Náttúrufræðingurinn - 1944, Blaðsíða 45

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
39
þær lialda allar stöðvum sínum af því að liver tegund er fær um
að leggja undir sig einhverja skika og lifa þar i samræmi við
hyggingu jurtaríkisins á svæðinu. Einstaklingafjöldinn er hreyti-
legur en hlutföll tegundanna og gróðurlendanna haldast samt að
mestu óbreytt, ef maðurinn truflar ekki samræmið. Hafi tegund
náð fótfestu á stað, sem henni hæfir, heldur liún riki sínu, sökum
þess að liún er sköpuð fyrir þau kjör. Þar nær hún mestum
þroska og eignast þar flesla afkomendur. Annars mundu nábú-
arnir vaxa henni yfir liöfuð, eða skarð verða fyrir skildi þegar
hún liður undir lok. — Garðarnir okkar eru gagnólíkir þessu.
Þeir liafa að geyma samsafn ýmissa tegunda, ræktaðra og fluttra
þangað af mannahöndum, eftir því sem kenjar okkar eða hug-
myndaflug býður i þá bráðina. Sumt er svo veikbyggt að það
þrifst ekki nema við hlúum vel að því og mundi óðara líða undir
lok í samkeppninni. Það á annarsstaðar heima. Margar tegundir
æxlast ekki þar sem við ræktum þær. Við verðum þá að útvega
l'ræ eða nýjar jurtir í staðinn, oft úr fjarlægum löndum. Garð-
iurtirnar gróa ekki þar sem þær eiga heima, heldur þar sem
bær verða að vaxa að vilja okkar. Þær lifa hjá heimilunum meðan
við hlúum að þeim og lengur ekki. Umhyggja mannanna er garð-
jurtunum jafn nauðsynleg ef þær eiga að lialdazl við, eins og
það er nauðsvnlegt fyrir villtu jurtafélögin að fá að vera i friði
ef jafnvægi á að haldast. Þessi mikli munur villts og ræktaðs
gróðurs sýnir ljóslega að festan eða jafnvægið milli gróðurfélag-
anna úti í náttúrunni er ávöxtur stöðugrar og þrotlausrar baráttu
fyrir lifinu. Allar óhæfar. jurlir liða undir lok, og aðeins þær
sem hezl hæfa skilyrðunum á staðnum lifa — og slandast. —-
í görðum er samkeppni lítil, miklu minni cn úti á óræktuðu landi.
Garðnr er reikult urtariki, sem aðcins stöðug umhyggja heldur
í jafnvægi. Ýms garðyrkjustörf t. d. eyðing illgresis, vinnsla jarð-
vegsins, endurgróðursetning o. s. frv. miða beinlínis eða óbein-
línis að því, að draga úr samlteppni jurtanna. Þessvegna er mikil-
vægl að skilja hvernig keppni má verða meðal urtanna og hvaða
vopn þær hafa til baráttunnar. Grænar urtir hafa i hlöðum sín-
um blöndu fjögurra h'la sem einu nafni nefnast hlaðgræna. Þessi
græna blanda hefur þá afar-mikilvægu eigirileika að geta hreytt
orku sólargeislanna (eða annarrar birtu) í lifandi afl og notað
það lil ýmissar Iifsstarfsemi (og efnabreytinga). Þannig öðlast
jurfirnar þann óviðjafnanlega hæfileika að geta breytt vatninu
og steinefnunum, sem þær vinna úr jörðinni með rútunum, ásamt
kolsýrunni (tvísýringnum), sem þær vinna úr loftiriu (hlanda