Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1967, Síða 34

HINRIK SÆFARI
Prinsinn, sem eyddi ævi
sinni I þágu siglingamála
Málverk af Hinrik sæfara. Talið að
myndin sé frá 1450.
„Farið aftur og reynið á ný,
aðeins í þetta eina skipti, farið
dálítið lengra.“
Maðurinn, sem sagði þessi orð,
var hár, þrekinn, með sterklega
handleggi og þykkt, svart hár.
Hin fagra húð hans var veður-
bitin, andlit og augu harðgerð.
Það var enginn ásökunarhreim-
ur í rödd hans, aðeins uppörv-
andi skipunartónn. Og sjómenn-
irnir, sem hann endurtók þessi
orð við, snéru aftur og reyndu að
nýju. — Þeir sigldu lengra og
lengra suður með óþekktri strönd
Vestur-Afríku.
Þeir þræddu meðfram hinni
hættulegu strönd, þar sem land-
vindurinn feykti fíngerðum eyði-
merkursandinum langt á haf út.
Þeir mjökuðust áfram á litlu
skipunum sínum, þar til þeir að
lokum fundu að strandlínan
sveigði skyndilega í austur.
Stundum snéru þeir til heima-
hafnar sinnar, Lagos í syðri hluta
Portúgals, með fjársjóði og jafn-
vel nokkra þræla, sem voru seld-
ir til að öðlast fé til nota við
fléiri leiðangra. Stundum komu
þeir tómhentir heim með lítið
meira en nokkur viðbótarnöfn á
þeirm dýrmæta landabréf. Þegar
þeir 'höfðu heppnina með sér,
fengu þeir. ávallt umbun, en þótt
þeim mistækjst voru þeir aldrei
sneyptir, því\$ maðurinn, sem
sendi þá var efíginn annar en
Hinrik sæfari, sonur konungsins
í Portúgal og talinn lærðasti mað-
ur ríkisins.
Sem ungur maður sýndi Hin-
rik áræði sitt og dugnað í bar-
áttu við Múhameðstrúarmenn í
Ceuta, Afríkumegin við Gíbralt-
arsund. Mönnum þótti svo mikið
til hans koma eftir vel skipulagð-
ar árásir hans, að hann fékk
fjölda tilboða frá þjóðhöfðingj-
um víðsvegar um að ganga í þj ón-
ustu þeirra. En sál hans dýrkaði
þrenningu hans sjálfs, það er: að
rannsaka löndin í suðri, að stækka
veldi Portúgala og fara kross-
ferðir gegn Múhameðstrúar-
mönnum og heiðingjum í Afríku.
Eftir heimkomu sína úr sigur-
förinni til Ceuta, settist Hinrik
að á eyðilegum hamri — Sagres
— rétt við St. Vincenthöfða, sem
stendur fram úr klettóttri strönd
Suðvestur-Evrópu, eins og skip,
sem tilbúið er að leggja á haf út.
Hér bjó hann sér, lærdómsfé-
lögum og vinnumönnum sínum
heimili. Hann lét reisa kapellu og
fyrsta stjörnuturninn í Portúgal.
Hann setti sér það markmið að
ná tökum og skilningi á ríki sigl-
ingafræðilegrar þekkingar.
Hinrik, sem búinn var alveg
sérstökum skipulagshæfileikum,
réði til sín þá bezt menntuðu og
hæfustu menn, sem völ var á, og
fékk þeim það starf að auka þekk-
ingu á öllu, sem að sjó laut, svo
sem: kortagerð, stærðfræði,
stjörnufræði, tækjasmíði, skipa-
teikningum, skipasmíði, svo og
athugun á vindum, flóði og fjöru
og sjávarstraumum.
Sjómenn, bæði nær og fjær,
voru stoltir yfir því að geta feng-
ið að dveljast í „prinsabænum,"
eins og staðurinn var kallaður.
Dvöldu sjómenn þar ýmist við
nám eða kennslu. Og þó að stað-
urinn væri ekki viðurkennt
menntasetur, þá tók skóli þessi
öllum öðrum kennslustofnunum
langt fram um þekkingu í sjó-
mannafræðum á því tímabili. —
Enginn vissi betur heldur en
Hinrik, hvernig haga bar kennslu
sjómannaefna. Ungir piltar og
fullorðnir skipstjórar komu til að
fræðast og hann sparaði hvorki
tíma né peninga til að fá útlenda
góða kennara, og þannig öðlast
tækni með Guðs hjálp til að láta
rannsóknarleiðangra sína heppn-
ast og skila árangri.
Ef Hinrik hefði hins vegar
sjálfur siglt á skipum sínum,
Philippea frá Lancaster, eiginkona
Jóhanns I. Portúgalskonungs og
móðir Hinriks sæfara.
290
VÍKINGUR