Náttúrufræðingurinn - 1961, Blaðsíða 46

90
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
plöntusvifinu (phytoplankton), en þörungana í síðari hópnum telj-
um við til botngróðurs (benthos). Skulum við nú athuga þessa
kjarafræðilegu hópa ofurlítið nánar.
Svif.
Þegar þess er gætt, að höfin þekja um 71% af yfirborði jaiðar,
þá verður augljóst, að plöntusvifið í sjónum muni liafa meiri þýð-
ingu en fólk almennt gerir sér hugmynd um. Enda er það svo, að
miðað við hektara yfirborðs, þá gefur kolsýruvinnsla og uppbygging
lífrænna efna plöntusvifsins ekki eftir þeim afrakstri, sem fæst á vel
ræktuðum kornakri. Þannig telur G. A. Riley (1944), að meðalaf-
raksturinn á ári sé 3.2 tonn af þurrkuðu svifi á hverri ekru sjávar,
þ. e. um 8 tonn á hvern hektara, og samsvarar það 340 tonnum af kol-
efni á hvern ferkílómeter. Aðeins fáar ræktaðar jurtategundir á
landi munu afkasta meiru en þessu. í heild afkastar þannig plöntu-
svifið í höfunum meiri kolefnisvinnslu en allar grænar plöntur á
þurrlendinu til samans. Allt dýralíf í sjónurn byggist að sjálfsögðu
á þessari starfsemi plöntusvifsins.
Langsamlega yfirgnæfandi í plöntusvifi sjávarins eru kísilþörung-
arnir og skoruþörungarnir. Fjöldi þessara örsrnáu einfrumunga
getur orðið ótrúlega mikill, og skiptir oft tugum þúsunda í hverj-
um líter af sjó. Er fjöldinn að sjálfsögðu háður næringarefnunum í
sjónum, s. s. nítrötum og fosfötum, hitástigi sjávarins og magni
Ijóssins. (Sjá Náttúrufræðinginn 27 : 1 — 14).
Það er eins með þessa örsmáu þörunga plöntusvifsins og marga
aðra einfrmnunga, að þeim getur fjölgað ótrúlega hratt og þá vald-
ið mjög yfirgripsmiklum og hröðum efnaskiptum. En slík tímahil
mikillar fjölgunar (hlómaskeið) standa aðeins stutt. Enda þau venju-
lega þannig, að eitthvert næringarefni gengur til þurrðar.
Sem dæmi um það, liversu efnaskipti plöntusvifs í sjó eru hrað-
l'ara, má geta þess, að þegar viðeigandi næringarefni er hlandað
í sjó, þar sem er hæfilegur hiti og næg birta, þá taka þörungarnir
það upp á svipstundu, áður en efnin ná að dreifast nokkuð að
ráði. Það er því ekki eins fjarstætt og ætla mætti að bera á sjóinn
á takmörkuðum svæðum, til þess að auka þar frjósemi lians.
Annað dæmi um mjög hraðan vöxt einfruma þörunga og mögu-
lega hagnýtingu hinna hröðu efnaskipta, sem af honum leiða, er
grænþörungurinn Chlorella og ræktun hans til kolsýruvinnslu og