Morgunblaðið - 05.09.2008, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. SEPTEMBER 2008 25
ÞAÐ er algengt að
heyra þessa setningu
óma í íslensku samfélagi
í dag þar sem mjög
margir einstaklingar eru
bakveikir. En hvað er
hægt að gera fyrir
baksjúklinga? Flestir
vita svörin við þeirri
spurningu eða hvað?
Gömlu húsráðin að
leggjast í rúmið og bíða
eftir bata eða gera „ekk-
ert“ eru löngu úreltar
aðferðir. Með auknum
rannsóknum og þekk-
ingu hefur meðhöndlun
baksjúklinga fleygt fram
þó öll svör séu ekki alltaf
fyrir hendi. Ástæður fyr-
ir bakvandmálum eru
margþættar og má þar
helst nefna nútíma lifnaðarhætti, m.a.
kyrrsetu, hreyfingarleysi, einhæfa
líkamsstöðu og ranga líkamsbeitingu.
Auk þess eru offituvandamál stór-
aukin vandamál í hinum vestræna
heimi og auka til muna líkurnar á
stoðkerfiseinkennum. Eru bakverkir
þar engin undantekning. En hvað er
til ráða til að minnka bakverki og lina
þjáningar? Fyrsta skrefið er að leita
til fagaðila og eru sjúkraþjálfarar sú
starfstétt sem hefur mesta sérþekk-
ingu í hreyfi- og stoðkerfinu en rúm-
lega 60% íbúa hér á landi hafa leitað
til sjúkraþjálfara með sín vandamál á
síðustu 10 árum. Verkir eru ein al-
gengasta ástæða fyrir komu skjól-
stæðinga til sjúkraþjálfara en því
miður bíða allt of margir með að fá
hjálp þar til ástandið er orðið slæmt
og bakverkirnir óbærilegir. Bak-
vandamálum er skipt í marga und-
irflokka en meðferð án skurðaðgerðar
er oftast fyrsta val í meðhöndlun bak-
verkja. Í mörgum tilfellum getur
sjúkraþjálfun hjálpað baksjúklingum
að ná bata en greining og mat á ein-
kennum skipta mestu máli í upphafi
meðferðar til að hægt sé að með-
höndla undirliggjandi vandamál. Þeg-
ar bata er náð er mikilvægt að halda
áfram að vinna að bættri heilsu en þá
þarf að leggja línurnar fyrir framtíð-
ina með fyrirbyggjandi aðgerðum.
Í dag vinna flestir sjúkraþjálfarar
út frá bestu fáanlegum rannsóknum
(evidence based). Rannsóknir hafa
sýnt fram á að mikilvægt sé að
sjúkraþjálfarinn og skjólstæðingur
vinni saman að markmiðum og deili
ábyrgðinni sameiginlega. Með raun-
hæfum markmiðum
þar sem skjólstæð-
ingur tekur virkan þátt
í ákvarðanatöku og er
tilbúinn að taka ábyrgð
á eigin heilsu undir
leiðsögn og handleiðslu
sjúkraþjálfarans er
hægt að ná bestum ár-
angri. Með aukinni
fræðslu næst enn betri
árangur en fræðsla er
sá þáttur meðhöndl-
unarinnar sem er því
miður oft vanmetinn.
Fræðsla um rétta lík-
amsbeitingu, setstöður
og vinnustellingar ætti
að hefjast strax í
barnaskólum og síðan
á öllum stigum þjóð-
félagsins. Fræðsla sem
inniheldur útskýringar
á hreyfi- og stoðkerf-
inu, hvað þarf að varast
og hvaða þætti þarf að
leggja áherslu á til að viðhalda góðri
heilsu í nútíma-kyrrsetuþjóðfélagi er
gagnleg og líkleg til að minnka þján-
ingar skjólstæðinga og fækka veik-
indadögum og þar með spara miklar
fjárhæðir í heilbrigðiskerfinu.
Fræðsla og fyrirbyggjandi aðgerðir
er það sem koma skal en það hefur
sýnt sig að ef fyrirbyggjandi aðgerð-
um er rétt framfylgt má minnka tölu-
verða hættu á bakverkjakasti og end-
urteknum bakverkjaköstum. Þess ber
að geta að endurtekin bakverkjaköst
eru oftar en ekki svæsnari og kvala-
fyllri en oft tekur lengri tíma fyrir
skjólstæðinga að ná sér af fyrsta bak-
verkjakasti. Fyrirbyggjandi aðgerðir
og fræðsla eru það sem koma skal, en
fyrirtæki, sveitarfélög og ríki ættu að
huga betur að þessum þáttum og fjár-
festa til framtíðarinnar.
Það má með sanni segja að sjúkra-
þjálfun á Íslandi sé framsækið fag þar
sem enn fleiri sjúkraþjálfara fara í
framhaldsnám og sérhæfingu sem
nýtist skjólstæðingum vel. Rann-
sóknum tengdum sjúkraþjálfun sem
eru vel framkvæmdar og samkvæmt
traustri aðferðafræði fjölgar sífellt og
er nú hægt að vinna í síauknum mæli
út frá viðurkenndum aðferðum (evi-
dence based practice) sem gagnast
vel við hinum ýmsu stoðkerfis- og
hreyfivandamálum sem eru að aukast
í vestrænum kyrrsetuþjóðfélögum.
En betur má ef duga skal ef árangur á
að nást í meðhöndlun baksjúklinga og
því mikilvægt að landsmenn hugi bet-
ur að sinni heilsu.
Æ, æ, ó, ó mér er
svo illt í bakinu...
Gísli Sigurðsson
skrifar um verki í
stoðkerfi
Gísli Sigurðsson
»Gömlu hús-
ráðin að
leggjast í rúmið
og bíða eftir bata
eða gera „ekk-
ert“ eru löngu
úreltar aðferðir.
Höfundur er sjúkraþjálfari.
Fjárlagafrumvarp
ríkisstjórnarinnar, sem
senn lítur dagsins ljós,
er það tæki sem boðað
er að muni sýna fram á
næstu aðgerðir rík-
isstjórnarinnar í efn-
hagsmálum og bíða
flestir átekta eftir þeim
boðskap sem það kann að geyma.
Á undanförnum árum hefur fyr-
irkomulag flutninga um landið tekið
stakkaskiptum og nú fara nær allir
flutningar fram á vegum landsins,
það gefur neytendum bæði hraða og
sveigjanleika sem er til bóta. Hins
vegar sjáum við að nú á síðustu miss-
erum hefur kostnaður við landflutn-
inga stóraukist þannig að fyr-
irsjáanlegt er að kostnaður við að
koma vörum á markað hefur marg-
faldast.
Ljóst er að hækkun
rekstrarkostnaðar und-
anfarin misseri hefur
t.a.m. mikil áhrif á
rekstur matvæla og
drykkjarframleiðslufyr-
irtækja á landsbyggð-
inni, sérstaklega á þeim
svæðum sem hvað
lengst eiga að sækja á
stærsta markaðssvæðið
á suðvesturhorninu.
Það er áríðandi að
stjórnvöld taki þetta
mál fyrir og komi að-
gerðum til fram-
kvæmda. Augljósasta og auðveldasta
leiðin til að lækka kostnað flutninga-
fyrirtækja er að bæta samgöngur og
stytta vegalengdir og á undanförnum
árum hefur verið lyft grettistaki þar
og það er vel.
En flutningskostnaður ræður oft
miklu í rekstri framleiðslufyrirtækja
og mun því ráða miklu um staðarval
og framtíðaruppbyggingu á lands-
byggðinni. Flutningar og fjarlægðir
eru íþyngjandi þáttur í rekstri þar og
koma til með að hafa áhrif við ákvarð-
anatöku. Það má ekki verða framtíð-
arsýn landsins að öll matar- og
drykkjarframleiðsla verði staðsett í
nágrenni höfuðborgarsvæðisins
þannig að það eru spurningar sem
varða hag allrar þjóðarinnar sem
spurt er í þessu sambandi.
Viðskiptaráðherra skipaði nefnd í
upphafi kjörtímabilsins til að fara yfir
leiðir til að jafna flutningskostnað. Ég
kalla eftir niðurstöðum og tillögum
nefndarinnar og viðbrögðum ráð-
herra við þeim og vonast jafnframt til
þess að sjá þær settar í framkvæmd í
væntanlegu fjárlagafrumvarpi.
Hér er mikið í húfi.
Fjárlög og flutningar
Sigrún Björk Jak-
obsdóttir skrifar
um áhrif flutnings-
kostnaðar á mat-
vælaverð á lands-
byggðinni
»En flutningskostn-
aður ræður oft miklu
í rekstri framleiðslufyr-
irtækja og mun því ráða
miklu um staðarval og
framtíðaruppbyggingu
á landsbyggðinni
Sigrún Björk
Jakobsdóttir
Höfundur er bæjarstjóri á Akureyri.
Bréf til blaðsins
Morgunblaðið Hádegismóum 2, 110 Reykjavík  Bréf til blaðsins | mbl.is
HVAÐA skilaboð erum við að senda
börnunum okkar? Ég hef aðgang að
öllum norrænu sjónvarpsrásunum;
oftar en ekki eru glæpamyndir á öll-
um stöðvunum sem bera heiti eins og
Glæpurinn, Ofsóknir, Barnsránið,
Ákæran, Morðið, Raðmorðinginn
o.s.frv. Á íslenska RÚV er stundum
hver glæpamyndin á fætur annarri
sama kvöldið. Og það sem verra er:
yfirleitt eru þetta 5. flokks illa leikn-
ar, ómerkilegar myndir.
Ég er viss um að ég er ekki ein um
það að fá grænar bólur þegar þetta
lögreglu- og glæpalið birtist á skján-
um. Er virkilega nauðsynlegt að gera
þessari tegund af myndum svo hátt
undir höfði? Er það virkilega þetta
sem fólk vill sjá: barsmíðar, kjafts-
högg, blóð, hnífsstungur, morð,
nauðganir, lík og líkhús og eftir því
ljótt orðbragð.
Svo eru stöðugar endursýningar á
lágkúrunni sem jaðra við heilaþvott.
Ég stend mig að
því þegar ég sé
eitthvað af þess-
um toga á skján-
um að horfa á
klukkuna um leið
og ég slekk og
velta fyrir mér
hvort börn og
unglingar séu al-
mennt farin að
sofa. Hér á árum áður, á tímum
Kanasjónvarpsins, þótti það ótækt
vegna vondra áhrifa á fólkið í landinu.
Ég átti fyrir nokkrum dögum leið
framhjá nokkrum unglingum úti á
götu sem skiptust á hrakyrðum á
ensku og hvar skyldu þau hafa lært
þau?
Hinar norrænu stöðvarnar, t.d.
þær dönsku, sýna þó alltaf inn á milli
myndir gæddar þessum mikla,
danska húmor og Norðmenn og Svíar
sýna oft fallegar náttúrulífsmyndir
sem falla eins og dögg á þurra jörð. Í
London eru unglingar stingandi hver
annan niður með hnífum, á götum og í
stigagöngum. Unglingar eru að berj-
ast við að öðlast sjálfsmynd; það
skyldi þó ekki vera að það hafi síast
inn í kollinn á þeim að þetta sé töff, að
þetta sé karlmennskan. Og hvernig
hugmyndir fær svo þetta unga fólk
um kynlíf? Því er oftast blandað sam-
an við ofbeldi. Nú hugsar einhver: þú
getur bara lokað fyrir sjónvarpið. En
málið snýst alls ekki um mig eina, ég
er ekki á mótunarskeiði – og ég á val.
En standi mér til boða að losa mig
við íslenska sjónvarpið myndi ég
segja „já takk“. Ég velti stundum fyr-
ir mér hvaða maður og manngerð það
sé sem velji þetta efni og komist upp
með það árum saman. Hvert er hlut-
verk útvarpsstjóra? Hver ber ábyrgð
á efnisvalinu? Af hverju er sífellt ver-
ið að fjalla um ljótleikann og dauðann
í stað þess að sýna myndir sem fjalla
um lífið og fegurðina og góðleikann?
HRÖNN JÓNSDÓTTIR,
geðhjúkrunarfræðingur.
Hvaða skilaboð erum
við að senda börnunum okkar?
Frá Hrönn Jónsdóttur
Hrönn Jónsdóttir