Skinfaxi - 01.02.1916, Blaðsíða 3

SKINFAXI.
19
fram það besta í sinni andlegu eign.
Skólanir orðnir einskonar kensluvélar, og
-sóttir meira af því að það er orðin tíska,
•«n af því að það sé knýjandi innri þörf.
Einkum mun þessu vera svo farið i Dan-
mörku, og Dftnum sjálfum Ijóst og um
leið áhyggjuefni.
Öðru máli að gegna um Noreg. Þar
■er lýðháskólastefnan nú fyrst eftir áratuga
éaráttu að festa rætur. Hreyfingin er þar
•enn með æskuroða á kinnum. Vegna
fátæktar skólanna veljast þangað naumast
Aðrir menn fyrir kennara en þeir, sem
elska starfið og vilja leggja eitthvað í
sölurnar. Þar er ekkert bergmál af fyrri
ára starfi, enginn ljómi af fornri frægð.
Morgunroði vaknandi áhuga nemandanna
og kennarans kastar heillandi birtu yfir
kenslustofuna. Þar er vorhugur að verki.
Skólinn er norskur. Flestir sem átt
fiafa kost á því að fara utan hafa leitað
til Danmerkur. Af þessu hafa áhrifin
orðið einhliða. Að Danir séu mikil menn-
ingarþjóð, því neitar enginn, sem til þekkir.
En áhrif þeirra á íslenskt þjóðlit hafa ekki
-altaf reynst holl. Menn eru farnir að sjá
þetta. Islendingurinn verður líka naumast
eins heima hjá sjer í Danmörku eins og
t. d. í Noregi. Og svo á það við um
þjóðina eins og einstaklinginn, að „sá
fleira veit er fleira reynir". Þjóðin þarf
og á að opna glugga sína í aUar áttir.
Norðmenn munu nú vera sú Norður-
landaþjóðin, sem hröðustum skrefum fetar
inn i nýja tímann. Fáar þjóðir munu
hafa átt i senu eins mikla menn á sviði
andans, verknaðarins og vísindanna sem
þeir. Afreksmenn þeirra hafa brotist
jöfnum höndum gegnum hafís að heims-
skautunum og gegnum hugarís að hjört-
unum. Ahrifin eru auðsæ í þjóðlífinu.
Hugarjarðvegur þjóðarinnar var orðinn þur,
samanbarinn og illa hirtur. En skáldin
fliiklu tóku að sér að plægja og sá og
vökva. Og þetta hefir svarað kostnaði,
því að nú vex vel í akrinum og andans
gróður þjóðarinnar er mikill.
Árið 1905 og viðburðir þess, hafa líka
lyft undir þjóðina, auðgað hana að vilja
og framtakssemi, skýrt markið sem fram-
undan er, og að er kept. Það er eins og
æskukrafturinn hafi lifnað aftur í þjóðinni.
Og þennan kraft þóttist eg verða var við
í Noregi, hvar sem eg fór, alt frá hús-
manninum, sem starfaði í tómstundum að
því að færa út akurinn sinn svo mikið
sem kostur var á, til háskóiakennnarans,
sem hafði sett sér það mark að ráða gálu
norðurljósanna.
Um skáldið mikla og vakningamanninn
Henrik Wergeland er það sagt, að þegar
hann var á ferð um Noreg hafi hann fylt
vasa sína og skreppu með trjáfræi. Þessu
fræi dreifði hann yfir auðnina þar sem
leið hans lá, í von um að það myndi festa
þar rætur og vaxa. Hvernig þessi skóg-
rækt hans liefir lánast veit eg ekki. En
hitt veit eg, að víða um Noreg hefir sá
hinn sarni stórhugur, er lá á hak við þenn-
an verknað hans orðið það framkvæmdar-
afl i lífi einstaklinganna, er gert hefir hug-
sjónina að veruleika. Dæmi eru jafnvel
til þess, að menn flytji mold á járnbraut-
um til þess að koma rækt í grýtta og
klettótta jörð. Virðist þar á bak við standa
sami stórhugurinn; og hugsjón skáldsins
orðin áþreifanleg, standandi föstum fótum
í heimi veruleikans.
Þennan anda þurfum vér íslendingar að
drekka í oss. Hér strandar svo margt á
tortryggni gagnvart tíðarfarinu og landinu,
að það sem er auðvelt er talið ókleyft.
Þetta er að verða Iengra en eg ætlaðist
til. En það sem eg vildi sagt hafa, er í
fám orðum þetta:
Þér ungu menn og konur, sem eigið
þess kost að fara utan, og veljið ykkur
lýðháskóla fyrir dválarstað, munið að
til er staður, sem verúleg andleg nautn
er að dvelja á. Sá staður er i landi