Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.1998, Blaðsíða 63

Nú ber hins vegar svo við að flestir vita af
fólki sem lifir af leigu- eða sölutekjum af fisk-
veiðiheimildum sem eru sagðar sameign
þjóðarinnar og það hefur fengið úthlutað
bara si svona. Hinn venjulegi fslendingur
getur ekki sætt sig við aðstæður af þessu tagi.
Þessi staða hefur grafið undan þeirri samá-
byrgð sem gilt hefur í gegnum árin í sam-
bandi við útgerð og fiskvinnslu. Fiskveiði-
samfélögin hafa oftast verið ein heild sem
bafa farið saman í gegn um súrt og sætt. Auð-
vitað hafa aflabrestir, hvarf síldar o.s.frv.
stundum brotið samábyrgð af þessu tagi nið-
ur. En nú selja menn kvóta eða leigja hann
burt vegna eigin hagnaðarsjónarmiða án þess
að aðstæður við veiðarnar hafi breyst að
neinu leyti. Með þessu er verið að ógna bú-
setu og atvinnumöguleikum í sumum
byggðarlögum. Enginn spáir hins vegar í
hvort flutningur á kvóta auki þjóðhagslega
hagkvæmni. Enginn getur rönd við reist og
hefðbundnar siðrænar skyldur, t.d. um að
halda uppi atvinnu og/eða tryggja afkomu
íbúa heilla byggðarlaga, láta undan síga.
Fyrr á árum juku aðstæður í sjávarútvegi
samheldni meðal þjóðarinnar. Við háðum
margar landhelgisdeilur með það sameigin-
lega markmið í huga að bæta h'fsviðurværi
allrar þjóðarinnar. Þjóðin stóð saman um
sjávarútvegsstefnu þess tíma. Nú er öldin
önnur og sjávarútvegsstefna nútímans klýfur
þjóðina í tvær fylkingar og stuðlar að stór-
felldum eignaflutningum og misrétti.
Auðlindagjald
Ég tel að það náist aldrei sátt um sjávarút-
vegsstefnu á íslandi nema einhvers konar
gjaldtöku fyrir afnot af auðlindinni. Margt
hefur verið sagt og skrifað um auðlindagjald,
veiðileyfagjald, veiðigjald og álíka fyrirbæri
og síst er hægt að segja að sú umræða hafi
einfaldast með meiri umræðu. Margir hafa
hamrað á því að skattur af þessu tagi leggist
alfarið á landsbyggðina eða greinina sjálfa. Ég
tel sjálfur að málið sé töluvert flóknara en svo
að þessu sé hægt að halda beint fram. Dreift
eignarhald á sjávarútvegsfyrirtækjum hefur
t.d. orðið til þess að mun erfiðara er að benda
á það hvar skattlagning lendir.
Umræðan í samfélaginu hefur einnig færst
I þá átt að taka beri upp almenna gjaldtöku
fyrir nýtingu þeirra auðlinda sem þjóðin á. í
slíku umhverfi er orðið mun erfiðara en áður
að taka sjávarútveginn sérstaklega út úr og
benda á hann sem eitthvert fórnarlamb. öll
umræða um skattlagningu er flókin. Stjórn-
völd leggja auðvitað nú þegar ýmsa skatta á
fyrirtæki sem hafa áhrif á rekstur þeirra svo
sem tekjuskatta, tryggingargjald o.fl. Öll
þessi gjöld hafa tæknilega truflandi áhrif á
hagkerfið. Þessu til viðbótar má auðvitað
halda því fram að sjávarútvegurinn hafi í
gegnum árin lent í gífurlegri skattlagningu í
gegn um gengisskráningu sem stjórnvöld
gátu þá hagað að vild.
Auðlindagjald af einhverju tagi gæti þýtt
hagkvæmari leið til tekjuöflunar þannig að
ríkið gæti lækkað aðra skatta eða aukið þjón-
ustu á einhverjum sviðum. Mér hugnast hins
vegar ekki málflutningur af því tagi að auð-
lindagjald eigi að nota til þess að Iækka tekju-
skatt á almenning. Sanngjarnir tekjuskattar
eru nauðsynlegir til þess að halda uppi því
velferðarþjóðfélagi sem við viljum.
Auðlindagjald þarf auðvitað ekki að fela í
sér breytingu á fiskveiðistjórnunarkerfinu.
Slíkt gjald gæti styrkt núverandi kerfi í sessi
og þess vegna er ótrúlegt að horfa upp á það
hvernig sumir hagsmunaaðilar í sjávarútvegi
berjast gegn því. Tilkoma gjaldtöku af þessu
tagi myndi auðvitað koma til móts við rétt-
Iætiskennd almennings, og um það snýst
spurningn að miklu leyti.
Það er alveg ljóst að auðlindagjaldsmálið er
komið á dagskrá og að ekki verður aftur snú-
ið. Eignarhald á sameiginlegum auðlindum
er einnig komið alvarlega á dagskrá, t.d. eftir
umræðurnar um hálendisfrumvörpin. Ekki
verður komið f veg fyrir að þessi mál verði
sett öll í sarna pakkann í sambandi við gjald-
töku fyrir nýtingu auðlinda og eignarhald á
þeim. Þessi mál gætu orðið stóru málin í Al-
þingiskosningum að ári og þá er víst að lín-
urnar á milli vinstri og hægri í íslenskri póli-
tík skýrast verulega. ■
SjÓMANNABLAÐIÐ VfKINGUR
63