Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.1951, Blaðsíða 18

Sýnilegar stjörnumyndir á Norðurlöndum.
Dönsk nöfn Latnesk nöfn Latnesk nöfn í eignarfalli
Lille Bjöm Ursa minor Ursæ minoris
Cepheun Cepheus Cephei
Dragen Draco Draconis
Cassiopeja Cassiopeja Cassiopejæ
Giraffen Camelopardalis Camelopardalis
Store Bjöm Ursa major Ursæ majoris
Jagthundene Canes venatici Canum venaticorum
Lyren Lyra Lyræ
Svanen Cygnus Cygni
Öglen LAcerta Lacertæ
Andromeda Andromeda Andromedæ
Perseus Perseus Persei
Kusken Auriga Aurigæ
Lossen Lynx Lyncis
Lille Löve Leo minor Leonis minoris
Berenikes Lokker Coma Berenices Comæ Berenices
Bootes Bootes Bootis
Nordlige Krone Corona borealis Coronæ borealis
Herkules Hercules Herculis
Ræven Vulpecula Vulpeculæ
Pilen Sagitta Sagittæ
Delfinen Delphinus Delphini
Trianglerne Triangulum Trianguli
Vædder Aries Arietis
Tyren Taurus Tauri
Tvillingeme Gemini Ceminorum
Lille Hund Canis minor Canis minoris
Krebsen Cancer Cancri
Löven Leo Leonis
Föllet EQuuleus Equulei
Pegasus Pegasus Pegasi
Fiskene Pisces Piscium
Hvalfisken Cetus Ceti
Eridanus Eridanus Eridani
Orion Orion Orionis
Haren Lepus Leporis
Enhjörningen Monoceros Monocerotis
Store Hund Canis major Canis majoris
Vandslagen Hydra Hydræ
Sextanten Sextant Sextantis
Bægeret Crater Crateri
Ravnen •Corvus Corvi
Vægten Libra Libræ
Jomfruen Virgo Virginis
Slangen Serpens Serpentis
Slangeholderen Ophiucus Ophiuci
Sobieskis skjöld Scutum Sobiesii Scuti Sobiesii
Örnen Aquila Aquilæ
Skorpionen Scorpius Scorpii
Skytten Sagittarius Sagittarii
Stenbukken Capricomus Capricomi
Vandmanden Aquarius Aquarii
Sydlig Fisk Piscis austrinus Piscis austrini
dags eru taldar 86 stjörnumyndir á himingelm-
inum, á norðurhelmingi 32, á suðurhelmingi 54.
Á alþjóða grundvelli eru notuð latnesk nöfn
á stjörnumyndunum. Hér á móti kemur tafla
yfir þær stjörnumyndir, sem sjáanlegar eru í
norðrinu (Norðurlöndum). Nöfnin á stjörnu-
myndunum eru á dönsku, latnesku og latnesk
nöfn í eignarfalli.
Stýrimannaskólinn er eina stofnunin, sem
kennt hefur að þekkja stjörnurnar og stjörnu-
myndir himingeimsins. Er það einkum gert í
þágu siglinganna, þótt það verði samtímis þeim
er læra til yndis og þroska.
Alstirndur himinn.
Ef maður virðir fyrir sér eitt heiðskírt kvöld
eða heiðskíra nótt alstirndan himininn, án þess
að þekkja nokkuð til stjörnumyndanna, virðist
manni stjörnurnar vera óteljandi á festingunni,
að það sé vonlaus þraut að komast til botns í
þessu undraverki. Þeir vísu menn er hér hafa
þekkingu á, telja það ekki vera svo erfitt. Við
hagstæð skilyrði og með sínum venjulegu aug-
um geti maður séð tvö til þrjú þúsund stjörn-
ur. Ennfremur er það, þegar maður hefur lært
að þekkja nokkrar skærustu stjörnurnar á fest-
ingunni, er nokkru náð og komið á sporið til
að þekkja stjörnumyndir og annað, sem með
þarf; hitt kemur smátt og smátt.
StjörnumyndinKarlsvagninn (Ursamajor).1)
Þessi stjörnumynd hefur þrjá góða kosti: hann
gengur aldrei undir, eða sést ávallt á lofti, þeg-
ar stjörnubjart er, hann er auðþekkjanlegur,
hann er ágætur upphafsstaður í leit að öðrum
stjömuhópum — eða myndum. Karlsvagninn
myndast af sjö stjörnum, hann er sérkennileg-
ur í lögun, hann minnir á skeið eða ausu. Eng-
lendingar nefna venjulegast þessa stjörnumynd
,,The big dipper". Norðurlandabúar kjósa held-
ur að nefna hann Karlsvagninn. Það minnir
á Óðinn, sem hafði auknefnið „Karl“. Hinn
(skástæði ferhyrningur er vagnkassinn og hinar
þrjár stjörnur er mynda bogann er vagnkjálk-
inn. Þegar tálað er um hægri eða vinstri hlið
vagnsins, er átt við það, að við sitjum í kass-
anum og snúum andlitinu að vagnkjálkanum.
Þær stjörnur, sem eru til hægri, eru þá hægri
hjólin,
Framhald.
1) Öll nöfn innan sviga eru á latínu.
ia
VIKINGUR