Morgunblaðið - 26.10.2008, Síða 12

12 Viðtal
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 2008
Samt sem áður vorum við fram á seinasta dag
sannfærðir um að við værum að gera góða hluti.
Ég ætla ekki að draga neina dul á að það voru
viss hættumerki á lofti, sem við vorum í sam-
starfi við aðra að reyna að taka á. Ég fullyrði á
hinn bóginn að við vorum hvorki óvarkárir né
ábyrgðarlausir í störfum okkar og ákvarð-
anatöku og ég tek alls ekki undir staðhæfingar í
þá veru að við höfum ekki sinnt okkar hlutverki
sem skyldi.
Mér finnst líka rétt að árétta í upphafi að það
eru engin fyrirtæki, hvorki hérlendis né erlend-
is sem eru undir jafnmiklu og ströngu eftirliti
og fjármálastofnanir og þar með taldir bankar,
að sjálfsögðu.“
Erfiðasta sem ég hef lent í
– Þú hefur áður séð hann svartan og lent í
ómældum hremmingum. Er þetta með því
svartara sem þú hefur séð, eða kemst eitthvað í
líkingu við ástandið nú í minningunni hjá þér?
„Nei, það kemst ekkert í líkingu við þetta.
Það er rétt hjá þér, að ég og fjölskylda mín höf-
um gengið í gegnum mikla erfiðleika, sem mér
dettur ekki í hug eitt andartak að gera lítið úr,
en þetta er það erfiðasta sem ég hef lent í vegna
þess að það er öll þjóðin sem á í hlut og líður fyr-
ir það hvernig málum er komið.
Þessar hamfarir virka eiginlega á þjóðina
eins og eldgosið í Vestmannaeyjum virkaði á
Vestmannaeyinga á sínum tíma. Það voru nátt-
úruhamfarir á einni nóttu sem gerðu það að
verkum að fólk á einni eyju flúði til lands, nán-
ast án þess að vita hvað hafði dunið yfir það.
Þetta eru alþjóðlegar efnahagslegar hamfarir af
manna völdum.
Við skulum þó minnast þess að askan féll til
jarðar í Vestmannaeyjum og Vestmanna-
eyingar sneru aftur heim og byggðu upp á nýj-
an leik. Og ég veit að sú verður einnig raunin
hjá okkur Íslendingum, í kjölfar þessa áfalls.“
– Þú hefur verið formaður bankaráðs Lands-
bankans frá því að bankinn var einkavæddur.
Þú hefur reynslu í viðskiptum af margvíslegum
toga. Hvernig gat það gerst að ekki var farið
varlegar í hlutina, en nú hefur komið á daginn
að gert var?
Hvað olli því að þú stoppaðir ekki af eitthvað
sem þú hugsanlega taldir vera tóma vitleysu?
Hver er þín ábyrgð sem einn af aðaleigendum
Landsbankans og stjórnarformaður bankans?
Björgólfur er þögull um stund, alvarlegur í
bragði, lítur svo á mig yfir gleraugun, hummar
og segir hvass: „Já, ég heyri að þú spyrð eins og
vandinn sé bara Landsbankans! Þetta er alþjóð-
Eftir Agnesi Bragadóttur
agnes@mbl.is
B
jörgólfur Guðmundsson
hefur á undanförnum
fimm til sex árum verið
einn af forystumönnum
þessa þjóðfélags, sann-
kallaður máttarstólpi,
það fer ekkert á milli
mála, þótt hann hafi ekki verið einn af stjórn-
málaleiðtogum okkar. Hann hefur markað sér
sinn sess sem leiðandi afl á sviði samfélagsmála,
menningar og lista, auk þess sem hann hefur
verið öflugur leiðtogi á sviði íþrótta, ekki síst
knattspyrnu, bæði hér á landi og í Bretlandi.
Allar götur frá því að Björgólfur keypti ráðandi
hlut í Landsbankanum við einkavæðinguna,
ásamt syni sínum Björgólfi Thor og Magnúsi
Þorsteinssyni, hefur hann verið opinber per-
sóna, sem gjörvöll þjóðin hefur fylgst með.
Líkja má endurkomu Björgólfs í íslenskt at-
hafnalíf við fuglinn Fönix, sem reis úr öskunni.
Hann og þeir feðgar báðir hafa þessi ár verið
umdeildir, en þó hafa þeir líklega verið fleiri,
sem samglöddust þeim, á meðan allt lék í lyndi.
Björgólfur féllst á að ræða málefni Lands-
bankans, eignastöðu sína, hvað var gert rétt og
hvað var gert rangt, ábyrgðina á því að svo fór
sem fór og fleira, í samtali við Morgunblaðið.
– Björgólfur. Nú eru aðeins sex ár liðin frá
því bankarnir voru einkavæddir. Varla gerðir
þú þér í hugarlund að þú ættir eftir að standa í
þessum sporum, svo fáum árum eftir einkavæð-
ingu. Hvernig upplifir þú það hrun sem við er-
um nú að ganga í gegnum?
„Þetta er vitanlega erfitt fyrir alla og einnig
fyrir mig. Þetta hefur verið það verkefni sem ég
hef helgað tíma minn síðustu sex árin. Ég hef
haft afskaplega gaman af þessari vinnu, sér-
staklega með fólkinu, sem hefur byggt upp
Landsbankann með okkur.
Þar er mikið af ungu, vel menntuðu og hæfi-
leikaríku fólki sem hefur verið einstaklega
skemmtilegt og gefandi að vinna með. Ég held
að ekki nokkur lifandi maður hafi séð fyrir, að
þær alþjóðlegu hamfarir sem hafa riðið yfir
efnahags- og fjármálalíf heimsins, yrðu af þeirri
stærðargráðu, sem nú er komið á daginn að er
staðreynd. Þó svo að við teljum að við á Íslandi
höfum lent illa í því, þá er þetta engu að síður af-
leiðing af hlutum sem hafa verið að gerast um
heim allan.
Auðvitað er ég fyrst og fremst áhyggjufullur
yfir því sem er að gerast hér heima. Mér per-
sónulega líður illa yfir því sem hefur gerst og ég
tek fulla ábyrgð á því sem ég hef gert. Það vil ég
að liggi ljóst fyrir, í upphafi okkar samtals.
legur vandi, en hann er vissulega meiri hér
heima en víðast hvar annars staðar, af mörgum
ólíkum ástæðum.
Starf bankaráðs og formanns bankaráðs er
að fylgjast með starfi bankans. Það höfum við
gert með því að fá skýrslur frá endurskoð-
endum, frá fjármálaeftirlitum, bæði hér heima
og erlendis. Með okkur hefur verið fylgst af
mjög mörgum greiningardeildum í erlendum
bönkum, það eru alþjóðafyrirtæki sem meta og
dæma banka, bæði Moody’s og Fitch og við í
bankaráði Landsbankans höfum starfað sam-
kvæmt álitsgerðum, greiningum og mati þess-
ara aðila.
Við höfum fengið einkunnir frá þessum fyr-
irtækjum sem bæði hafa verið í meðallagi og
ágætar, allt eftir stöðunni hverju sinni, en það
hefur aldrei neitt komið upp á yfirborðið, sem
benti til þess að þetta gæti gerst.
Við höfum alltaf starfað samkvæmt öllum
reglugerðum sem okkur bar að starfa eftir.
Þann 30. september sl. lá fyrir í bankanum hjá
okkur að við áttum eignir umfram skuldir. Við
höfum alltaf átt meiri eignir en skuldir og þess
vegna hef ég, sem bankaráðsformaður, fylgst
með og gætt þess í hvívetna að við störfuðum
samkvæmt þeim reglum sem okkur bar. Ég má
ekki skipta mér af einstökum viðskiptavinum,
allar viðskiptalegar ákvarðanir eru teknar af
bankastjórum. Það er einfaldlega óheimilt að
bankaráð og formaður þess séu með puttana í
slíku, en við höfum þó alltaf séð samkvæmt yf-
irlitum, sem við höfum fengið í hendur með
reglulegu millibili, hver þróunin var.
Auðvitað hef ég haft miklar áhyggjur af þró-
uninni og sérstaklega því hvernig allt þróaðist á
versta veg síðasta mánuðinn sem bankaráðið
starfaði.
En þú snýrð ekki við óheillavænlegri þróun
heils banka á einum degi og ég bendi til dæmis
á, að bankinn hefur minnkað í evrum talið á
þessu ári frá fyrra ári. Það er því óréttmæt
gagnrýni að halda því fram að við höfum ekki
fylgst með því hvað var að gerast.“
Sáu vandann ekki fyrir
– En er þessi einkunnagjöf og mat frá mats-
fyrirtækjum og erlendum greiningardeildum
ekki bara með þeim hætti, að það er ekkert á
slíku byggjandi, þegar allt fer andskotans til?
„Ja, það má vera. Þetta eru sömu matsfyr-
irtækin sem dæma banka og lánastofnanir um
allan heim og ef þú skoðar heiminn í dag þá er í
hverju einasta landi sama vandamálið á ferð og
hér.
Ríkisstjórnir allra landa hafa verið að bregð-
ast við og hjálpa til. Þær hafa sett milljarða á
milljarða ofan, hvort sem er í pundum, dollurum
eða evrum inn í fjármálastofnanir síns heima-
lands, til þess að gera það sem þeim er fært, til
þess að koma í veg fyrir hrun fjármálakerfisins,
vegna þess að upp hafa komið stórfelld vanda-
mál sem matsfyrirtækin sáu ekki fyrir og átt-
uðu sig ekki á í tíma. Þau sáu ekki fyrir þann
gífurlega vanda sem beið handan við hornið.
Sérstaða okkar Íslendinga er sú og um leið
okkar stærsta vandamál, að við getum ekki
borgað útlendingum í íslenskum krónum. Við
lifum á erlendum gjaldeyri. Við áttum hann
ekki, fengum hann ekki og gátum ekki greitt
með íslensku krónunni.“
– Ef það er rétt sem haldið hefur verið fram,
m.a. af fyrrverandi bankastjórum viðskipta-
bankanna þriggja, að bakland íslensku bank-
anna hafi reynst ónýtt, var þá ekki enn ríkari
ástæða til þess að fara sér hægar?
Í ljósi þess sem gerst hefur, liggur það ekki
fyrir að íslensku bankarnir, þar á meðal Lands-
bankinn, fóru sér allt of geyst og uxu of hratt?
Krónan stærsta vandamálið
Aftur er Björgólfur hljóður um stund, segir í
lágum hljóðum, eins og hann sé bara að tala við
sjálfan sig: „Já, jahá“, en heldur svo ákveðinn
áfram: „Ákvörðun okkar var sú að Landsbank-
inn yrði alþjóðlegur banki. Okkur gekk mjög
vel, það voru góðir og hagfelldir tímar. Við höfð-
um á þessum tíma nægt eigið fé, við höfðum
mikinn aðgang að erlendu lánsfé á góðum kjör-
um og við uxum því hratt.
En þó að við höfum vaxið hratt, þá átti sá öri
vöxtur sér stað fyrir opnum tjöldum og það
gerðist ekkert hjá okkur án þess að Seðlabank-
inn og eftirlitsaðilar fylgdust grannt með.
Við vorum í góðri trú að við værum að gera
góða hluti. Það var engu leynt, það var farið að
ALLT
UNDIR
HJÁ MÉR
Eignir Björgólfur Guðmundsson segist hafa átt mikið og
skuldað mikið. Eignastaða hans sé óuppgerð og óljós í dag
Krónan Allir Íslendingar hafi í góðærinu eytt um efni fram,
ekki síst vegna rangs og allt of hás gengis krónunnar
Lífið Eitt af því sem sé svo heillandi við hið flókna fyrirbæri,
lífið sjálft, sé að þegar einn gluggi lokist þá opnist þrír nýir
Þjóðin „Þetta er það erfiðasta sem ég hef lent í, vegna þess að
það er öll þjóðin sem á í hlut og líður fyrir það hvernig nú er komið“