guðmundsson
bjorgvin@mbl.is
Ekki var hægt að ganga að tilboði
Hibernia, félags í eigu Kenneth Pet-
erson sem stofnaði Norðurál á sínum
tíma, í lagningu ljósleiðara milli Ís-
lands og Evrópu vegna óviðunandi
skilmála, segir Róbert Marshall, að-
stoðarmaður samgönguráðherra.
Vildi Hibernia meðal annars tak-
marka möguleika á lagningu annars
sæstrengs í ákveðinn tíma að sögn
Róberts. Ekki hafi verið hægt að
ganga að því og kom ríkið að lagn-
ingu Danice-strengsins.
Peterson hélt því fram í viðtali við
Morgunblaðið í gær að það hefði
komið honum á óvart að gengið hefði
verið fram hjá tilboði Hibernia um
lagningu sæstrengs og Danice hefði
frekar verið lagður.
Róbert vill taka fram að félag í
eigu Björgólfs Thors Björgólfsson-
ar, Verne Holding, á ekkert í Danice-
strengnum eins og skilja mátti af
orðum Petersons í Morgunblaðinu.
Félagið noti strenginn hins vegar til
að selja þjónustu. bjorgvin@mbl.is
Setti óraunhæf
skilyrði í tilboð
Vildi takmarka lagningu annars strengs
● AUSTURRÍKISMENN eru nú meðal
11 íbúa Evrópuríkja sem geta lagt
sparifé inn á Kaupthing Edge inn-
lánsreikning. Var þetta tilkynnt í gær.
Í tilkynningu frá bankanum segir
að Hreiðar Már Sigurðsson hafi sagt
á ráðstefnu svissneska bankans
UBS í Svíþjóð í gær að heildarinnlán
á Edge-reikningum nálgist 600 millj-
arða króna. Þar af hafi 200 milljarðar
bæst við í júní og júlí. Markmiðið sé
að hlutfall innlána af útlánum verði
50% fyrir árslok. Blaðamannafundur
var haldinn í Austurríki af þessu til-
efni. bjorgvin@mbl.is
Kaupthing Edge opinn
íbúum Austurríkis
● BÆÐI hlutabréf og gengi krónunnar
lækkuðu í viðskiptum gærdagsins.
Úrvalsvísitalan lækkaði um 1,18% og
var lokagildi hennar 4.120 stig. Bréf
Icelandair voru þau einu sem ekki
lækkuðu, en gengi þeirra stóð í stað.
Bréf Existu lækkuðu hins vegar um
4,79%, Eimskips um 4,64% og
Straums-Burðaráss um 2,79%.
Þá veiktist gengi krónunnar um
0,52% í gær og var lokagildi geng-
isvísitölunnar 161,4 stig. Gengi
Bandaríkjadals er skráð 88,84 krón-
ur. Gengi punds er 152,36 krónur og
evru 123,75. bjarni@mbl.is
Hlutabréf og króna
lækkuðu í gær
● HLUTABRÉF á Walls Street í New
York tóku dýfu í gær. Dow Jones-
vísitalan lækkaði um 2,99% og er nú
11.187,34 stig. Nasdaq lækkaði um
3,20% og er nú 2.259,04 stig. Þá
lækkaði Standard & Poor’s 500-
vísitalan um 2,99% og er nú
1.236,78 stig. Hlutabréf deCode,
móðurfélags Íslenskrar erfðagrein-
ingar, lækkuðu um 2,61% á banda-
ríska hlutabréfamarkaðinum í gær
og er verð þeirra nú 1,12 dalir á hlut.
bjarni@mbl.is
Lækkanir vestanhafs