Náttúrufræðingurinn - 2002, Síða 31

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Kjörlendi
flokka mætti undir jaðar samkvæmt
skilgreiningu Steindórs Steindórs-
sonar (1964), en það er gróðurlendi
sem myndast á mótum mýrlendis
og graslendis. Engar plöntur af
hjartapunti fundust utan jaðarsins,
hvorki í sjálfum mýrunum né á vall-
lendisbökkunum við lækina.
A fimmtán stöðurn þar sem
hjartapunturinn óx var gróður at-
hugaður og fylgitegundir skráðar.
Voru mýrastör, Carex nigra (L.)
Reichard, og mýrelfting, Equisetum
palustre L., áberandi á öllum at-
hugunarstöðunum, annaðhvort
önnur tegundin eða báðar. Ilmreyr,
Antoxanthum odoratum L., fannst á
meira en helmingi athugunarstað-
anna en oftast einstakar plöntur. A
nokkrum stöðum óx einnig klóelft-
ing, Equisetum arvense L., annað-
hvort með mýrelftingu eða að hún
kom í stað hennar. Hófsóley, Calta
palustre L., hvítsmári, Trifolium
repens L., og vallhæra, Luzula
multiflora (Retz) Lej., komu fyrir
oftar en einu sinni og sautján aðrar
tegundir fundust á einum athug-
unarstað hver. Tegundir sem voru
ríkjandi í mýrunum, svo sem
hálmgresi, Calamagrostis stricta
í heimkynnum sínum í Evrópu
vex hjartapunturinn í ýmiskonar
graslendi, bæði þurru og blautu,
en umfram allt á kalkríkum eða að
3. mynd. Vaxtarstaður hjartapuntsins upp með Grafarlæk. - Figure 3. A view ovcr the
distribution area of Briza media along the creek Grafarlækur. Ljósm./Photo: Jóhann
Pálsson.
2. mynd. Vaxtarstaður hjartapuntsins upp með Álalæk. - Figure 2. A view over the
distribution area of Briza media along the brooklet Álalækur. Ljósm./Photo: jóhann
Pálsson.
fram og sléttað fyrir meira en 60
árum og hefur síðan verið ræktað
sem tún. Ná túnin langleiðina fram á
lækjarbakkana við Alalæk en eru í
um 15 til 25 metra fjarlægð frá bökk-
um Grafarlækjar (sjá 4. mynd). Vest-
an Álalækjar og norðan þess svæðis
sem hjartapunturinn vex á núna var
land sléttað og gert að túni skömmu
fyrir miðja 20. öld. Hluta af því landi
var síðan umbylt þegar framræslu-
skurður var grafinn eftir því endi-
löngu og akvegur lagður vestan
hans þegar Áburðarverksmiðja rík-
isins var reist í Gufunesi 1952.
Hjartapunturinn vex því á þeim
einu stöðum þarna meðfram lækjun-
um sem ekki hefur verið hreyft við.
Hvort útbreiðslusvæði hans hefur
verið stærra áður en farið var að
hrófla við landinu er ekki unnt að
dæma um, þar sem ógerningur er að
geta sér til um hvernig gróðurfar
hefur verið á þeim svæðum sem
ræst voru fram og ræktuð. Ekki er
þó ólíklegt að hjartapunturinn hafi
vaxið eitthvað lengra til vesturs áður
en Gufunesvegur var lagður.
minnsta kosti basískum jarðvegi
(Hylander 1953, Hubbard 1968,
Hansen 1985, Lid og Lid 1994),
einnig í mýrum eða votlendisjöðr-
um (Tsvelev 1983, Lid og Lid
1994), og er einkum algengur við
sjávarstrendur (Lagerberg 1939).
Við Grafarvoginn vex hjartapunt-
urinn eingöngu í gróðurlendi sem
31