Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1990, Blaðsíða 64

Björgvin Þór
Jóhannsson
64 VÍKINGUR
NXJUNOAR
Leysir ammoníak freon kælimiðlana af
hólmi í meðalstórum kælikerfum?
Umræöan um skaöleg um-
hverfisáhrif freon kælimiöla
heldur áfram fullum fetum og
nú er Ijóst aö algengustu kæli-
miölarnir í meðalstórum kæli-
kerfum (R12 og R502) veröa
bannvara áöur en langt um líö-
ur. Þaö er því ekki óeðlilegt aö
menn velti vöngum yfir hvaö
muni taka viö og reyni aö gera
sér grein fyrir hvert stefnir.
í þessari umræöu hefurýmis
efni borið á góma sem hugsan-
legir arftakar freons en sum
þeirra eru enn á tilraunastigi og
eiga langt í land meö aö að-
gengi þeirra og verö teljist álit-
leg fyrir markaöinn og hefur því
sjónum veriö beint í æ ríkari
mæli aö hinum gamalkunna og
þrautreynda kælimiðli ammon-
íaki(NH3).
Fyrstu kælikerfin sem unnu
meö vélrænni kælingu hér á
landi notuðust við kolsýru
(Co2) en gallinn við þennan
kælimiöil er aö þaö þarf mjög
háan þrýsting til aö þétta hann
viö venjulegan umhverfishita.
Ammoníak kom snemma til
sögunnar hér á landi og í dag er
þaö ráöandi kælimiðill í öllum
stórum kælikerfum sem starfa
á landi. Stór kælikerfi um borð í
skipum (t.d. frystitogurum) not-
ast viö freon kælimiöla og þá
oft R22 en nokkur óvissa ríkir
um þann kælimiðil og þá hvort
hann verður flokkaöur sem
hluti af vandamálinu eða sem
hluti af mögulegri lausn þar
sem hann er ekki eins slæmur
gagnvart ósoneyöingu og flest
önnur freon efni.
Þeir staölar sem hingað til
hafa fjallaö um ammoníak sem
kælimiöil setja mun strangari
kröfur varöandi hönnun, próf-
anir og rekstur slíkra kerfa miö-
aö við kerfi sem nota freon.
Ástæðan fyrir þessu er fyrst og
fremst öryggisatriði þar sem
ammoníak er eitrað, og
sprengihæft innan vissra
marka. Hinsvegar gerir amm-
oníak mjög vel vart við sig
vegna hinnar sterku lyktar sem
kemur strax fram viö blöndun
sem er langt undir hættumörk-
um. Sú langa reynsla sem
fengist hefur af notkun ammon-
íaks, í stórum kerfum, hér á
landi sýnir aö hér er um hag-
stæöan kælimiðil aö ræða sem
er öruggur sé settum reglum
fylgt en hér hafa líka oröiö al-
varleg slys og tjón af völdum
ammoníaks sem rekja má til
ófullkominnar hönnunar, ófull-
nægjandi eftirlits eöa kunnáttu-
leysis. Ennfremur hefur sá eig-
inleiki ammoníaks að tæra eir,
og allar efnablöndur sem inni-
halda eir, þrengt notkunarsvið
þessa kælimiðils þegar um er
aö ræöa lítil og meðalstór kerfi.
Ammoníak hefur þó þann kost
fram yfir freon aö varmayfir-
færslan frá kælimiðli yfir í vegg
varmaskiptisins er mjög há
(hátt alfa-gildi) sem þýöir aö
hægt er að nota minni varma-
skiptafleti miðað við sömu
varmayfirfærslu.
Meö hliðsjón af þeim atriöum
sem hér hafa verið talin upp
virðist sú skoöun nú vera ríkj-
andi aö hentugast sé aö útbúa
meðalstór kælikerfi sem nota
ammoníak með svokallaöri
óbeinni kælingu, þ.e. aö pækill
sé notaður sem annar kælimiö-
ill viö varmaflutninginn frá vör-
unni aö eiminum og jafnvel
einnig við varmaflutninginn frá
eimsvala til umhverfis. Á þenn-
an hátt fæst samþjappað kæli-
kerfi meö lítilli kælimiöilsfyll-
ingu. Einnig er lögö á það
áhersla að ammoníakkerfinu
sé komiö fyrir í sérstökum vel
loftræstum vélasal.