Náttúrufræðingurinn - 1942, Blaðsíða 18

12
NÁTT Ú R UFR ÆÐINGURIN N
því geta i'áir aðrir fiskar í öllum heiminum mælt sig við hann.
Og þótt liann sé skorinn í marga parta, virðast hútarnir halda
ófram að lifa, því að þeir engjast og hoppa, eins og ekkert hefði
í skorizt. Ofan á allt ])etta J>ætist svo, að J)lóðið í lionum er
eitrað, og getur valdið eitrun, ef það kemst í sár á manns-
likama, en á hinn bóginn eyða meltingarvökvarnir í þörm-
um manna og dýra eitrinu, svo að ekld verður að sök, þótt
állinn sé horðaður. Það, sem þó einkum varpaði æfintýrablæ
á lífsferil álsins, var það, hversu upphaf hans og endalok voru
liulin dimmri nóttu, alla leið frá fornöld og fram á síðustu ár.
Þangað lil fyrir aðeins örfáum árum, vissu menn það helzt
um álinn, að Iiann gengur í ávnar í stórum Iiópum sem gler-
á 11, á mjög ungum aldri. 1 ám og vötnum vex liann og verður
að gulál, en þegar vaxtarskeiðinu er lokið, nálgast Iiann kyn-
þroska, án ]>ess þó að ná honum alveg, og hreytist að vmsu
leyli utan og innan, eins og eg hefi nú gert hér grein fyrir.
Að því búnu réðst hann til útgöngu i hafið, að haustlagi,
þar mátti um hríð fiska hann við strendurnar, eftir að hann
var genginn í sjó, en svo livarf hann með öllu, án þess að
nokkur vissi, hvað ai' honnm varð. Enginn vissi neitt um hvert
bjartállinn fór, þegar liann stefndi för sinni til liafs, auðsætt
var þó, að hann mundi hrygna, en hvar og hvenær, það vissi
enginn. Enginn vissi heldur hvaðan glerálarnir komu, sem réð-
usl til uppgöngu i árnar víðsvegar við strendur Evrópu, þeim
virtist skjóta upp alveg fyrirvaralaust, ekkert varð sagt um,
livernig á þeim stæði. Engan mann grunaði heldur, að minnsta
samband væri á milli álsins annars vegar og hinna gagnsæju,
hlaðlaga smáfiska, sem þekktir voru frá Miðjarðarliafinu og
víðar að. Vísindamennirnir töklu ]>essa einkennilegu smáfiska
sérstaka tegund, sem þeir kölluðu Leptocephalus breuirostris
á latínu, en állinn hafði hlotið nafnið Anguilla vulgaris. En svo
einn góðan veðurdag, ])að var árið 189.‘5, tóku tveir italskir
dýrafræðingar sig lil og fóru að rannsaka þessa blaðlöguðu
smáfiska, og komust að þeirri merkilegu niðurstöðu, að hér
væri um að ræða lirfustig af Evró])iiálnum. Þelta hyggðu þeir
aðallega ó þrennum rökum. í fyrsta lagi virtist Leptocephalus
að allri innri gerð minna mjög á álinn, í öðru lagi var ekki
hægt að draga nein glögg merki á milli hans annars vegar og
glerálanna hins vegar, og þótl sumar af lirfunum væru alveg
hlaðlaga og í engu líkar álum eða glerál að utan, að því
er virtist, ])á voru aðrar eins og glerálar i háða enda, þó að