Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1950, Blaðsíða 12
Gæzla kælivéla í skipum
Eftirfarandi grein birtist i septemberhefti tímaritsins Marine News N. Y. 1949,
og er eftir Mr. George H. Walker vélstjóra hjá York Corporation. Greinin er a'ðeins
lausleg þýðing, en ýmsar bendingar er þar að finna, sem gagnlegar gætu ofðið fyrir
vélstjóra er gxta kælivéla.
Það kann að valda misskilningi, að talað er um kælivökva og kæligas (refrigerant)
sitt á hvað, en þó er um sama hlut að rxða, og þarf þetta skýpingar. Eins og lmnnugt
er, þá em til kuldaframleiðslunnar notaðar lofttegundir, liér Freon-12. Er lofttegund-
inni þjappað saman og kæld, þar til hún verður fljótandi. Sé þessum vökva úðað inn
í lágþr.rúm (eimir), eimiist hann samstundis og bindur með því hita, þ. e. kælir loftið
í rúminu sem eimirinn stendur í. En nú er vökvlinn orðinn að gasi, sem þjappan sýgur
til sín, og ný hringrás hefst. Þessi hrtingrás endurtekur sig í kælikerfinu með miklum
hraða meðan lcæliloftþjappan er i gangi.
Tilgangur þessa erindis er að gefa gæzlumönnum
við kælivélar í skipum nokkra undirstöðuþekkingu á
starfsháttum þeirra. En sú þekking er ómissandi til
þess að geta greint og rétt gang nefndra tækja.
Gert er ráð fyrir, að lesandinn sé þegar kunnur
undirstöðuatriðum í kælitækni, og ennfremur, að tækin,
sem um er að ræða, séu rétt gerð og vel fyrir komið.
Er og einungis um gæzlu tækjanna að ræða.
Starf vélsmiðanna og uppsetning tækjanna í skipa-
smiðjunum er venjulega framkvæmt í flýti. Starf og
ábyrgð vélstjóranna í skipunum og umsjón með að
tækin vinni rétt, varir hins vegar árum saman. Og
ekki er ótítt, að þeir verði að slást við galla, sem
koma meira og minna fram í öllum tækjum.
Kœlivökvar, sem venjulega eru notaðir.
Aður en Freon var fundið upp, var mest notað í
skipum kolsýra og ammoníak. Þessir kælivökvar hafa
sína kosti og galla, en þeir hafa verið notaðir með
góðum árangri árum saman. Ennþá eru mörg af
kona, fjörgömul og farlama, varð eftir vand-
lega falin í baðstofunni. Þegar ræningjarnir
komu í bæinn, fóru þeir snuðrandi, brutu upp
hirzlur, söfnuðu munum, er þeir girntust, eyði-
lögðu allt, sem þeir vildu ekki nýta. Þarna var
ekki um auðugan garð að gresja, helztu verð-
mætin nokkrir silfurmunir, sem húsfreyjan átti.
En er gamla konan heyrði hljóminn í silfrinu,
gat hún ekki orða bundist: „Þar fór illa silfrið
hennar Siggu minnar“, sagði hún. Fundu ræn-
ingjarnir hana þá og hjuggu hana í spað.
Eftir þessi hervirki lagði flokkurinn af stað
lengra inn í sveitina, en ekki höfðu þeir farið
langt, þegar skriða mikil féll úr fjallinu; kom
þá felmtran yfir hópinn; tóku þeir til fótanna
122
— Þýð.
þessum tækjum í notkun, en ekki mun líða á löngu
þangað til þau hverfa, ýmist af því, að skipt er um
þau eða skipin falla úr sögunni.
Freon 12 kælivökvinn er notaður svo mikið nú orðið
í skipum, að mest af því sem sagt verður, mun fjalla
um eiginleika hans og notkun. Mörg atriði í þessu er-
indi gætu átt við skipatæki, sem byggð eru á mið-
flóttaaflslögmálinu, en nota venjulega aðra kælivökva
af Freon-fjölskyldunni. Gæzla slíkra tækja mundi þó
útheimta sérstakt erindi, og er þeim því sleppt hér.
Þjappan.
Þjappan er hjartað í kælikerfinu. Gangur hennar og
gerð hefur því mikil áhrif á heildarstarf kerfisins.
Vér munum því taka til athugunar nokkur undirstöðu-
atriði, sem hafa áhrif á starf hennar, og eru sérstak-
lega mikilvæg. Vélstjórinn hefur venjulega mestan á-
huga fyrir afköstum þjöppunnar, og verður hún því
tekin til athugunar fyrst.
Stærð þjöppunnar er ákveðin með því að reikna út
og flýðu í dauðans ofboði til sjávar, hrundu
fram bátum og réru, lífróður til skipa. Léttu
þau brátt akkerum og sigldu austur með landi.
En mosagróin stórgrýtisurðin við fjallsræt-
urnar sýnir ennþá, hvar Tyrkjahlaupið féll“.
Þetta var sagan, sem gamli maðurinn sagði
mér, meðan við gengum út í kauptúnið.
Við kvöddumst með handtaki. Það kom ögr-
andi glampi í augu öldungsins, um leið og hann
sleppti hendi minni og mælti:
„Mér þykir vænt um þessa munnmælasögu,
finn í henni þau sannindi, að óhamingju ís-
lenzku þjóðarinnar verður ekki allt að vopni,
meðan landvættirnar standa á verði gagnvart
erlendum ræningjum og flugumönnum“.
VÍKINGUR