Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1950, Blaðsíða 13

hve mörg pund (kg-.) af kælivökva (gasi) hún getur
dælt á ákveðnum tíma og með ákveðnum hita. Nokkur
atriði, sem hafa áhrif á gasþungann, sem hægt er að
dæla, eru tekin hér til athugunar:
a) Sogþrýstingurinn: Eftir því sem hitastigið lækk-
ar á soghliðinni, eimist gasið við tiltölulega lægri
þrýsting. Þéttleiki gassins verður minni með lækk-
aða þrýstingnum, og gasþunginn, sem þjappan
dælir, minnkar hlutfallslega að óbreyttu rúmtaki.
Með öðrum orðum: Minnkandi þrýstingur í eim-
inum lækkar hitastigið þar, og jafnhliða fellur
magn það í tonnum, sem þjappan getur dælt.
b) Tómrúm í strokknum: 1 öllum þjöppum er nokk-
urt tómrúm yfir bullinni, sem ekki verður hjá
komizt. Gasið, sem eftir verður í strokknum í lok
hvers þrýstislags, þenst að sjálfsögðu út að nýju
á sogslaginu. Nærvera þessara gasleifa í strokkn-
um, dregur úr því magni, sem sýgst inn með
næsta slagi, sem svarar því rúmtaki, er eftir-
legugasið hefur við sama þrýsting og innstreymis-
gasið. Lítið tómrúm eykur hæfni þjöppunnar, og
er þá talað um aukið rúmnotagildi. Vert er að
veita því athygli, að tómið yfir bullunni eykur
ekki orkuþörf þjöppunnar af þeirri ástæðu, að
þessi ögn af gasi, sem eftir verður, gefur frá
sér við útþensluna svipaða orku á bulluna og
upprunalega fór til að þjappa því saman. Lítið
tóm skiptir þvi mestu máli, ef nokkuð skortir á,
að hún dæli eins miklu og með þarf.
c) Afrásarþrýstingurinn: Ef ekki væri um þetta
óumflýjanlega tómrúm að ræða í þjöppustrokkn-
um, mundi afrásarþrýstingurinn ekki skipta svo
gífurlega miklu um notagildi kælikerfisins. Því
hærri sem afrásarþrýstingurinn er, því þéttara
er gasið sem verður eftir í tómrúminu, og því
meira dregur það úr því magni, sem inn kemur
við næsta slag. Hár afrásar- eða þéttiþrýstingur
dregur líka úr nýtingu kerfisins, með því að hann
dregur líka úr hinum gagnlega bundna hita, sem
hvert pund (kg.) af kælivökva, sem dælt er gegn-
um eiminn, gefur frá sér.
d) Óþéttir lokar: Sog eða þrýstilokar sem leka, svo
VÍKINGUR
og lélegir bulluhringir, draga að sjálfsögðu úr
nýtingu þjöppunnar. Ástæðurnar fyrir því liggja
í augum uppi. Aðrar afleiðingar af óþéttum lok-
um verða teknar til athugunar síðar.
Hestorkur. Orkan sem útheimtist til þess að draga
þjöppuna, er háð tveim atriðum:
a) þunga gassins, sem þjappað er saman.
b) Hlutfall, eða notagildi þjöppunnar, sem gasið fer
í gegnum.
Það hefur þegar verið tekið fram, að eftir því sem
sogþrýstingurinn fellur, dælir þjappan minna kæligasi,
og þar af leiðandi, eins og tekið er fram undir (a)
hér að framan, er orkuþörf hennar minni.
Það er einnig sjáanlegt, að eftir því sem sogþrýst-
ingurinn lækkar, eykst samanþrýst hlutfall þjöppunn-
ar, eða það ástand sem útheimtir meiri orkuþörf.
Það er hér eftirtektarvert, að einn gerandinn hefur
tilhneigingu til að auka að sama skapi, sem hinir
minnka orkuna, sem með þarf. Sigurvegarinn í tog-
streitunni milli þessara tveggja andstæðu gjörenda er
þunginn, alhliða andstaðan liggur í því, að minnka orku-
þörfina við að snúa þjöppunni þegar sogþrýstingurinn
fellur.
Hestorkusmálest.
Hestorkusmálest af kælivökva er eining, sem kæli-
loftþjappan er reiknuð eftir. Sérhvert atriði, svo sem
lægri sogþrýstingur og/eða hærri afrásarþrýstingur,
sem eykur samanþrýstihlutfall þjöppunnar, eykur einn-
ig orkuþörf hennar miðað við hvert pund (kg.) af
gasi. Það skal þó tekið fram, að þegar sogþrýstingurinn
fellur, minnkar þunginn sem dælt er hlutfallslega örar
en orkan, sem útheimtist til að dæla honum. Heildar-
orkuþörf þjöppunnar minnkar af þessum ástæðum, þó
að hestorka á smálest aukist.
Hærri afrásai'- eða kæliþrýstingur eykur hestorku
á smálest, og eykur einnig orkuþörf þjöppunnar. Ástæð-
an fyrir þessu er sú, að það hefur lítil áhrif á magn
gassins sem dælt er, í samanburði við breyttan þrýst-
ing á soggasinu.
Afrásarhitastigið.
Sjálfsagt er að forðast mikinn hita á afrásargasinu,
það spillir greinilega smurningunni í strokknum, og
sé um mikinn hita að ræða, geta hinir þunnu afrásar-
lokar, sem notaðir eru í Freon-12 þjöppum, geiflast
og eyðilagst. Svo getur staðið á, að nokkuð mikill af-
rásarhiti sé óumflýjanlegur, og verður þá svo að vera.
Stundum orsakast hitinn aftur á móti af ólagi á þjöpp-
unni eða kerfinu, og er þá hægt að bæta úr því.
Mikið má læra af stöðugri athugun á hita afrásar-
gassins, er því gagnlegt að það sé stöðugt skráð í dag-
bók kælivélanna.
Hitinn á afrásai'gasinu í loftþjöppu, sem er í góðu
lagi, nálgast það ástand, sem er fyrir hendi við svo-
kallaðan adiabatiskan samanþrýsting. Þetta atriði gerir
mögulegt að komast að raun um ástand gassins við
þær aðstæður, sem eru fyrir hendi á hverjum tíma.
Hið adiabatiska hitastig er hægt að reikna út, en
það er miklu einfaldara að nota venjulegt Mollier-
línurit af viðkomandi gastegund, og lesa af því af-
rásarhitastigið við énda þeirrar línu, er sýnir adiabat-
123