Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1968, Blaðsíða 19

urðu brátt eftirsóttar um gjör-
valla Ameríku. Um líkt leyti sáu
ýmsir aðrir kosti olíunnar, eink-
um eftir að Englendingurinn
James Young fann út að eima
jarðolíuna og fá þannig vökva,
sem logaði auðveldlega í nýupp-
fundnum olíulömpum.
Olíulampinn, eins og við þekkj-
um hann, var kosta gripur.
Young og aðrir sáu fram á, að
lampinn gat valdið byltingu á
heimilunum, þar sem menn sátu
á dimmum kvöldum með grútar-
týru, ef fátæktin var svo mikil
að ekki var hægt að nota kerti.
Vandamálið var aðeins það að
geta útvegað næga olíu. Þegar á
árinu 1854 var stofnað olíufélag,
sem nytjaði svæði, er olían kom
upp á. En framleiðslan var ekki
næg til að sjá þúsundum hvað þá
milljónum lampa fyrir eldsneyti.
Einn hluthafi olíufélagsins,
Drake að nafni, hafði mjög mik-
inn áhuga á starfseminni. Dag
nokkurn veitti hann athygli mið-
unum á flöskum Kiers lyfsala.
Var það jarðborinn, sem honum
var starsýnt á. Fékk hann þá
hugmyndina, að rétt væri að
bora niður eftir olíunni. Hann
hóf þegar vinnuna, þrátt fyrir
að margir álitu hann ekki með
öllum mjalla. Hann boraði ár
eftir ár og reyndi að komast sí-
fellt dýpra.
Af tilviljun lenti hann í olíu-
æð á aðeins 20 metra dýpi árið
1859. Úr æðinni náði hann 5000
lítrum á dag af olíu.
Lengur hlógu menn ekki, en
aftur á móti hófst nú rimman um
„olíukálfinn". Allir vildu fá hlut
í hinu rennandi gulli. Ævintýra-
menn streymdu að og keyptu
skika á svæðinu. Fátækir urðu
ríkir, aðrir, sem óheppnir voru
misstu fjármuni sína. Það var
duttlungafullt að bora eftir olíu,
og það var engan veginn ódýrt.
Á stöðum, sem líklegir voru, risu
upp bæir; sem aftur voru yfir
gefnir, ef olíumagnið þar í jörðu
reyndist ekki eins mikið og búizt
var við. En olíuframleiðslan jókst
hröðum skrefum. Markaðurinn
tók ekki við öllu magninu og verð-
fall varð. Margir urðu gjald-
þrota. Svikarar áttu þá upp-
dráttar og byssuskot voru tíð.
Reynslu höfðu menn enga, og
víða urðu stórbrunar, þar sem
olían vall upþ úr borholunum.
Við þessar aðstæður kemur
John D. Rockefeller fram á sjón-
arsviðið. Hann hafði mikla skipu-
lagshæfileika, en var harður og
tillitslaus. Brátt náði hann undir
félag sitt Standard oil, flestum
olíusvæðunum og — skipulag
komst á vitleysuna —. Hann sá
um, að verðið á olíunni héldist á
viðunandi hátt og jók framleiðsl-
una á lömpum, sem var algjör
forsenda fyrir olíuframleiðsl-
unni.
Brátt risu upp önnur olíu-
Verið aS flytja borpall, sem notaSur er viS borun niSur í hafsbotninn.
VÍKINGUR
fyrirtæki, ekki einungis í Banda-
ríkjunum, heldur og annars stað-
ar. þar sem olíu var að finna.
Hörð samkeppni upphófst milli
risa fyrirtækja allt frá Banda-
ríkjunum til Austurlandaþjóðaog
Rússa.
Enn var þó takmarkað magn,
sem not var fyrir. Að vísu jókst
notkun olíulampa víðsvegar í
heiminum, en olían streymdi og
streymdi.
Á tímabili sendi Rockefeller
ókeypis olíulampa til Kína til að
reyna að ná markaði þar, en gas-
lýsing og síðar rafljósin virtust
ætla að gera olíuframleiðsluna
óþarfa.
En einmitt um það leyti, sem
Edison tókst að fá rafperuna til
að vinna, fann Daimler, árið
1885, upp hinn fyrsta nothæfa
bíl, sem knúinn var af benzíni.
Nýtt starfssvið opnaðist þannig
smátt og smátt fyrir olíuna, þótt
olíulamparnir yrðu að þoka.
Rétt fyrir heimsstyr j öldina
fyrri hófu brezk herskip að
brenna olíu í kötlum vélanna.
Notkunarsvið olíunnar varð sí-
fellt stærra og breytilegra. Fyrri
heimsstyrjöldin var háð með að-
stoð olíunnar. Rockefeller varð
ríkasti maður veraldar, en Drake
var löngu dáinn í sárustu fátækt.
Útbreiðsla bifreiðarinnar olli
rányrkju á olíusvæðunum. Aftur
og aftur hafa menn rætt um það
að brátt yrði ævintýrið á enda,
en alltaf hafa fundizt ný olíu-
svæði.
Kannski á olíuævintýrið eftir
að fara um Norðursjóinn, svo að
bæði Danmörk og Noregur fái
híutdeild í hinum fljótandi gull-
straumi. eða ef til vill birtist það
í loftkenndu gasi.
Hvort um sig er boðið velkom-
ið, en enginn veit neitt, því að
olíuborun er eitt það duttlunga-
fyllsta fyrirbæri, sem þekkist í
heimi hér.
(Þýtt úr Maskinmesteren).
159