Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.1951, Blaðsíða 9

ágætum árangri. Þeim hefur tekizt að þekkja
í sundur fisktegundirnar í sjónum, þegar fiskur
fer í torfum, t. d. ufsa frá síld. Eitt einasta
rannsóknaskip á Norðurlöndum er nú búið
svona tæki, en það er hið nýja, mikla skip
Norðmanna, Georg Ossian Sars. Það dregur
um hálfa sjómílu út frá skipinu á hvorn veg
og getur því sópað slóð, sem er ein sjómíla á
breidd. Nákvæmni þess er svo mikil, að það
finnur síldartorfur, sem ekki er í nema f jórar—
fimm tunnur. Asdic-tæki eru sjálfritandi, en
all-margbrotin í meðferð, enda höfðu Norð-
menn þrjá sérfræðinga, aðeins til þess að beita
því, í rannsóknaleiðangrinum síðastliðið sumar.
Því skal skotið inn í, að íslendingar eiga því
miður ekkert asdic-tæki enn sem komið er, og
væri þess þó hin brýnasta þörf.
Enn má nefna áhald, sem kemur að góðu
gagni, þegar farið er yfir straummót, en það
er sjálfritandi hitamælir. Bæði Dana og Sars
eru búin slíkum tækjum, en þau eru nú einnig,
fyrir tilstilli Fiskideildarinnar, komin í örfá
íslenzk skip, þar á meðal Maríu Júlíu.
7. Hafstraumar við ísland.
Að íslandi renna tvö straumföll, Golfstraum-
urinn að sunnan, Pólstraumurinn að norðan,
enda liggur landið á hrygg, er þvergirðir At-
lantshafið og skilur hlýjan sjó frá köldum.
Golfstraumurinn kemur upp að suðurströnd-
inni, rennur vestur með henni og norður með
vesturströndinni. Undan Vestfjörðum greinist
hann í tvennt og fellur kvísl til vesturs og síðan
suður um Grænlandshaf, en önnur rennur norð-
ur fyrir og austur með norðurströndinni. Eink-
um getur hún látið mikið til sín taka á sumrin
og hitar þá sjóinn úti fyrir Norðurlandi langt
norður í haf, en hluti þessarar kvíslar kemst
austur fyrir Langanes og rennur til suðurs
meðfram Austfjörðum. Straumurinn, sem að
norðan kemur, greinist all-norðarlega, vanalega
á milli Grænlands og Jan Mayen, í tvær álmur,
og fellur önnur, Austur-Grænlandsstraumurinn,
suður um Grænlandshaf fyrir vestan Golf-
strauminn, en getur stundum náð alveg upp
undir norðvesturhorn landsins. Hin álman tek-
ur stefnu til suðausturs, en þegar hún rekst á
Færeyjahrygginn, fyrir austan ísland, beygir
hún austur í haf. Þessi álma nefnist Austur-
Islandsstraumurinn.
Mjög eru áraskipti að því, hve sterkir straum-
ar þessir eru. Eftir fréttum fi’á rannsóknaskip-
um hafa allir kaldir straumar látið óvenjulega
mikið til sín taka síðastliðið sumar, bæði Aust-
ur-íslandsstraumurinn, Austur-Grænlands-
straumurinn og Labrador-straumurinn, á milli
Grænlands og Kanada. Doktor Táning kom
fyrstur með þá skoðun fyrir tveimur árum, að
þegar Austur-Islandsstraumurinn væri mjög
sterkur, kynni hann að koma í veg fyrir göngur
Norðurlandssíldarinnar nógu langt til vesturs
til þess að hún gæti náð Norðurlandi, og taldi
hann þetta vera líklega skýringu á síldarfæð-
inni við Norðurland það ár. Á hinn bóginn
hafði ég gert mér í hugarlund, að of mikill
Golfstraumssjór sunnan um landið gæti ráðið
úrslitum, enda hafði ég ekki á þeim árum tæki-
færi til þess að kynnast straumunum fyrir
austan landið og útbreiðslu síldarinnar í haf-
inu þar. Það virðist nú vera að koma í Ijós,
að styrkleiki Austur-íslandsstraumsins kunni
að hafa úrslita þýðingu um síldargöngur til
Norðurlands á sumrin, og kem ég nú að því að
skýra frá niðurstöðum Dana og Norðmanna
síðastliðið sumar.
o
8. Rannsóknir Dana í hafinu austur af
íslandi síóastli'öiö sumar.
Danska hafrannsóknaskipið Dana var að
störfum hér fyrir austan landið tvisvar sinnum
síðastliðið sumar, fyrst í júní og síðan í ágúst,
undir stjórn hins þekkta danska fiskifræðings,
dr. Tánings. Þegar Dana var á heimleið, skrif-
aði dr. Táning mér frá Færeyjum, og leyfi ég
mér nú að drepa á það helzta, sem í því bréfi
var sagt varðandi Norðurlandssíldina.
I byrjun ágústmánaðar var útbreiðsla síldar-
innar norður af Færeyjum allt öðru vísi en
verið hafði í júní og var það bersýnilegt, að
hér hafði kaldi sjórinn verið að verki, annað
hvort beinlínis eða óbeinlínis, með því að breyta
átuskilyrðunum. Við rannsökuðum svæðið frá
austurströnd íslands eftir 65° 20' nbr., þangað
til komið var austur á 3° vlgd. Síðan var farið
yfir svæðið norðaustur af Færeyjum. Allsstað-
ar, þar sem kaldi sjórinn, en hitinn í honum
var 3° C. eða lægri, nálgaðist yfirborð, í 40—60
m. dýpi, var síldarlaust, en annarsstaðar var
síldin um allt, á leiðinni til austurs út frá Seyð-
isfirði. Síldin, sem þarna var á ferðinni, en af
henni veiddum við sýnishorn í reknet, var
greinilega úr norsk-íslenzka stofninum. Mæld-
ar voru 119 síldar, og reyndist meðallengdin
35 cm. Síldin var nú orðin feit, ólíkt því, sem
hún hafði verið í júní.
I aðaldráttum reyndist útbreiðsla síldarinnar
eftir 65° 20' nbr. að vera á eftirtalinn hátt:
Nálægt íslandi var sjórinn kaldur, og þar
gátum við ekki fundið neina síld á bergmáls-
dýptarmælinn. Um 70 sjómílur austur af Is-
landi byrjaði síldin að koma í Ijós og var tals-
vert af henni á um það bil sextíu sjómílna bili,
VÍ KIN □ U R
9