Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.1950, Blaðsíða 27

£ki/t
Línurit frá mótorum (Diagram)
Eftirfarandi grein er erindi, sem hr. vélfræði-
kennari E. Ryssel hélt í vélslcólanum í Kaup-
mannahöfn veturinn 1949, og birtist seinna í
vélstjóraritinu danska. Höfundurinn hefur góð-
fúslega leyft mér að þýðd erindið og birta í ís-
lenzkru tímariti.
Andrés Guðjónsson.
*
Línuritin er hægt að nota m. a.:
1. Til að dæma gang mótorsins og finna galla við
vinnuaðferð hans.
2. Til rannsóknar á því, hvort álaginu sé deilt jafnt
á alla strokka mótorsins.
3. Til að reikna út hestöfl mótorsins.
Hvernig línuritin eru tekin.
Línuritin á að taka þegar mótorinn er heitur. Ef
nota á línuritin til að ákveða hestöfl vélarinnar, er oft
nauðsynlegt að skýra línurnar með oddmjóum blýanti,
en ekki má gera það fyrr en búið er að rannsaka hvort
nokkrir gallar á vinnu mótorsins séu sýnilegir á því,
vegna þess að erfitt er að fylgja nákvæmlega hinum
huga hann og smyrja og blása úr línuritarapípunni.
Þegar tekin eru línurit, má ekki hafa línuritaralokann
ritarinn (indikatoren) og línuritaradrátturinn er í lagi,
og áður en línuritarinn er settur á strokkinn á að at-
huga hann og smyrja og blása úr mælispípunni.
Þegar tekin eru línurit, má ekki hafa mælislokann
lengur opinn en nauðsynlegt er, og þegar búið er að
taka 3—4 línurit, á að taka bulluna úr línuritaranum,
þurrka hana og strokkinn vel og smyrja aftur. At-
hygli skal vakin á því, að gormurinn sé hæfilega stífur
og sé settur vel fastur, og munið, að hverjum mæli
fylgja nokkrir gormar, mismunandi stífir, og því hægt
að velja þann rétta í hvert sinn. En gæta verður þess,
að nota einnig rétta bullustærð, því þvermál bullunnar
verður að vera í réttu hlutfalli við gorminn. Pappír-
inn á að vefja slétt á hólkinn og stilliskrúfuna verður
að stilla þannig, að oddur ritarans þiýstist mátulega
fast að pappírnum. Við að snerta oddinn lítillega með
einum fingri, þegar oddinum er þrýst að pappírnum,
er hægt að finna hvort slit er í línuritaraörmunum og
jafnvel mæla hve mikið það er. Sé slit í örmunum,
mun það valda göllum á línuritunum, eins og síðar
mun skýrt verða.
Línuritaradrátturinn.
Á stórum mótorum eru oftast kringlur á kambásnum,
eða á sérstökum ás, sem ætlaðar eru til þess að snúa
Cif Júélat
línuritarahólknum. Lengd snúrunnar er nú mátuð og
gormurinn í hólknum er athugaður, en hann á að vera
mátulega stífur til að halda snúrunni strengdri. Ef
snúran er of löng, mun annar endi línuritsins verða
þverhníptur, eins og klippt sé af honum; oft getur
verið erfitt að sjá þetta á línuriti frá tvígengismótor.
Sé snúran aftur á móti of stutt en teigjanleg, mun
annar endi línuritsins (brunaendinn) verða þverhnípt-
ur. Ef snúran er alltof stutt, slitnar hún. Ennfremur
á að athuga, hvort snúran dragist um hjólin eða keflin,
en það má hún ekki gera, því þá eru keflin eða hjólin
föst.
Þjöppunarlínuritið.
Þegar hreyfitæki mælisins hafa verið stillt, er hægt
að taka þjöppunarlínuritið, þ. e. línurit, sem tekið er
af heitum strokk án þess að eldsneyti sé spýtt inn í
hann. Það á að líta út eins og 1. mynd sýnir. Þar sézt,
að útþenslu- og þjöppunarlínurnar falla saman. Þó
getur átt sér stað, að línurnar falli ekki nákvæmlega
saman í bugðunni. Þjöppunarþrýstingurinn, um 32 ato,
er nokkuð minni en normalt á að vera, þar sem elds-
neyti er ekki spýtt inn í strokkinn, og þess vegna er
hitastigið lágt.
óOo'tcr
r
1. mynd.
Gallar við línuritaradráttinn.
Líti þjöppunarlínuritið út eins og 2. mynd sýnir,
sézt að þjöppunar- og útþenslulínurnar falla ekki
saman og munurinn er mestur í bugðunni. Þessu veld-
ur skífan, sem dregur hólkinn; hún er ekki rétt stillt.
Gailinn, sem kemur fram á myndinni, stafar af því,
að skífunni var snúið tvær gráður frá réttri stillingu.
Það er ekki hægt að sjá á línuritinu, hvort það er
þjöppunar- eða útþenslulínan, sem er ofár, eða' hvort
skífan á að snúast til hægri eða vinstri, til þess að
hún verði rétt stillt, og verður því að finna hina réttu
stillingu með tilraunum. Auðveldast er, ef hægt er,
þegar mótorinn er stöðvaður, að setja línuritarann á
sinn stað, snúa mótornum einn eða tvo snúninga, eftir
V I K I N G U R
1G7