Skinfaxi - 01.07.1915, Blaðsíða 5

SKINFAXI
85
ólíkt farið og flestum mönnum, því að
hana vantar sýn, heyrn og mál. Eg ætla
samt, að fjöldi heileygra, talandi og heyr-
andi, eigi sammerkt í því með henni, að
þeir þurfi að nema hlýðni, ef þeim á að
farnast vel. Og þjóðfélaginu er sá þegn-
kostur ómissandi. Og það verður að muna,
að samband er milli viljaþreks og hlýðni.
Það þarf viljaþrek til hlýðni, ekki síður en
til að stjórna. Því er ef til vili nokkuð
hæft í því, að sá kunni ekki að stjórna,
er kann eigi að hlýða, þótt margar und-
antekningar séu á því.
En það mun reynast ekki vandalaust
að koma á aga með Islendingum, svo al-
óvanir hverskonar aga sem þeir eru. Þetta
mun einkum veita örðugt í fyrstu. I þegn-
skylduvinnuna koma menn úr öllum átt-
um, að austan og vestan, sunnan og norð-
an, af öllum stéttum, með gerólíku upp-
lagi og uppeldi, sumir vanir vinnu og sýnt
um hana, aðrir óharðnaðir og fráhverfir
henni. Nú eiga þeir um hríð að vinna
sömu vinnu, búa við sömu kjör, lúta sama
boði og banni. Og mun ærinn vandi að
stjórna svo sundurleitum lýð, meðan lagið
er að komast á. Einhver mesta raunin
verður því að ná í hæfa for-
erflðleikinn. ÍnSa- Tveir merkir meiln'
sinn úr hvorum stjórnmála-
flokki, hafa og sagt við mig, að mestur
örðugleiki á framkvæmd þegnskylduvinn-
unnar verði að útvega dugandi liðshöfð-
höfðingja. Þeir verða að vera búnir sjald-
gæfum hæfileika, þeim persónukrafti, er
menn ósjálfrátt lúta, og samfara honum
mannúð og mannskilningi. Annar erfið-
leikinn yrði á refsingum, hvernig þeim
skyldi beitt. Hermann Jónasson leggur
það til f Andvararitgerð sinni (1908;, að
vinnutíminn yrði lengdur fyrir þá sem
brotlegir yrðu, og virðist það skynsamlegt.
Það er því auðsætt afþessum hugleið-
ingum, að vel þarf að hugsa þetta mál.
Kauðsyn á ÆttÍ að skÍPa millil)in§a'
milliþingrauefnd. nefnd í það. Hlutverk
hennar yrði að rannsaka, hver vinna
væri hentugust, er aga yrði best við komið,
semja meginreglur allar og skipanir um
vinnuna, hversu afla skyldi góðra foringja
o. s. frv. Hún ætti líka að kynna sér,
hvort ekki mætti hafa nokkurt eftirlit með,
hvernig vinnendur verðu tómstundum sín-.
um. Slikt á sér að nokkru stað í enska
hernum, eftir því sem danskur herfyrirliði
segir frá í blaðinu „Politiken11 6. maí
þ. á. Þegnskylduvinnan ætti líka að
geta orðið til andlegrar nytsemdar, ef rétt
væri að farið. — —
Eg drap á það í seinustu
ættjT/ðaíá^t. §rein minni’ að vér ísIend'
ingar gætum, ef til vill,
kent það stórþjóðum heimsins, að ráð væri
til þess að koma inn hjá þegnunum fórn-
fýsi fyrir ættland sitt og óherskáum heranda.
Síðan eg reit þá grein, hefi eg lesið ritgerð um
þetta sama efni eftir frægasta sálarfræð-
inginn, er uppi var um seinustu aldamót
og á fyrsta tug 20. aldar, William James.
Hún er i „Memories and Studies“ og heitir
„The Moral Equivalent of War“ (Dr.
Guðm. Finnbogason hefir þýtt kafla úr
henni í bók sinni „Vit og strit“). Hann
heldur þvf fram, að alrétt sé sú kenning
hernaðarsinna, að styrjaldir og hermenska
hafi skapað suma eiginleika manna, þá er
þeir megi aldrei glata, sem sé hugrekki
og harðfengi og sjálfsvirðing. Stríð geti
ekki horfið, fyrr en siðferðislegt samgildi
þeirra komi í staðinn. Og hann trúir því
fastlega, að takast muni að finna það. Og
hann stingur upp á þvi, að í stað útboðs
til herþjónustu komi útboð æskulýðsins til
hers þess, sem stefnt er gegn náttúrunni.
Og hann efar ekki, að þetta mundi verða
æskulýðnum mjög holt, siðferðisgagnið
mikið á marga lund og mundi efla fórn-
fýsi og reynast ærið til viðhalds karlmensku
og hreysti, þótt friður kæmist á í heimi,
Þess verður vonandi ekki langt að biða,
að sú skoðun ryður sér til rúms, að þegn-
skyldutillaga Hermanns Jónassonar sé eitt