Skinfaxi - 01.05.1915, Blaðsíða 10

58
SKINFAXI
Fera kinnroða fyrir neitt sem aS því lýtur.
ÞaS er alt og sumt.
Jið lesa upphátt.
Helst til vi'Sa er sá siSur lagSur niSur
aS einn lesi upphátt fyrir alla á kvöldin.
Því meifi gleSi var mér aS hitta, eigi alls
fyrir löngu, einn félagsbróSur, ofan úr sveit,
sem heldur viS þessum gamla góSa siS.
„Eg get ekki fengiS mig til aS Iesa sjálf-
■ur í hljóSi, og skipa svo fólkinu til vinn-
unnar“ mælti hann. Þetta var vel mælt,
og ekki ætlaS aS koma i blöSin, þó þess
sé hér getiS. Hver sá gerir gott verk,
sem heldur viS gamla heimalestrinum.
Hann þokar mönnum saman. Hann kem-
ur góSum anda inn á heimilunum. Hann
er vottur um, aS á þeim bæ sé bæSi unniS
og hugsaS vel.
Þegnskylda — Landræktarskylda.
(Brot úr erindi).
— — — Þá ætla eg aS drepa á þegn-
skylduna.
ÞiS kannist viS hugmyndina. Nú eru
12 ár síSan hún kom fram á alþingi.
-ÖSru hverju hefir hún veriS rædd í tíma-
ritum, blöSum og á mannamótum. Til-
laga þessi vakti mikla athygli og lögSust
margir á móti henni, kölluSu hana „þræla-
vinnu“ og mörgum ónota-hnútum var
kastaS aS ílutningsmanni hennar, Her-
manni Jónassyni, hinum mætasta manni.
Er þaS háskasamleg óhæfa aS taka illa
jafnsjaldsénum gestum og nýjum fram-
farahugmyndum. VirSist einsætt aS sýna
þeim alla gestrisni, rannsaka þær ræki-
lega og þakka flutningsmönnum frjósenii
þeirra og viSleitni góSa, og þaS þótt rök
verSi leidd aS því, aS þær komi ekki aS
því gagni, er til var ætlast. Reynslan sýn-
ir líka, aS mörg hugsjón, er virSist í fyrstu
hin mesta fjarstæSa, rySur sér síSar til
framkvæmda og þykir þá vinna þjóSunum
gagn og gæfu. Því er ráSIegast aS fara
sér hægt, þótt mönnum getist illa að þeim.
Og eg spái þvi um þegnskylduna, að
formælendur hennar beri sigur úr býtum,
þótt þeir færu halloka í öndverSu og
væru þá kallaðir næsta glámskygnir. Mér
er engin launung á, að eg var hugmynd-
inni mótfallinn, er hún kom fram. En eg
hefi nú skift skoðun. Og veldur því eink-
um kennarareynsla mín.
I mentaskólanum hættir nemöndum —
og hefir lengi — hætl við að beita brögð-
um til að smeygja fram af sér skyldu-
störfum sínum. Og leikur sú list ekki vel
skaplyndi ungra sveina. Hætt við, að þeir
komi sér undan sunmm erfiðisstörfum og
ýmiskonar óþægindum, er þeir eru gengnir
í þjónustu þjóðfélagsins, því einatt til hins
mesta skaða. Skóla vora skortir aga, og
nær er þaS ætlun minni, að mörg laus-
ung og léttúð, er vart verður meS þjóð
vorri, eigi rót sina að rekja til þess. I
hvívetna kveður otmikið að tómlæti og á-
hugaleysi nemenda, einkum reykvíkskra
námsmanna. Og reynist torsótt að kippa
þessu í lag. Og eg efa, að þetta verði vel
lagfært, nema einhver öfl fyrir utan skól-
ana veiti þeim aðstoS sína til þess.
Og eg segi ykkur satt, að mentaskól-
anum er ekki einum áfátt í þessum efn-
um. Agaleysi, eftirlitsleysi, fyrirhyggjuleysi
þjáir þjóðlíf vort. Á því leikur engiuu vafi.
Húsbændur og vinnuveitendur kvarta um
léttúS og hugsunarleysi verkmanna sinna
og hjúa. Og fátt eitt er hér gert eins vel
og tiðkast meS öðrum þjóðum, hvort held-
ur andleg eða líkandeg störf eða iðnireiga
í hlut. Og mundi vinnuveitandinn mikli,
ríkiS, ekki geta sagt líkt um ýmsa starfs-
menn sína, þótt sumir þeirra skipi vel
embætti sín og stöður? Og þetta stafar
vart af því, að vér séum yfirleitt ver gefn-
ir en aðrar þjóðir. Það má marka af því,
að ýmsir Islendingar gerast hinir mestu