Sjómannablaðið Víkingur - 01.10.1940, Blaðsíða 9

hreyfingarlaus loftlog niðri við jörðu. Áhrif
þau verða með þeim hætti, að lægðin hægir á
ferð sinni, staðnæmist eða beygir úr leið. T.
d. ber varla út af því, að lægðir, sem fara norð-
austur um Færeyjar í stefnu á Suður-Noreg,
víkja af leið fyrir hálendi Skandinavíu og
halda norður með vesturströnd Norges. Græn-
landshálendið er og mikill þrándur í götu
lægða, sem stefna á það úr norðvestri. Fara
þær norður með vesturströnd Grænlands og
þá máske austur yfir það norðanvert. Ef þær
eru svo sunnarlega á ferð, að þær sleppa fram
hjá suðurodda Grænlands, komast þær ó-
hindraðar leiðar sinnar eins langt og orkan
leyfir. Hálendi íslands er enginn teljandi
þröskuldur fyrir þær, til þess er það of veiga-
lítið, enda fara lægðir oft beint yfir landið
úr vestri og suðvestri. Fjallgarðar eða hálendi
geta einnig orðið til þess, að ný lægð mynd-
ist. Er slíkt algengt við Suður-Noreg, einnig við
Suður-Grænland. Um leið og lægðin beygir
norður með vesturströndinni, myndast ný lægð
við suðaroddann, og heldur hún áfram til norð-
austurs í stefnu á ílsland.
Fjöll og hálendi valda og miklum truflun-
um á úrkomu- og vindasvæðum lægðanna, og
eru þau áhrif kunnari en svo í aðalatriðum,
að út í það verði farið hér. Nægir að benda
á, hvernig úrkoman skiptist hér á landi í norð-
an- og sunnan-átt, að „fjöllin draga að sér úr-
komuna“, eins og sagt er, og hve mjög er mis-
vindasamt í fjallahéruðum.
Þetta og ótal margt fleira verður að taka
til greina, þegar segja skal fyrir um veður. Er
þekkingu manna í þessum efnum enn eigi
lengra komið en það, að jafnaðarlega er ekki
hægt að spá nema 1—2 sólarhringa fram í
tímann, og vantar þó allmikið á, að það verði
gert á fullnægjandi hátt.
í þessu sambandi skal á það bent, að til eru
stór svæði á hnettinum, sem sjaldan eða aldrei
fást nein veðurskeyti frá, en það eru heim-
skautasvæðin. En talið er að þau hafi stór-
mikla þýðingu fyrir veðurlag yfirleitt. Auk
þess hafa augu manna opnast æ betur fyrir
því, að rannsóknir og athuganir á efri loft-
lögum varða geysi miklu fyrir veðurfræðina.
Var á þetta drepið í síðustu grein og frá því
skýrt, að lægðirnar næðu eina 10 km. frá jörðu
eða meira. Má meðal annars marka það af
því, að fyrstu forboðar lægðanna, klósigarn-
ir, eru oft í 10 km. hæð. Til þess að kynnast
lægðum „ofan í kjölinn", nægir því ekki að
gera veðurathuganir á yfirborði jarðar, hversu
vel sem frá þeim er gengið, heldur heldur ber
nauðsyn til að kanna þær alveg upp úr. En
þessar athuganir eru ærið örðugar og kostn-
aðarsamar, svo að vafalaust á það langtíland,
að þær komi að því gagni, sem verða mætti.
Sem betur fer, þurfa þó athugunarstöðvar fyr-
ir athuganir í efri loftlögum ekki að vera eins
þéttar og venjulegar athugunarstöðvar. Eins
og fyrr getur, er veðrið mjög háð landslagi og
einnig skiptingu láðs og lagar. Þessi áhrif ná
ekki nema nokkur hundruð metra upp frá yf-
irborði landsins. Þar fyrir ofan eru loftstraum-
arnir miklu reglulegri, svo að lengra má vera
á milli þeirra stöðva, sem fást við athuganir
hærra uppi. Hér á veðurfræðin mikið ónumið
land og fyrirheit um stórkostlegar framfarir í
veðurspám.
Margar tilraunir hafa verið gerðar í þá átt
að segja fyrir um veður fyrir langan tíma í
senn, vikur, mánuði eða ár. Flestar þessar til-
raunir hafa engan árangur borið. í þessu sam-
bandi skal það tekið fram, að þrátt fyrir ræki-
legar tilraunir hefir ekki tekizt að finna neitt
samband milli tunglsins og veðurs eða veður-
breytinga. Kemur þetta að vísu illa heim við
gamla alþýðutrú víða um lönd, og verður
mörgum á að rengja þessar niðurstöður vísind-
anna. En tölurnar láta ekki að sér hæða, og
verður trúin að láta í minni pokann fyrir þeim,
hvort sem mönnum þykir ljúft eða leitt, að
minnsta kosti svo framt að ekki komi á móti
veigameiri rök en ummæli fróðra manna eða
einstök dæmi.
í Þýzkalandi hefir um allmörg ár verið gef-
in út veðurspá fyrir tíu daga í senn. Hún er að
vísu ekki eins nákvæm og hin daglega veður-
spá, sem gildir fyrir 36 klukkutíma. En hún
hefir reynst allvel, og nýlega hefir frétzt, að
undirbúningur væri hafinn í Norður-Afríku að
samskonar veðurspám. Framh.
VÍKINGUR
9