Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1987, Qupperneq 20

Stríðið um olíuna á lamf
Úr fórum
Einars
Vilhjálmssonar
Þýsk teikning frá 1738 af
búrhval, sem fannst við
Eydersted. Hann var 16
metra langur og 4 metr-
ar á hæð. í textanum
segir að þetta mikla dýr
hafi verið með 50 tennur
í neðri skolti.
/ kjölfar landfundanna vaknaði mikill áhugi fyrir norðurhjaranum.
Samkeppnin um þennan afkima stóð aðallega á milli Hollendinga,
Englendinga, Frakka og Dana. Árið 1614 stofnuðu Hollendingar félagið „Nordsee
Compagniesem sendi skip til Davidssunds og Vestur-Grænlands. Þetta var
aðdragandinn að aldarlöngu stríði um hvallýsi fyrir lampa Evrópu.
Tugþúsundir Evrópumanna
kynntust Eskimóunum af eigin
raun. Aðallega voru það þó
Hollendingar sem höfðu af
þeim gagn, með verslun sinni.
Danakonungur tók það þá til
ráðs að stofna tvö Grænlands-
félög, en samanborið við það
sem Hollendingar högnuðust á
Grænlandssiglingum sínum
var hlutur Dana lítill. Skjaldar-
merki Grænlands, hvítabjörn-
inn, er frá þessum tíma og tek-
inn upp í skjaldarmerki Dana til
áherslu á yfirráðarétti þeirra á
hinu fjarlæga landi. Öll bestu
Grænlandskortin frá þessum
tíma eru hollensk og notuðu
danskir sæfarar þau fram eftir
öldum, jafnvel þótt þeir ættu
kost á dönskum kortum.
Ðlóðuga öldin
Hvalveiðitimabilið hófst um
1650, 100 ára sorgarleikur um
spik, blóð og sjenever. Þjóð-
verjar, Norðmenn, Frakkar,
Englendingar og Hollendingar
drápu hvalinn, hverjir í kapp við
aðra. Grænlendingar tóku
einnig þátt í veiðunum öðru
hverju. Tíu þúsund menn
veiddu árlega þúsund stór-
hveli, en guldu með nokkrum
mannslífum. Grænland var
gróðalind á þessum tíma.
Hreinn gróði Hollendingafyrsta
áratuginn var 1.351.000 gyllini
og næsta áratug nær
2.000.000 gyllini. Aginn var
strangur. Dauðarefsing lá við
morði á Eskimóa. Letingja var
refsað með því að binda um
fætur hans og dýfa honum í sjó-
inn. Síðan fékk hann þrjú kað-
alhögg frá hverjum skipverja.
Sá sem kom óþveginn til mál-
tíöar fékk einnig þrjú kaða-
Ihögg. Þeim, sem beittí hnífi
gegn öðrum, var refsað með
því að hægri hönd hans var
negld við stórmastrið með
sama hníf.
Á þessum árum höfðu menn
rangar hugmyndir um Græn-
land. Kristján IV. segir 1624:
„Með Grænlandi er átt við öll
lönd norðan íslands og Nord-
kap“. Svalbarði, sem fannst
1596, var þá talinn hluti Græn-
lands og talið að Norðurheim-
skautslandið væri samfellt frá
Rússlandi til Ameríku. Hollend-
ingar virtu ekkí danskan rétt til
Grænlands og fóru þar allra
sinna ferða. Hollensk skip sóttu
allt norður til Uppenavíkur og
mörg nöfn á Vestur-Grænlandi
eru hollensk. Það var ekki fyrr
en 1691 að danski „einvalds-
konungurinn yfir Grænlandi"
hugaði að arfi sínum og bann-
aði Hansakaupmönnum að
sigla um: „Vores Strömme for
Grönland".
Hvalirnir börðu frá
ser
Þótt flestar hvalveiðiferðir
hæfust á bæn: „Almáttugi Guð,
eilífi konungur, ósýnilegi eilífi
skapari mannsins og vernd-
ari“, láðist honum stundum að
halda verndarhendi sinni yfir
þeim. Þúsundir létu lífið á norð-
urhjara. Hættulegustu óvinirnir
voru ísinn, skyrbjúgurinn og
hvalurinn. (sinn tók venjulega
alla áhöfnina en skyrbjúgurinn
tók sinn toll f áföngum. Fábreytt
fæði, saltað flesk, myglað
brauð og súpa, bauð skyr-
bjúgnum heim. Byrjunarein-
kennin voru blæðingar úr tann-
holdi. Síðan felldu menn tenn-
ur. Blæðingar héldu áfram frá
vöðvum og iðrum. Aðeins C-
vítamín gat bjargað lífi manna.