Náttúrufræðingurinn - 1939, Blaðsíða 37

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 81
qiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniii
sem á eftir komu, heldur er ormafylkingin sá stofn, sem skotið
hefir frá hverri greininni eftir aðra, frá mismunandi stöðum á
.stofninum, um leið og hann sjálfur, stofninn mikli, var knýttur
iSterkum rótum í jarðveg löngu liðanna tíma, þar sem um hin frum-
legustu holdýr var að ræða.
Fyrst skal nú telja skrápdýrin, sem urðu til þegar á fornöld
jarðarinnar, það er fyrir fimm hundruð áramilljónum, eða ef til
vill fyr. Þegar skrápdýrin tóku stefnu út frá hinum gamla ætt-
stofni ormanna, varð það í sömu átt og þá, sem kóraldýrin völdu
út frá holdýrunum, þótt þau yrðu aldrei viðskila við móðurstofn-
inn, þau fundu sem sé upp á því að lifa föst á botninum og þess-
vegna breyttust þau úr aflöngum ormi í sívalt kvikindi, því að
fyrir dýr, sem er vaxið fast við heimkynni sitt, eru allar áttir
jafnar og átak og áreynsla eins frá öllum hliðum, alveg eins og
þegar um plönturnar er að ræða. Þannig varð fyrsta skrápdýrið
til út frá ormunum, ein af sæliljunum, vaxin fast við botninn. Af-
komendur þessara fyrstu skrápdýra fundu svo aftur seinna upp á
því að leika lausum hala, eins og til dæmis ígulker og krossfiskur,
en þau geyma þó enn þá minningu um forfeður sína að vera geisla-
laga, en ekki aflöng með hægri og vinstri hlið. Þess er vert að
minnast í þessu sambandi, að lirfur allra skrápdýra eru tvíhliða,
og mjög líkar lirfum ýmissa orma, eins og til þess að varðveita
óðalsmerki gamallar ættar, ormanna.
Önnur sú fylking, sem af ormunum er komin, lindýrin, hefir
farið allt aðra þróunarleið heldur en skrápdýrin. Ormarnir hafa
að vísu gert tvær tilraunir til þess að víggirða sig, eða skapa um
líkama sinn fasta skel til varnar gegn áleitnum óvinum, önnur
þeirra hefir leitt til armfætlinganna svonefndu, sem lifa í sjó og
eru eins konar ormar, en árangurinn af hinni tilrauninni eru hin
frumlegustu lindýr heimsins. Fyrri tilraunin heppnaðist tæplega,
enda eru nú flestar tegundir armfætlinga liðnir undir lok, þótt
enn þá séu til nokkrar tegundir, þar á meðal hér við land, en í
stað þess hafa lindýrin reist þessari stefnu, varnarstefnunni, fagr-
an minnisvarða. Fyrstu lindýr heimsins, sænökkvarnir, en nokkr-
ar tegundir þeirra eru enn þá á lífi, einnig í sjónum hér við land,
voru flöt og ekki ólík óskabjörnum að lögun, og þar er þannig
gengið frá vörninni, að eftir endilöngum hryggnum eru átta sterk-
ar plötur. Seinna komu til sögunnar lindýr með öðru vísi sniði,
nefnilega með aðeins einni plötu, eða kuðung eins og við köllum
J>að nú á sniglunum, og þar má einnig telja skeldýrin, því að þau