Náttúrufræðingurinn - 1942, Blaðsíða 68

112
NÁTT ÚRIIF H ÆÐINGURINN
milli surtarljrandslaganna og jökulmenjanna hefir verið ör, né
livern linekki hún liefir lieðið vegna eyðingar, er lengst leið á milli
gosa og truflana, er loiddu af hreyfingu berglaga. Hitt er vitað,
og er nefnt sem dæmi lil samanburðar, að á Snæfellsnesi hefir á
því tímahili, sem heyrir til liérlendum jökultíma, hlaðizt upp allt
að 800 mtr. þykkar basaltmyndanir með móbergslögum og roí'izt
svo niður aftur, að sumt af þeim stendur sem algerlega einstök fjöll.
Þótt nú mætti gera ráð fyrir miklum seinagangi og afturkipp-
um meðan basallmyndunin forna var að lilaðast upp, þá er mis-
munurinn svo stór milli áætlaðs aldurs jölcultímans og áætlaðs
aldurs surtarbrandsdeildarinnar í basaltmynduninni, að berg-
myndunayafrek og niðurrif hvors tímabilsins fyrir sig, sýnast ekki
i líklegum hlutföllum. Þetta sjónarmið útaf fyrir sig hlýtur þvi
að Jeiða lil þeirrar sömu ályktunar, sem H. Pjeturss færði mörg
rök fvrir, að hin viðurkennda aldursákvörðun jökullímans næði
of skammt, að því er ísland snertir, og þá sennilega einnig í öðrum
norðlægum löndum. H. Pjeturss mun því sizt hafa tekið of djúpt
i árinni, þegar Jiann ski])li jökultímanum liér á landi i yngra og
eldra jöliultimabil,1) jafnvel þótt sú merking væri lögð i þá slvipt-
ingu, að milljónum ára munaði aftur á tímabilið næsta á undan
isöld (Pliocene). Ef til vill mætti til sanns vegar færa, að Jiáðir
Jiefði haft rétt fyrir scr, hann og Iu Thoroddsen, þegar H.
Pjetu'rss leiddi sín rök að þvi, að allt hefði breytzt og umskapazt
hér á landi, eftir að ísöld hófst, en Þ. Tlioroddsen taldi hins-
vegar, að landið hefði að miklu haft sína mynd og lögun, áður en
hún byrjaði. Sá var aðeins munurinn, að Þ. Thoroddsen mið-
aði sinn jökultímaaldur aðeins við þau verksummerki, sem jökull-
inn hafði skilið eflir á vfirhorði bergmyndánanna og var þar í
fullu samræmi við erlenda stéttarbræður sína, sem ckki höfðu,
né hafa enn í heimalöndum sínum, annað en þau, ásamt hlýviðris-
menjum i söniu yfirborðsmyndunum, til þess að miða við aldurs-
ákvörðun jökultímabilsins. H. Pjeturss leitaði aftur á móti
niður í hinn fasta grunn, og þar fann liann heimildir fyrir þvi, að
á yfirborðið verður, að minnsta kosti hér á landi, aðeins lesinn
siðari kafli þeirrar sögu, sem jökullinn hefur skráð um athafnir
sínar, eða þá iðjuleysi á auðum tímum, en að hinn kaflinn, að lík-
indum miklu Iengri, sé ritaður á bókfell það, sem björgin gevma.
Sumir hlutir hafa ekkert gildi á einum stað, en aftur mikið á
1) Helgi Pjeturss: ísland. Ilaiulbuch der Regionalen Geologie, Heidel-
berg 1910.