Sjómannablaðið Víkingur - 01.10.1990, Blaðsíða 39

þótti skipverjum vænt um þau. Þegar skip komu í
höfn var dyttað að stafnslíkaninu sem stundum
hafði látiö á sjá eftir átökin við vinda og saltar
Ránardætur.
Fyrirmyndir að stafnslíkönum voru sóttar í ýms-
ar áttir. Einu sinni var til skip sem dró nafn sitt af
indjánanum Hiawatha sem er fræg hetja úr kvæði
eftir skáldið Longfellow. En i stafni þessa skips
var ekki líkan af hetjunni góðu heldur trónaði þar
þrifleg indjánastúlka í fjaðurskreyttri skikkju og
með friðarpípu í hönd.
Goðsagnaverur nutu vinsælda, einkum grískar
og rómverskar gyðjur á borð við Zenobíu og Amp-
hitrite, oftar en ekki naktar. Sumir útgerðarmenn
notuðu tækifærið sem stafnslíkönin gáfu þeim til
að lýsa pólitískri afstöðu sinni. Þannig má finna í
breskum söfnum stafnslíkön af Gladstone og
Disraeli, Garibalda og Abraham Lincoln. Nokkuð
skondið líkan er til af Florence Nightingale þar
sem fróm ásjóna þessa holdgervings kristilegrar
fórnarlundar er sett ofan á íturvaxinn kropp sem
styður hendi á mjöðm og gefur ýmislegt í skyn.
Sum líkön eru jafnvel af nánustu ættingjum
skipstjórans eða útgerðarmannsins. Á skipi frá
norðausturströnd Bandaríkjanna var til dæmis
líkan af tvíburadætrum skipstjórans. Á öðru skipi
er líkan af ráðskonu sem ber heitið Old Goody og
veit nú enginn hverjum þessi góða kona þjónaði
né hvernig hún verðskuldaði að komast á stefni
174 tonna barkskips frá Sandwich. En hand-
bragðiö ber þess vitni að einhverjum hefur þótt
vænt um hana.
Óþekktir höfundar
Stafnslíkönin skreyttu um langan aldur að heita
má öll skip, hversu lítilfjörleg sem þau voru. Á
átjándu og nítjándu öld blómstraði þessi listgrein
og reyndist sú gullöld jafnframt vera svanasöng-
urinn. Þegar vélskip úr stáli ýttu seglskipunum til
hliðar hurfu stafnslíkönin með þeim.
En eins og þessi líkön voru útbreidd þá er lítið
sem ekkert vitað um höfunda þeirra. Þeir voru lítt
þekktir og greinilegt að það þótti ekki virðulegt né
merkilegt starf. Flestir þessara óþekktu lista-
manna voru förusveinar sem flökkuðu milli hafn-
arborga með hnífa sína og pensla. Margir þeirra
höfðu fleiri járn í eldinum. Þeirskáru út og skreyttu
ýmsar fígúrur fyrir skemmtigarða, td. hesta í
hringekjur, skreyttu kirkjur og vínstúkur. Þessi
fjölhæfni hefur sennilega orðið þeim til bjargar
jáegar stafnslíkönin lögðust af.
Það má gera sér í hugarlund að göngutúr um
hafnir evrópskra stórborga fyrir rúmri öld hafi ekki
verið ósvipað því að skoða listasafn. Hvarvetna
gat að líta margskonar stafnslíkön, siðprúðar
smámeyjar í bland við ögrandi og hálfnaktar hisp-
ursmeyjar, fræga menn og fínar drottningar, gyðj-
ur og gyllta erni. Nú verða menn að fara á sjóm-
injasöfn til að kynnast þessari listgrein sem er
liðin undir lok-.
ÞH endursagði
Fyrirmyndir voru sóttar
í ýmsar áttir. Þessi sirk-
ustrúður skreytti stafn-
inn á breska skipinu
Harlequin sem hljóp af
stokkunum árið 1836.
VÍKINGUR 39