Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.1951, Qupperneq 7

GRlMUR ÞORKELSSON!
YEÐRÁTTAN
Vindáttir.
Þegar talað er um vindátt, þá er átt við átt-
ina, sem vindurinn blæs úr. Stundum er logn,
þá er enginn vindur. Þá blaktir ekki hár á höfði.
Stundum er talað um áttleysu. Þá er mjög lítill
vindur. Áttin er þá óákveðin og óráðin, sá vind-
ur, sem fyrir hendi er, rokkar til, frá einni átt
til annarrar. Vindurinn getur blásið úr hvaða
átt sem vera skal. Þar er engin undantekning
til, en allar áttir eru þó ekki jafn miklar vind-
áttir eða ekki virðist það vera hér á landi. Vind-
áttin er venjulega tilgreind í strikum og miðuð
við seguláttir upp á fjögurra strika nákvæmni,
t. d. N, NA, A, SA o. s. frv. Stundum er notuð
tveggja strika nákvæmni, t. d. N, NNA o. s. frv.,
en sjaldan eða aldrei er meiri nákvæmni við
höfð, þegar greint er frá vindátt. Stundum er
annar háttur hafður á. Þá er sagt: Norðlægur,
norðaustlægur, austlægur o. s. frv. Þegar þessi
háttur er við hafður, þá getur vindurinn ýmist
verið rakinn á þeirri átt, sem tilgreind er eða
þá dálítið öðru hvoru megin þar við. Aðeins
tvær vindáttir eru fullkomlega sjálfstæðar. Þær
eru norðrið og suðrið. Allar aðrar vindáttir eru
hjálparáttir þeirra og ganga erinda þeirra að
meira eða minna leyti. Vindáttin hefur mikla
þýðingu fyrir gæði veðursins. Allar norðlægar
áttir boða kulda og snjókomu, en suðlægar áttir
boða hlýindi og hláku. Skáldin hafa kunnað að
lýsa þessu eins og flestu öðru. Um sunnanátt-
ina stendur skrifað:
„Nú andar suðrið sæla vindum þýðum,
á sjðnum allar bárur smáar rísa
og flykkjast heim að fögru landi ísa,
að fósturjarðar minnar strönd og hlíðum“.
En um norðanáttina þetta:
■ „Nordan hardan
gerdi gard.
Geysi hardur
vard hann“.
Hér er mikill munur á veðurlýsingu, enda er
reginmunur á sunnan blíðu og norðan garði. Þó
norðlægar áttir valdi yfirleitt köldu veðri, en
suðlægar áttir hlýju alls staðar á landinu, þá
valda þó hinar ýmsu vindáttir mjög mismun-
andi veðri í hinum ýmsu landshlutum. Hér að
framan skipti ég öllum vindáttum í tvo flokka,
norðlægar áttir, sem allar ganga erinda norð-
ursins og kuldans og suðlægar áttir, sem ganga
erinda suðursins og hlýindanna. Þessum tveim-
ur aðalflokkum og andstæðingum má svo skipta
í smærri flokka. Ég læt nægja að skipta hvor-
um flokki fyrir sig í tvennt. Verða þá áttirnar
jafnmargar og fjórðungamir. I fyrsta fjórð-
ungi verður norðaustanáttin, í öðrum fjórðungi
suðaustanáttin, í þriðja fjórðungi suðvestanátt-
in og í fjórða fjórðungi norðvestanáttin. Fara
nú hér á eftir nokkrar lauslegar athugasemdir
um þessar fjórar aðaláttir.
Norðaustanáttin.
Sennilega má slá því föstu, að norðaustan-
áttin boðar lítið gott hér á landi, þegar allt er
fram talið. Þrálát norðaustanátt að sumri. þýð-
ir síldarleysi fyrir norðan, vegna dimmviðris og
illra sjóa, sem henni fylgja þar. Til landsins veld-
ur þetta hallærisástandi vegna óþurrka á Aust-
ur- og Norðurlandi. Varla næst nokkur baggi
í garð meðan ótíðin stendur, en það litla, sem
næst, er hrakið og skemmt og því varla skepnu-
matur. Að vetri er þrálát norðaustanátt einnig
hinn mesti vágestur, bæði til lands og sjávar.
Henni fylgir oftast nær stormur, frost og snjó-
j koma einhvers staðar á landinu, en stundum um
land allt. Afleiðingin af þessu er sú, að snjóa-
og svellalög leggjast yfir landið svo hvergi sést
á dökkan díl, en haglaust verður með öllu í mörg-
um landshlutum. Fénaður kemst á gjöf, en ófærð
verður svo mikil, að samgöngur teppast á fjall-
vegum. Fylgi þessari átt mikil og langvarandi
hvassviðri, er heldur ekki hægt að róa til fiskj-
ar, að minnsta kosti ekki á smáskipum, stærri
skip eiga líka í erfiðleikum á djúpmiðum vegna
frosthörku og stórra sjóa. Afleiðingum þessarar
veðráttu hefur verið lýst þannig:
Ví KlN □ U R
91