Náttúrufræðingurinn - 1931, Blaðsíða 21

NÁTTÚRUFjR.
163
eldingar. Tóku þá ýmsir merkir eðlisfræðingar að rannsaka
þetta efni, og leitast við að framleiða lík rafmagnsfyrirbrigði
með tilraunum. Þessar tilraunir urðu árangurslitlar þangað til
1889 að Gaston Planté í París tókst með rafmagnstilraunum að
líkja eftir hnatteldingunum. — Með sterkum rafmagnsstraumi
tókst honum að framleiða lýsandi smáknetti í gufuþrungnu
lofti, er svifu til og höguðu sér á líkan hátt og hnattelding-
arnar. Að vísu voru ýmsar ályktanir hans af tilraununum gagn-
rýndar og taldar vafasamar af L. Weber í Breslau, enda þó
ætla mætti, að lýsandi kúlurnar, sem honum tókst að fram-
leiða, væru í eðli sínu samsvarandi hnatteldingunum. Og enn
þann dag í dag þykjast eðlisfræðingar ekki geta skýrt að
fullu, hvernig hnatteldingarnar verði til.
Eftir lýsingum að dæma, eru hnatteldingarnar all-breyti-
legar að útliti og háttum. Að stærðinni til er þeim oftast jafn-
að við hænuegg, krepptan hnefa eða mannshöfuð, en stöku
sinnum hafa þær sézt sem lýsandi kúla, eða kringla, allt að
1 m. í þvermál. Að jafnaði fara þær ekki hraðara yfir en svo,
að vel má athuga hreyfingu þeirra í loftinu. Oft snúast þær
hratt um sjálfa sig, eins og veltandi kúla, og stundum skjóta
þær út logatungum eða gneistum. Brak eða hvinur fylgir oft
för þeirra og stundum dreifa þær frá sér ódaun, líkt og af
brennisteinssamböndum, og gætir þess sérstaklega í húsum
inni, þar sem þær koma í heimsókn. Að sumra sögn hefir
stundum kyeðið svo mikið að þessu, að viðstöddu fólki hefir
legið við köfnun. Ýmist hreyfast þær beint áfram í loftinu,
fara í boga eða eftir hlykkjabrautum, og gera stundum ýmist
.að hækka sig eða lækka í loftinu.
Þegar hnatteldingar nema við jörð, goppa þær upp og
niður, líkt og gúmmíhnöttur. Oft virðast þær bera undan
vindi, en stundum stanza þær skyndilega og staldra við á braut
sinni í nokkur augnablik. Mjö oft hafa þær sézt hverfa í
jörðu, eða ofan í læki og fen. Þó hnatteldingarnar séu talsvert
fyrirferðarmiklar, geta þær smogið gegnum örlitlar smugur á þilj-
um og veggjum húsa, og fá sömu lögun og áður, þegar þær
eru komnar í gegn. Inn í hús hafa þær komið um dyr, glugga,
reykháfa, eða skráargöt, og stundum smogið gegn um múr-
veggi og þök, og dæmi eru til að þær hafi borað sér göt í
gegn um gluggarúður, án þess að. skemma rúðurnar að öðru
leyti. Er inn kom, hafa þær stundum sveimað herbergi úr her-
11*