Náttúrufræðingurinn - 1942, Blaðsíða 18

144
XÁTTÚR U FRÆÐINGURINN
Jóhannes Áskelsson :
Surtarbrandsnáman í Botni.
A ófriðarárunum 1914—18 ])aut verð á erlenduni kolum upp úr
öllu valdi liér á landi. í Reykjavík komst tonnið upp í 325.00 kr.,
og sizl mun verðið liafa verið lægra i öðrum höfnum landsins.
Aldrei varð hér þó kolaskorlur öll ófriðarárin, svo orð sé á ger-
andi, en af þessu háa kolaverði leiddi það, að ýmsir liófust handa
með surtarbrandsnám, í þeim tilgangi, að selja hann til eldsneytis
vægara verði en hin erlendu kol fengust hér fyrir. Síðari ófriðar-
árin var surtarhrandur brotinn á eftirtöldum stöðum svo nokkuð
kvæði að: í Jökulbotnum við Reyðarfjörð, á Tjörnesi (Tjörnes-
námur), í Bolungavík (Gilsnáma), í Botni í Súgandafirði, (Botns-
náma), í Bufansdalsnúp, í Þernudal (Þernudalsnáma, eða Foss-
náma), í Stálfjalli (norðan Breiðafjarðar) og hjá Skarði á Skarðs-
strönd (Skarðsnáma).
Surlarbrandurinn reyndist allmisjafn lil eldsneytis, og fjárhags-
lega mun ekki yfirleitt hafa rokið al’ rekstri námanna. Þó tjáði
Kristinn, bóndi, Indriðason, á Skarði, mér, að Skarðsnáma hefði
vel borið sig, enda mun surtarbrandurinn á Skarðsströnd (hann
finnst þar slitrótt í fjörunni alla leið innan frá Fagradal og út að
Frakkanesi) vera meðal bezlu surtarbrandstegunda lil eldsneytis,
er enn þekkjast hér á landi. Aðslaða lil vinnslu er þar, auk þess, að
ýmsu levli hægari en viða annars staðar þar, sem surtarbrands-
nám var reynt. Brandlagið. liggur í sjávarbökkunum. Framundan
námuopinu er sæmileg liöfn af náttúrunni gjör, og skilyrði til út-
skipunar gela lalist góð.
Vinnu við Botnsnámu lét Kristján kaupmaður, Torfason á Sól-
bakka við Önundarfjörð, hefja 1917. Yar ])ar tekið töluvert af
surtarbrandi. Eg hefi átt tal við ýmsa menn, sem brenndu þess-
Uni brandi frá Botni og hafa þeir geí'ið lionum allmisjafna dóma.
Líkaði suimmi hann sæmilega, öðrum reyndist hann miður. Þessi
ólika reynsla manna af eldsneytinu getur að einhverju leyti stafað
af því, að surtarbrandinum hefir verið brennt i ólíkum eldstæðum.
Að öðru leyti eru brandlögin i Botnsnámu mismunandi leirborin
og verið getur, að einn hafi verið heppnari í kaupum en annar.
Loks er það vitanlegt, að kröfur manna lil eldsneytisgæðanna eru
óhkar og falla því dómarnir að vonum nokkuð eftir þeim.