Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1998, Blaðsíða 62

Sjávarútvegsstefna nútímans
Þjóðinni er stórlega misboðið
Fiskurinn í sjónum umhverfis landið er
þjóðareign samkvæmt útþynntu lagaákvæði.
Hinir svokölluðu „eigendur” að þessum auð-
lindum hafa heyrt þennan brandara árum
saman án þess að hafa nokkru sinni fengið að
koma raunverulega að málinu. Þessari þjóð-
areign var á sínum tíma úthlutað ókeypis á
milli fáeinna útvalinna og síðan þá hafa óá-
nægja og sárindi almennings vegna þessara
aðgerða farið sífellt vaxandi. Ekkert lát er á ó-
keypis úthlutunum, auknum fiskveiðiheim-
ildum, bæði í botnfiski og tegundum sem
meira veiðist af nú eins og síld, er enn úthlut-
að ókeypis til útvalinna. Þessar úthlutanir
hafa falið í sér að sífellt færri útgerðarmenn
eru að öðlast einkaeignarrétt á fiskistofnun-
um umhverfis landið. Það er jafnvel til fólk
sem er að erfa þennan einkaeignarrétt sem á
þó í rauninni að vera sameign okkar allra.
Um svona lagað getur tæpast verið sátt í sið-
uðu þjóðfélagi.
Tvíþætt mál
Afleiðingar þessarar stöðu eru margar og
alvarlegar. Upphafið var saklaust. Menn voru
hræddir við ofveiði og töldu rétt að takmarka
aðgang að veiðum. Aflamarkskerfi varð fyrir
valinu og síðar var aflaheimildum úthlutað
miðað við veiðireynslu. Sumir fengu, aðrir
fengu ekki. Eigendur fengu en þeir sem unnu
hjá eigendum og höfðu í rauninni skapað
réttinn fengu ekkert. Sjómenn og fiskverka-
fólk voru ekki inni í myndinni. Allt hefur
þetta aukið stéttaskiptingu og misrétti í sam-
félaginu. Sums staðar hafa sjómenn sjálfir
verið neyddir til þess að taka þátt í að kaupa
þann afla sem þeir vinna við að veiða.
Engum dettur hins vegar í hug að neita því
að mikilsverður árangur hefur náðst við að ná
stjórn á fiskveiðum okkar. I rauninni er ár-
angurinn undraverður. En tilkostnaðurinn er
líka mikill fyrir þjóðina og kannski líka fyrir
auðlindina sjálfa. Enginn veit t.d. með vissu
hversu mikill afli er veiddur, hversu mikill
afli berst að landi og hversu mikill afli er
vigtaður. Hvað er í rauninni mikið að marka
þær aflatölur sem við byggjum góðan árang-
ur við fiskveiðistjórn á?
I öllu þessu erum við í rauninni alltaf að
tala um tvíþætt mál. Annars vegar spurning-
una um það að ná utan um hversu mikið við
megum og viljum veiða. Hins vegar það um-
hverfi sem við viljum hafa veiðarnar í. Orðið
„umhverfi” í þessu sambandi er mjög víðtækt
og á bæði við félagslega, efnahagslega og sið-
ræna þætti. Stærsta spurningin í þessu öllu
saman er auðvitað sú hvort það ríkir sátt um
hlutina meðal þjóðarinnar. Það ætti að vera
öllum ljóst að nú ríkir engin sátt um þessi
mál og almenningi er gróflega misboðið með
því kerfi sem nú er í gildi og leitt hefur af sér
eina mestu eignatilfærslu sem átt hefur sér
stað í sögu þjóðarinnar.
Réttlæti
Margir eru á því að svokallaðri tilraun með
kvótakerfið sem hófst fyrir tæpum fjórtán
árum verði að fara að ljúka og að endurskoða
verði stjórnkerfi fiskveiða frá grunni í stað
þess að reyna áfram laga verstu gallana. Flest-
um finnst eðlilegt að þeir sem fá að nýta þessa
verðmætustu auðlind þjóðarinnar, sameign
okkar allra, greiði fyrir það sanngjarnt gjald.
Það er alveg ljóst að þjóðin getur aldrei
sætt sig við að arðurinn af sameiginlegri auð-
lind hennar safnist á fárra manna hendur.
Núverandi kvótakerfi skapar mikla óvissu og
óréttlæti gagnvart byggðum landsins og því
fólki sem er undirstaðan í sköpun verðmæt-
anna; sjómönnum, fiskverkafólki og jafnvel
útgerðarmönnum. Kerfið hlýtur því að
breytast í þá átt að um allt land geti menn
sótt sjóinn og skapað verðmæti úr þessari
sameign þjóðarinnar og að nýir aðilar eigi
möguleika á því að komast að í greininni án
þess að þurfa að greiða fyrir það stórar fjár-
hæðir til þeirra sem fengið hafa eignaumráð
yfir veiðiheimildunum.
I allri umræðunni um þessi mál hefur ekki
borið mikið á siðferðislegu hliðinni og að í
þessu sambandi _urfi m.a. að taka tillit til
siðferðislegra þátta vegna þess að þeir eru
samþættir efnahagsstarfseminni.
Stór hluti óánægjunnar me kvótakerfi á sér
siðferðislegar rætur. Á örfáum árum hafa fbú-
ar sjávarbyggðanna þurft að sætta sig við að
hætta að hugsa um fiskinn í sjónum sem auð-
lind sem allir áttu jafnan rétt á að nýta. Nú er
staðan sú að búið er að gefa sumum þessa
sameiginlegu auðlind og aðrir mega ekki
nýta hana nema með því að kaupa sér aðgang
af einkaaðilum sem fengu hana að gjöf. Þetta
er ótrúlega mikil breyting á tiltölulega stutt-
um tíma. Við höfum líka séð glimta í afleið-
ingar þessara nýju ótrúlegu aðstæðna. Margir
héldu því þannig fram að þessi staða hefði
haft mikil áhrif á hina hörðu vinnudeilu á
Vestfjörðum í fyrra. Sú deila minnti að
mörgu leyti á átök kapítalista síðustu aldar
við öreiga þeirra tfma. Skilin á milli aðilanna
voru orðin álíka skörp.
SlÐRÆNAR SKYLDUR
íslendingar hafa alltaf haft orð á sér að vera
harðduglegt fólk. Það hefur átt bæði við al-
mennt launafólk og atvinnurekendur, ekki
síst suma útgerðarmenn. f gegnum árin hafa
allir þurft að hafa fyrir lífinu, hver á sinn hátt.
62
Sjómannablaðið Víkingub