Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1951, Blaðsíða 27

&

Stoltze brennsluhverfill.
tannhjólakerfi er látið snúa steikarteini. Vélin er mjög
einföld og frumstæð (athygli vekur hægra leg steikar-
teinsins), en hún sýnir það, að hugmyndin að notfæra
sér heitan loftstraum sem aflgjafa, er gömul.
Mikið seinna, eða árið 1791, fær Englendingur að
nafni John Barber einkaleyfi á vél, sem við i dag
köllum brennsluhverfil, hugmynd hans varð þó aldrei
að neinni hagnýtri vél.
Á síðari helming fyrri aldar fengust margir hug-
vitsmenn við þetta viðfangsefni og allmörg einkaleyfi
voru veitt, m. a. eitt hinum kunna eimhverflasmið de
Laval árið 1893.
Um siðustu aldamót voru hinir fyrstu brennslu-
hverflar smíðaðir og nokkrir þeirra eru ennþá í notk-
un, en vinna allskosta ófullnægjandi.
2. mynd er af einum þessara gömlu hverfla. Mun
Þjóðverjinn Stolze hafa fundið hann upp árið 1872, og
var hann smíðaður og reyndur á árunum 1902—1903.
Hann er heitaloftsvél, þ. e. í staðinn fyrir brunahol er
lofthitari, en í honum er loftið frá þjöppunni hitað um
leið og það streymir í gegnum nokkrar pípur, sem
hitaðar eru að utanverðu. Þessi hverfill hafði þann
galla, eins og hinir tilraunahverflarnir, sem voru smíð-
aðir um þetta leyti, að þó hann gæti snúist álagslaus,
gat hann ekkert drifið. Tilraunum þessum var því hætt
og það varð, eins og kunnugt er, eimhverfillinn sem
smíðaður var eftirfarandi áratugi og náði útbreiðslu.
Það var þó einn maður, sem gafst ekki upp við að
fást við hugmyndina um brennsluhverfillinn, en vann
ótrauður áfram að henni, það var Þjóðverjinn Holz-
warth. Árið 1906 fann hann upp hverfilgerð þá, er
við hann er kennd, og árið 1908 gat hann látið hverfil-
inn snúast nokkurn veginn fullnægjandi. Hverfill Holz-
warth var sprengihverfill (3. mynd), sem í aðalatriðum
var eitt eða fleiri brunahol, sem höfðu innstreymis og
útstreymisloka, ásamt skófluhjóli. Innstreymislokarnir
voru í sambandi við þjöppu, sem þrýsti lofti og gasi
inn í sprengiholin með hæfilegum þrýstingi.
Eftir að innstreymislokarnir lokuðu, kveikti raf-
magnsneisti í hleðslunni, sem olli sprengingu og háum
þrýsting. Nú opnuðust útstreymislokarnir og hið
brennda gas streymdi út um þá og stýrisgöngin að
skófluhjólinu. Þegar þrýstingurinn var fallinn, opn-
uðu innstreymislokarnir fyrir loftið og brunaholið
skolaðist hreint og um leið kældust skóflurnar af hin-
um kalda loftstraumi. Því næst lokuðust útstreymis-
lokarnir og brunaholið fylltist aftur af gasi og lofti og
nýr vinnuhringur hófst. I hvert sinn, sem sprenging
varð og tilheyrandi útstreymisloki opnaðist, fékk skóflu-
hjólið orku.
Holzwarth-hverfillinn var, eins og augljóst er, marg-
V I K I N □ U R
141